Wikipedia

Stary Dworek

wieś w województwie lubuskim

Stary Dworek (niem. Althöfchen[4]) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie międzyrzeckim, w gminie Bledzew.

Stary Dworek
wieś
Ilustracja
Stary Dworek – droga przez wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Powiat

międzyrzecki

Gmina

Bledzew

Liczba ludności (2022)

225[2]

Strefa numeracyjna

95

Kod pocztowy

66-350[3]

Tablice rejestracyjne

FMI

SIMC

0178614

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Stary Dworek”
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Stary Dworek”
Położenie na mapie powiatu międzyrzeckiego
Mapa konturowa powiatu międzyrzeckiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Stary Dworek”
Położenie na mapie gminy Bledzew
Mapa konturowa gminy Bledzew, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Stary Dworek”
Ziemia52°33′25″N 15°25′57″E/52,556944 15,432500[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Położenie

edytuj

Wieś ulokowana jest na prawym brzegu Obry, ok. 5 km na północny wschód od Bledzewa, przy lokalnej drodze łączącej Skwierzynę z Zemskiem.

Nazwa

edytuj

Odnotowana w 1540 po łacinie jako „Antiqua Curia”, w 1563 po polsku „Staridworek”, w 1640 „Stary Dwor”, w 1944 „Althöfchen”[5].

Historia

edytuj

Teren, na którym położona jest miejscowość była zasiedlona przed zachowanymi zapisami archiwalnymi. Archeolodzy znaleźli ślady osady wczśredniowiecznej, skarb monet oraz ozdób srebrnych datowany na VIII-XI wiek[5].

Wieś historycznie związana jest z Wielkopolską oraz przejściowo z Brandenburgią. Istnieje co najmniej od XIII wieku posiadając średniowieczną metrykę. Po raz pierwszy wzmiankowana w łacińskim dokumencie z 1259 jako uposażenie klasztoru cystersów w Zemsku, później przeniesionego do Bledzewa[6].

W 1540 wieś była siedzibą własnej parafii w dekanacie międzyrzeckim. W 1560 Piotr Kamiński opat bledzewski przekazał miejscowość w dożywotni zarząd Piotrowi zwanemu Mitręga z Lwówka, poprzedniemu opatowi klasztoru w Bledzewie. W 1563 miejscowość leżała w powiecie poznańskim Korony Królestwa Polskiego, w parafii Żarzyn. Odnotowano wówczas pobór od zagrodników, dwóch krawców oraz karczmy. W 1580 opat bledzewski zapłacił pobór od 4,5 łana, 6 zagrodników, 5 komorników, kowala i od pastucha, który wypasał 125 owiec. W 1589 we wsi gospodarowało 5 kmieci[5].

W 1580 wieś duchowna Staridworek, własność opata bledzewskiego, położona była w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[7].

Od XVI w. do II rozbioru Polski mieściła się tu oficjalna rezydencja opatów bledzewskich. Wieś duchowna, własność opata cystersów w Bledzewie pod koniec XVI wieku leżała w powiecie poznańskim województwa poznańskiego[8]. Pierwszym rezydującym w Starym Dworku opatem był Piotr z Lwówka (1560 r.), ostatni opat Onufry Wierzbiański był w latach 1796–1803 tylko dzierżawcą.

Po sekularyzacji dóbr zakonnych w 1810 r. rząd pruski utworzył tu domenę państwową. W 1886 r. zarządca Hecker wyremontował dwór i rozbudował zespół folwarczny. W Starym Dworku powstała gorzelnia parowa, prowadzono hodowlę owiec.

