Wikipedia

17 Batalion Celny

17 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

17 Batalion Celny
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1921

Rozformowanie

1922

Tradycje
Rodowód

4/VII batalion wartowniczy

Kontynuacja

17 batalion SG

Dowódcy
Pierwszy

kpt. Leon Moszczeński

Organizacja
Dyslokacja

Leszno[1]
Kościerzyna (od XII 1921)[1]
Ciszyn (od III 1922)[1]
Landarów (od IX 1922)[1]

Formacja

Bataliony Celne

Podległość

Główna Komenda Batalionów Celnych
1 Brygada Celna
Ministerstwo Skarbu

Multimedia w Wikimedia Commons
Szkic rozmieszczenia 17 batalionu celnego „Cieszyn”
Szkic rozmieszczenia 1 kompanii 17 batalionu celnego „Leszno”
Szkic rozmieszczenia 2 kompanii 17 batalionu celnego „Leszno”
Szkic rozmieszczenia 3 i 4 kompanii 17 batalionu celnego „Leszno”
Dowódca 2 kompanii por. Wacław Burchardt

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 17 batalion celny powstał w granicach DOG Poznań, a zorganizowano go na bazie 4/VII batalionu wartowniczego[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych[4].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[5].

Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18[6]. W myśl tego rozkazu 17 batalion celny miał przekazać swoją 1 kompanię do 3 batalionu celnego w Kościerzynie, 2 kompanię do 13 batalionu celnego w Lubawie, 3 kompanię do 16 batalionu celnego w Nowem, a 4 kompanię do 13 batalionu celnego w Lubawie[7]. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia[8].

W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne[9]. 17 batalion celny znalazł się w strukturze 1 Brygady Celnej[10]. W tym też miesiącu dowództwo batalionu przemieściło się do Kościerzyny.

Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”[4]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną[11]. 17 batalion celny przemianowany został na 17 batalion Straży Granicznej.

Osobny artykuł: 17 batalion Straży Granicznej.

Służba celna

edytuj

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[12]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[13].

Latem 1922 17 batalion celny przejął od II Litewsko-Białoruskiego batalionu etapowego odcinek Landwarowa[14].

Sąsiednie bataliony

15 batalion celny w Chodzieży ⇔ 18 batalion celny w Rawiczu – VI 1921[15]

Kadra batalionu

edytuj
Dowódcy batalionu
stopień imię i nazwisko okres pełnienia służby kolejne stanowisko
kpt. Leon Moszczeński[1] VI 1921 – IX 1922[16]

