Dolina pod Koszary
Dolina pod Koszary (niem. Kirchoftal, słow. Dolina pod Košiare, węg. Karám-völgy[1]) – dolina na północnych stokach Tatr Bielskich. Ma 4,5 km długości i jest największą doliną wschodniej części tych Tatr[2].
W miejscowości Zdziar na wysokości ok. 960 m, tuż poniżej wylotu Doliny Bielskiego Potoku odgałęzia się od Doliny Zdziarskiej i biegnie w południowym kierunku, w połowie swojej długości nieco zakręca w południowo-zachodnim kierunku. Jej ograniczenie tworzą:
- od wschodu – zalesione wzniesienia Tokarni, przełęcz Ozielec i północna grań Bujaczego Wierchu,
- od zachodu – długa północna grań odchodząca od wschodniego wierzchołka Zadnich Jatek. W grani tej w kolejności od południa na północ znajdują się: Zadni Diabli Grzbiet, Przełęcz nad Siką, Turnia nad Jaworzynką i Jaworzynka Bielska[2].
Odchodząca od Bujaczego Wierchu na północ Jagnięca Grań z Rakuską Turnią dzieli górną część doliny na dwa ramiona: Dolinę Jagnięcą i Mały Koszar. Główny ciąg doliny biegnie dalej w południowo-zachodnim kierunku i powyżej Rakuskiej Turni rozgałęzia się na dwie odnogi: Mały Koszar i Wielki Koszar. Odnogi te podchodzą pod szczyty Bielskich Jatek. Jagnięca Grań rozgałęzia się na dwa ramiona; orograficznie lewe to Skrajny Diabli Grzbiet. Między nim a głównym ciągiem Jagnięcego Grzbietu jest Diable Koryto[2].
Nazwa doliny pochodzi od Małego i Wielkiego Koszaru. Dawniej nazywana była również Doliną Tokarską lub Kobylarską. Była własnością miasta Biała Spiska. W jej dolnej części znajdował się szałas. Dolina była wypasana, pasiono tutaj głównie owce i krowy, do 1928 co roku, później tylko czasami. Do 1914 r. w górnej części doliny wypasali mieszkańcy Frankowej, którzy dzierżawili ten teren od Białej Spiskiej[3]. Obecnie cała dolina znajduje się na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego, a jej górna część jest obszarem ochrony ścisłej[4]. Po utworzeniu parku narodowego wypas zniesiono zupełnie. Dolina jest zamknięta dla turystów i taterników, jednakże jak pisze Władysław Cywiński na dużą skalę odbywa się w niej wyrąb lasu, drogi są rozjeżdżone przez traktory, a na polanach stoją myśliwskie ambony[2].
Dolna część doliny to typowa dolina rzeczna o V–kształtnym przekroju poprzecznym, wąskim dnie i stromych zboczach. Najwyższe jej części (Mały Koszar i Wielki Koszar) to kotły lodowcowe. Od góry i zboków zamknięte są stromymi ścianami, co pasterzom przypominało koszar – stąd nazwa tych kotłów i doliny. Z kolei diabelskie nazewnictwo pochodzi od pierwotnej nazwy Wielkiego Koszaru – Diabli Koszar[2].
Dno Wielkiego Koszaru i próg Małego Koszaru mają podobną stromiznę – około 40°. Ich wilgotne i pokryte cienką warstwą gleby dno porastają mchy, rośliny zielne, kosodrzewina, brzozy, jarzębiny i świerki. Schodzące zimą lawiny powodują, że są one karłowate i powyginane. Dnem spływają wąskie strumyczki, w dolnej części doliny tworzące Tokarski Potok[2].
Dolną część doliny porastają intensywnie eksploatowane lasy, a drogi leśne są rozjeżdżone przez traktory i przeważnie błotniste. W środkowej części występują lasy mające częściowo charakter lasu pierwotnego. Prawdziwymi matecznikami leśnymi są progi Małego i Wielkiego Koszaru, zbocza Tokarni z dorodnymi bukami i Piękny Las (Pekný les) w dolnej części Doliny Jagnięcej. Jest też kilka dawnych polan, które po zaprzestaniu użytkowania stopniowo zarastają lasem. Oprócz najniżej położonej, którą zamieniono na skład drzewa, są to: Solnisko, Niżnia Kobylarka i Wyżnia Kobylarka[2].
Przypisy
edytuj- ↑ Czterojęzyczny słownik nazw geograficznych. Tatry Bielskie [online] [dostęp 2020-02-01].
- ↑ a b c d e f g Władysław Cywiński, Tatry Bielskie, część wschodnia. Przewodnik szczegółowy, tom 5, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 1997, ISBN 83-7104-011-3.
- ↑ Witold Henryk Paryski, Zofia Radwańska-Paryska, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ Tatry Wysokie i Tatry Bielskie słowackie i polskie. Mapa turystyczna 1:25 000, Warszawa: Wydawnictwo Kartograficzne Polkart Anna Siwicka, 2006, ISBN 83-87873-26-8.