Pierwszy drewniany kościół powstał ok. 1238 r. w miejscu nazwanym Dobry Ług Nowy, lokalizacja okazała się fatalna, wylewająca Obra wielokrotnie zalewała świątynię. W 1288 r. kościół przeniesiono na obecne miejsce, wokół którego rozwinął się Stary Dworek. W 1706 r. opat Józef Gurowski kazał rozebrać podupadłą świątynię i na jej miejscu wystawić nowy szachulcowy kościół. Ten przetrwał zaledwie do 1768 r., gdy ponownie został rozebrany i na jego miejscu wzniesioną obecną barokową świątynię. Inicjatorem przebudowy był opat Franciszek Rogaliński.

Dwór opatów istniał już w 1560 r. jednak spłonął doszczętnie od uderzenia pioruna w 1770 r. Z inicjatywy opata Józefa Gurowskiego wystawiono nowe dworzyszcze, które w postaci ruiny przetrwało do czasów współczesnych.

Podczas wojny północnej w dworze opatów przebywali monarchowie walczących stron:

W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Starydworek należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Międzyrzecz w rejencji poznańskiej[9]. Starydworek należał do okręgu starodworskiego tego powiatu i stanowił odrębny majątek, którego właścicielem był wówczas rząd pruski[9]. Według spisu urzędowego z 1837 roku wieś liczyła 366 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 34 dymy (domostwa)[9][10].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gorzowskiego.

Zabytki

edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[11]:

inne zabytki:

  • resztki tarasowego parku nad brzegiem Obry można oglądać z tyłu dworu
  • kolumna Maryjna z XVIII w., zachowała się przy drodze do Bledzewa
  • zabudowa mieszkalna i gospodarcza pochodząca z XIX w. i początków XX w., murowana i w części szachulcowa – pozostałości założenia folwarcznego: stajnia, obora, gorzelnia, częściowo przetrwały w Starym Dworku
  • kapliczki przydrożna i cmentarna z XIX w.
  • ruiny grupy warownej „Ludendorff”, która wchodziła w skład Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego zachowały się obok wsi, nad Obrą.

Na Obrze istnieje zbudowany w latach 30. XX wieku most obrotowy, jeden z dwóch mostów fortecznych na obszarze MRU (drugi jest w Kursku). Po 2000 jego zalaną maszynownię osuszono, po czym okazało się, że mechanizmy mostu funkcjonują poprawnie, a most może przesunąć jedna osoba[12].

Galeria

edytuj
  •  
    Kościół pw. św. Józefa
  •  
    Kościół pw. św. Józefa
  •  
    Zrujnowany dwór
  •  
    Kapliczka przydrożna
  •  
    Kapliczka cmentarna
  •  
    Kolumna z XVIII w.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129710
  2. ↑ Jednostki organizacyjne i pomocnicze: Sołectwa Gminy Bledzew, Warszawa: BIP Bledzew, 31 grudnia 2011.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1218 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 lipca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości. (M.P. 1947 nr 111 poz. 719)
  5. ↑ a b c Gąsiorowski 1993 ↓.
  6. ↑ Historia (Rezydencja opatów w Starym Dworku). bledzew.pl. [dostęp 2016-06-14].
  7. ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 42.
  8. ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 247.
  9. ↑ a b c Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère) Jana Nepomucena Bobrowicza, 1846, s. 259.
  10. ↑ W skład majątku Stary Dworek wchodziły wówczas także: Starydworek młyn (2 domy, 20 osób), Starydworek karczma (1 dom, 16 osób), Starydworek posada leśna (1 dom, 7 osób), Obra młyn (1 dom, 8 osób), Nowa karczma (1 dom, 5 osób), Płowy jeleń posada leśna (1 dom, 4 osoby), Bledzew posada leśna (1 dom, 6 osób), Bledzew folwark (2 domy, 15 osób), Popowo (27 domów, 229 osób), Popowo posada leśna (1 dom, 7 osób) oraz Żemsko (38 domów, 311 osób).
  11. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 23. [dostęp 2013-01-26].
  12. ↑ Cuda techniki w MRU. Słynny forteczny most obrotowy wciąż działa

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Stary_Dworek&oldid=72983224”