Wikipedia

Adam Solski

oficer Wojska Polskiego

Adam Teofil Solski vel Solecki[a] (ur. 4 stycznia 1895 w Milatyczach, zm. 9 kwietnia 1940 w Katyniu) – major piechoty Wojska Polskiego, uczestnik czterech wojen, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Adam Solski
Adam Solski-Solecki
Ilustracja
major piechoty major piechoty
Data i miejsce urodzenia

4 stycznia 1895
Milatycze, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

9 kwietnia 1940
Katyń, RFSRR, ZSRR

Przebieg służby
Lata służby

1914–1940

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier,
Wojsko Polskie

Formacja

Legion Wschodni,
Legiony Polskie,
Polski Korpus Posiłkowy

Jednostki

30 Pułk Piechoty Austro-Węgier,
6 Pułk Piechoty,
5 Pułk Piechoty Legionów,
Grupa Poleska,
XVII Brygada Piechoty,
9 Dywizja Piechoty,
35 Pułk Piechoty,
MSWoj.,
57 Pułk Piechoty

Stanowiska

instruktor,
dowódca plutonu,
dowódca kompanii,
referent,
oficer informacyjny,
dowódca batalionu,
kwatermistrz

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-ukraińska (bitwa o Lwów),
wojna polsko-bolszewicka (wyprawa kijowska),
II wojna światowa (kampania wrześniowa)

Odznaczenia
Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941) Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Państwowa Odznaka Sportowa Odznaka pamiątkowa Więźniów Ideowych
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

Urodził się w rodzinie Mariana i Marii z Wantałowiczów. Miał rodzeństwo: Kazimierza, Stefę, Tadeusza oraz dwoje innych z pierwszego małżeństwa ojca[1].

Uczęszczał do gimnazjum we Lwowie. Wstąpił do ruchu skautowego. Od lutego 1913 był członkiem Stałych Drużyn Sokolich we Lwowie[2]. Studiował w szkole Podchorążych w Bolechowie, a następnie w Wyższej Szkole Oficerskiej. Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionu Wschodniego. Po jego rozwiązaniu został wcielony do c. i k. armii[2].

I wojna światowa

edytuj

W październiku 1914 i służył w 30 pułku piechoty Austro-Węgier, w tym od stycznia 1915 na froncie wschodnim, a od września 1915 na froncie włoskim, gdzie 18 listopada 1915 odniósł rany w walkach pod Monte Sabotino. Po rekonwalescencji ponownie służył w 30 pułku, z którego został dezerterem[1] w grudniu 1916. Wówczas wstąpił do Legionów Polskich używając tożsamości Solecki. Pracował w służbie werbunkowej, od 1 stycznia 1917 jako komendant posterunków werbunkowych na Ziemi Lubelskiej. W połowie 1917 był żołnierzem w szeregach 6 pułku piechoty w składzie III Brygady. Odbył kurs wyszkolenia nr 4 w Zambrowie[2].

Po kryzysie przysięgowym był żołnierzem oddziału uzupełnień Polskiego Korpusu Posiłkowego na stanowisku instruktora w zakresie broni maszynowej. Kształcił się w Szkole Chorążych w Bolechowie. Został awansowany na sierżanta w lutym 1918. Po przejściu przez linię frontu bitwie pod Rarańczą w połowie 1918 został zatrzymany i był internowany w Huszt[2]. Odzyskał wolność w maju 1918, po czym od czerwca 1918 ponownie przymusowo służył w armii austriackiej, działał na froncie włoskim jako sierżant 4 Batalionu Strzelców Polowych. Od końca sierpnia 1918 urlopowany celem kontynuowania edukacji po złożeniu wniosku[1]. Do zakończenia wojny przebywał we Lwowie.

Okres międzywojenny

edytuj

U kresu wojny i po wybuchu walk o Lwów w listopadzie 1918 początkowo znajdował na obszarze zajętym przez Ukraińców. 22 listopada 1918 wstąpił do 5 pułku piechoty Legionów i zweryfikowany jako podchorąży służył w kompanii karabinów maszynowych. Wkrótce został przydzielony do oddziału rtm. Romana Abrahama[2], w którym był dowódcą plutonu i instruktorem na kursie broni maszynowej.

Później brał udział w bojach na terenie Galicji Wschodniej podczas trwającej wojny polsko-ukraińskiej. Mianowany na stanowisko dowódcy kompanii karabinów maszynowych. Odniósł ciężkie rany 11 marca 1919 w walkach pod Gródkiem Jagiellońskim[2]. Został awansowany na podporucznika piechoty; wstępnie 21 stycznia 1919, formalnie na podstawie dekretu z 5 czerwca 1919. Następnie 15 lipca 1919 został skierowany do służby kwatermistrzostwa Armii gen. J. Hallera, w której objął funkcję zastępcy referenta uzbrojenia. 30 lipca 1919 został referentem w Dowództwie Frontu Mazowieckiego. Od 12 września 1919 był szefem Oddziału I Sztabu w dowództwie Grupy Operacyjnej gen. Stanisława Pruszyńskiego, która na zajmowała obszary polskie na Pomorzu[2]. Wiosną 1920 był oficerem dowództwa Armii Rezerwowej.