Struktura organizacyjna

edytuj
Ordre de bataille 17 batalionu celnego w Lesznie na dzień 1 czerwca 1921[16]
kompanie 1. Zbąszyń 2. Wroniawy 3. Włoszakowice 4. Bojanowo
dowódcy ppor. Władysław Paluszkiewicz ppor. Wacław Burchardt ppor. Stanisław Sudolski por. Władysław Hałas
placówki Prądówka Jarzyniec Holędry Tarnowo
Strzyżewo Nowa Obra Filipole Jabłona
Nądnie Kębłowo Mrugniew Szlemsdrowo
Nowa Wieś Solec Dać Bogi Trzebosz
Wielki Grójec Mochy Zbarzewo Pakówka
Wąchabno Kaszczor Niechłód Izbice
Mała Wieś Wijewo Nowe Długie Żelice
Kopanica Potrzebowo Stare Długie Masłowo
Marianowo Siodmiorki Przybyszewo Warszawianka
Niewodniki Kąty
OdeB 17 batalionu celnego w Kościerzynie na dzień 1 stycznia 1922[16]:
kompanie 1. Linja 2. Gowidlino 3. Parchowo 4. Przymuszewo
dowódcy chor. Stefan Witczak ppor. Wacław Burchardt ppor. Stanisław Sudolski chor. Michał Adamczak
placówki Strzebilino Kamienica Chośnica Dywan
Tępcz Skrzeszewo I Jamy Skoszewo
Bożek Skrzeszewo II Gołczewo Prądówka
Kętrzyno Załakowskie-Piętki Glinowo Lubnia
Tłuczewo Kowale Wygoda Wojsk
Wilhemowo Smolniki Skwierawy Glisno
Zakrzewo Dolina Jadwigi Żelewiec Łąke
Niepoczołowice Stara Huta Wzewicze
Kamionka
Bawernica
Chośnica
OdeB 17 batalionu celnego w Cieszynie na dzień 23 lutego 1922
kompanie 1. Strumień 2. Zebrzydowice 3. Cieszyn 4. Ustroń
dowódcy
placówki Podjazd Rychółd Otrębów? Ustroń
Zarzecze I Gawliniec Pogwizdów Pińczów
Zarzecze II Grabówka Marchlowice? Górna Leszna I
Zarzecze III Cisówka Rzeźnie Górna Leszna II
Zarzecze IV Marchlowice Rogocice Górna Leszna III
Strumień dwór Mizerów Balina Jaworniki
Zbytków Kocyce Pońców
Bąków Otrębów
OdeB 17 batalionu celnego w Landwarowie na dzień 1 września 1922[17]:
kompanie 1. Łodziany[a] 2. Nowe Troki 3. Wieliczkowo[b] 4. Rudziszki
dowódcy por. Wojciech Gorczyca ppor. Wacław Burchardt ppor. Stefan Wroński chor. Bronisław Smodlibowski
placówki Puchajnie[c] Miciuny I[d] Ołsoki[e] Cegielnia[f]
Łodziany Miciuny II Sejmany[g] Pupańce[h]
Jateluny[i] Wobiły[j] Gaj[k] Bajembały[l]
Barcie[m] Werotniszki[n] Markieniki[o] Wilkuszki
Józefowo[p] Pochulanka[q] Markuciszki[r] Rudziszki
Józefowo

Uwagi

edytuj
  1. ↑ osada Łoździany, gmina Troki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  2. ↑ folwark Wieliczkowo, gmina Troki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  3. ↑ zaścianek Puhajnie, gmina Troki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  4. ↑ wieś Miciuny, gmina Troki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  5. ↑ osada Ołsoki, gmina Troki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  6. ↑ kolonia Cegielnia, gmina Rudziszki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  7. ↑ wieś Sejmany, gmina Troki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  8. ↑ wieś Pupańce, gmina Rudziszki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  9. ↑ Majątek Jateluny, gmina Troki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  10. ↑ wieś Dobiły, gmina Troki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  11. ↑ zaścianek Gaj, gmina Troki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  12. ↑ wieś Bojembały, gmina Rudziszki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  13. ↑ folwark Borcie, gmina Troki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  14. ↑ Worotniszki, gmina Troki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  15. ↑ wieś Markieniki, gmina Troki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  16. ↑ wieś Józefowo, gmina Troki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  17. ↑ folwark Pohulanka, gmina Troki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  18. ↑ wieś Markuciszki, gmina Rudziszki, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 13.
  2. ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 124.
  3. ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
  4. ↑ a b Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
  5. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
  6. ↑ Polak 1999 ↓, s. 18.
  7. ↑ Polak 1999 ↓, s. 19.
  8. ↑ Polak 1999 ↓, s. 20.
  9. ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
  10. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
  11. ↑ Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.
  12. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
  13. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
  14. ↑ Ochał 2017 ↓, s. 163.
  15. ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
  16. ↑ a b c OdeB batalionów celnych ↓, s. 17bc.
  17. ↑ OdeB batalionów celnych ↓, s. 14bc.

Bibliografia

edytuj
  • Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
  • Artur Ochał: Na litewskiej rubieży Brygada KOP Grodno (1929-1939). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017. ISBN 978-83-8098-148-5.
  • Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T.1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
  • Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
  • Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=17_Batalion_Celny&oldid=74852557”