Od połowy kwietnia 1920 był oficerem informacyjnym w sztabie Grupy płk. Józefa Rybaka. W tej funkcji brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920, w tym w wyprawie kijowskiej[2]. W analogicznej funkcji oficera informacyjnego służył następnie od 5 lipca 1920 w Grupie Poleskiej gen. Władysława Sikorskiego, od 25 lipca 1920 w dowództwie XVII Brygady Piechoty, później w sztabie 9 Dywizji Piechoty. W tej dywizji służył następnie w oddziale operacyjnym, adiutanturze, od 2 września 1920 jako referent personalny i zastępca szefa adiutantury, po czym mianowany szefem adiutantury dywizji. Został awansowany do stopnia porucznika piechoty 21 grudnia 1920 ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[3].

W okresie pokoju w latach II Rzeczypospolitej pozostawał oficerem 9 Dywizji Piechoty, sprawując stanowiska adiutanta, od 1 sierpnia 1923 był pełniącym obowiązki III oficera sztabu. W 1923 był II oficerem sztabu 9 Dywizji[4]. Został przydzielony do 35 pułku piechoty (początkowo w garnizonie Łuków, później Brześć): w 1923 jako oficer nadetatowy[5], od 1 maja 1924 jako etatowy oficer tej jednostki[6]. W międzyczasie został awansowany do stopnia kapitana piechoty ze starszeństwem z 1 lipca 1923[7][8].

W 1928, jako oficer 35 pp, pracował w Biurze Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych[9][2]. Został awansowany do stopnia majora piechoty ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932[10]. Na przełomie lat 20./30. pozostawał oficerem 32 pułku piechoty[11], w którym pełnił stanowisko dowódcy III batalionu od 23 marca 1932 do 11 kwietnia 1938. Wówczas został przeniesiony do 57 pułku piechoty w garnizonie Poznań, w którym objął funkcję II zastępcy dowódcy jako kwatermistrz. W 1939 mianowany dowódcą ośrodka uzupełnień 57 pp.

II wojna światowa

edytuj

Wobec zagrożenia konfliktem zbrojnym w 1939 został zmobilizowany w Ośrodku Zapasowym 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty. Po wybuchu II wojny światowej w okresie kampanii wrześniowej 1939 jako dowódca batalionu marszowego[1] ewakuował się w stronę Warszawy, następnie w stronę Chełma. Po dalszym marszu w okolicach Krasnobrodu wraz z pozostałością Ośrodka przyłączył się do 39 Dywizji Piechoty, a po wydaniu kapitulacji tej jednostki z 27 września 1939 samodzielnie usiłował przedrzeć się na Węgry.

Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939, został wzięty do niewoli przez Armię Czerwoną nieopodal Korchowa pod Tarnogrodem 28 września 1939[12]. Został osadzony w obozie jenieckim w Putywlu, a następnie w Kozielsku, gdzie był komendantem jednego z bloków[13].

W obozie

edytuj
Osobny artykuł: Zbrodnia katyńska.
 
Zwłoki majora Adama Solskiego z 57 Pułku Piechoty podczas ekshumacji w 1943 roku[14]

Na wiosnę 1940 został zabrany do Katynia i zamordowany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Został pochowany na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu, gdzie w 1943 jego ciało zostało zidentyfikowane w toku ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 490[15] (przy zwłokach zostały odnalezione dwa notatniki, karta szczepień, dwa medaliki, rachunek, skierowanie do lekarza[16]). Figuruje na liście wywózkowej LW 015/2 z 5.4.1940 r., poz. 41.

Podczas pobytu w obozie jenieckim prowadził dziennik, który został odnaleziony po jego ekshumacji w 1943 i opublikowany przez Józefa Mackiewicza, a następnie w wielu źródłach historycznych poświęconych zbrodni katyńskiej. Jego pamiętnik został uznany za jeden z dokładniejszych i prowadzony do ostatnich chwil przed egzekucją[17][18]. Z jego zapisów wiadomo, że Adam Solski przebywał w obozie w Kozielsku wraz ze swoim bratem, kapitanem artylerii Kazimierzem Solskim, który również był tam osadzony i zamordowany 17 kwietnia 1940[19] (Adam wspomniał w swoim dzienniku o spotkaniu z bratem Kazimierzem na terenie kozielskiego obozu w dniu 5 listopada 1939[20]). Zakończenie dziennika Adama Solskiego, prowadzonego do dnia śmierci, jest datowane na 9 kwietnia 1940 i brzmi:

Piąta rano. Od świtu dzień rozpoczął się szczególnie. Wyjazd karetką więzienną w celkach (straszne!). Przywieziono gdzieś do lasu; coś w rodzaju letniska. Tu szczegółowa rewizja. Zabrano zegarek, na którym była godzina 6.30 (8.30). Pytano mnie o obrączkę, którą (...). Zabrano ruble, pas główny, scyzoryk (...)

Po wojnie treść jego pamiętników była odczytywana w audycjach Radia Wolna Europa[21].

Rodzinie zamordowanego dziennik został udostępniony dopiero w 1989 roku dzięki Zbigniewowi Brzezińskiemu[potrzebny przypis].

Rodzina

edytuj
 
Tabliczka upamiętniająca braci Solskich na ścianie kościoła św. Karola Boromeusza w Warszawie

W 1926 Adam Solski zawarł związek małżeński z Anną Leontynę Trojanowską, zwaną Danką (1906–1970)[22], z którą miał córkę Ewę (zm. 2010[23]). Jego bratankiem był Leszek Solski (syn Kazimierza), który zginął 10 kwietnia 2010 w katastrofie polskiego samolotu Tu-154 w Smoleńsku[24], udając się wraz z polską delegacją na uroczystości 70. rocznicy zbrodni katyńskiej.

Ordery i odznaczenia

edytuj

Upamiętnienie

edytuj
 
Tablica pamięci Adama Solskiego i innych rozbrojonych w Tarnogrodzie polskich żołnierzy, pomnik w Bramie Korchowskiej w Tarnogrodzie

Minister Obrony Narodowej decyzją Nr 439/MON z dnia 5 października 2007 awansował go pośmiertnie do stopnia podpułkownika[29]. Nominacja została ogłoszona 9 listopada 2007 w Warszawie w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[30].

Dziennik Solskiego wykorzystał Andrzej Wajda w filmie Katyń z 2007 roku. Pod koniec filmu dziennik jest pokazany i odczytane zostają fragmenty z niego, w tym ostatnie zdania.[31].

W 2009 roku w Kątach k. Otwocka odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą majorowi Adamowi Solskiemu i posadzono upamiętniający go Dąb Pamięci[32].

Adamowi Solskiemu został poświęcony jeden z odcinków filmowego cyklu dokumentalnego pt. Epitafia katyńskie (2010)[33].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ W ewidencji wojskowej z 1923 jego tożsamość została podawana jako Adam Teofil Solski-Solecki (Rocznik Oficerski 1923). W 1924, 1928, 1932 tożsamość była podawana jako Adam Teofil Solski (Rocznik Oficerski 1924, 1928, 1932).

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 207. ISBN 978-83-7510-814-9.
  2. ↑ a b c d e f g h i Kolekcja VM ↓, s. 4.
  3. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 425.
  4. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 111.
  5. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 227.
  6. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 211.
  7. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 367.
  8. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 204.
  9. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 134.
  10. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 389.
  11. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 565.
  12. ↑ Biografia majora Adama Solskiego na stronach Centralnego Archiwum Wojskowego. caw.wp.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-20)]. caw.wp.mil.pl [wersja archiwalna, dostęp 2016-02-22].
  13. ↑ Stanisław M. Jankowski, Dzień rozpoczął się szczególnie, Zeszyty Katyńskie (nr 18), s. 7.
  14. ↑ Józef Mackiewicz: Sprawa mordu katyńskiego. Londyn 2009, s. 125 oraz fotografia IX po str. 160. ISBN 978-0-907652-65-6.
  15. ↑ Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2014-02-23].
  16. ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 152. ISBN 83-7001-294-9.
  17. ↑ Janusz Zawodny: Katyń. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 92–93. ISBN 2-86914-043-6.
  18. ↑ Janusz Zawodny: Pamiętniki znalezione w Katyniu. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 94–105. ISBN 2-86914-044-4.
  19. ↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 210–211, 213. ISBN 978-83-7510-814-9.
  20. ↑ Janusz Zawodny: Pamiętniki znalezione w Katyniu. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 100. ISBN 2-86914-044-4.
  21. ↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 219. ISBN 978-83-7510-814-9.
  22. ↑ Ewa Solska, Biografia Anny Solskiej, żony majora Adama Solskiego (ang.) katynfamilies.com [dostęp 2011-08-21].
  23. ↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 370. ISBN 978-83-7510-814-9.
  24. ↑ Lista pasażerów i załogi samolotu Tu-154. mswia.gov.pl, 10 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-28].
  25. ↑ Dekoracja Orderem „Virtuti Militari”. „Gazeta Lwowska”. Nr 87, s. 4, 17 kwietnia 1921.  - udekorowany 17 kwietnia 1921 we Lwowie przez gen. broni Tadeusza Rozwadowskiego.
  26. ↑ M.P. z 1928 r. nr 178, poz. 387 „za zasługi na polu organizacji i administracji wojska”.
  27. ↑ a b c d e Na podstawie fotografii [1]
  28. ↑ Na podstawie fotografii [2].
  29. ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 r. w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w dzienniku Urzędowym MON.
  30. ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. policja.pl. [dostęp 2014-07-23].
  31. ↑ Wajda: są szanse na pokazy filmu „Katyń” w Moskwie [online], Onet Kultura, 12 września 2007 [dostęp 2022-02-15] (pol.).
  32. ↑ Andrzej Kamiński, Pamięć w dębie zaklęta, „Linia Otwocka”, 8 maja 2009 (linia.com.pl, dostęp 2011-08-21).
  33. ↑ Epitafia Katyńskie – Adam Solski. youtube.com. [dostęp 2015-09-19].

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Adam_Solski&oldid=74402263”