Jażyniec
Jażyniec – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie wolsztyńskim, w gminie Siedlec[4]. Około 1 km na południe od wsi przepływa strumień Pintus, a dalej na południe Północny Kanał Obry[5].
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2019) |
506[2] |
| Strefa numeracyjna |
68 |
| Kod pocztowy |
64-225[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PWL |
| SIMC |
0913143 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wolsztyńskiego  | |
Położenie na mapie gminy Siedlec  | |
 52°04′46″N 16°00′06″E/52,079444 16,001667[1]
| |
Historia
edytujMiejscowość ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIII wieku. Wymieniona w 1231 w łacińskim dokumencie jako Jazinez, Iazinez, 1238 Iasinez, 1404 Iaziniec, 1419 Jazinecz, 1420 Jaszynecz, 1431 Jazynecz, Iezynecz, 1434 Jazynyecz, 1448 Gesynecz, 1530 Jaziniecz, 1563 Jazyniecz, 1571 Jasieniecz, Jaszieniecz[6].
Wieś początkowo była własnością rycerską należącą do kantora katedry gnieźnieńskiej Sędziwoja. W 1231 książę wielkopolski Władysław Odonic wystawił dokument, w którym oznajmiał, że Sędziwój ten nadał cystersom z Łekna swoje dobra dziedziczne, w tym m.in. dziedzinę zwaną Obra wraz z okolicznymi źrebiami i dziedzinami, w tym także wieś Jażyniec, w celu założenia Opactwa Cystersów w Obrze. W 1238 tenże Sędziwój nadał w spadku temu klasztorowi wszystkie swoje posiadłości, w tym m.in. Jażyniec, wraz z całym swoim dobytkiem[6].
W kolejnym dokumencie z 1247 wystawionym przez księcia Wielkopolski Przemysła I odnotowano, że książę ten uwolnił wszystkich mieszkańców w Obrze oraz cysterskich wsiach klasztornych, od wszelkich ciężarów prawa polskiego, dodając, że pewien źreb położony koło Obry zwany Jażyniec należy uważać za połączony ze wspomnianą wsią i dlatego powinien on korzystać z tych samych wolności. Historycy uważają jednak, że dokument ten jest w części sfałszowany i jego druga część dotycząca Jażyńca została dopisana później. W 1280 książę wielkopolski Przemysł II nadał Janowi z Obry prawo lokowania na prawie niemieckim wsi Obra oraz Jażyńca wraz z ujazdem oraz immunitet ekonomiczny i sądowy dla obu wsi. W 1431 król Polski Władysław Jagiełło potwierdził przywileje klasztoru cystersów w Obrze, w tym m.in. nadanie z 1238 majątku przez kantora Sędziwoja wraz z młynem we wsi Obra oraz z Jażyńcem. Wieś leżała wówczas w powiecie kościańskim województwa wielkopolskiego w Koronie Królestwa Polskiego[6].
Miejscowość odnotowały historyczne regesty podatkowe dzięki czemu zachowały się także informacje o wsi. W 1496 król Polski Jan Olbracht po wysłuchaniu skarg Piotra opata klasztoru w Obrze na poborców królewskich, którzy pobierali poradlne po wiardunku z każdego łanu we wsiach klasztornych, w tym m.in. w Jażyńcu, a także po zapoznaniu się z dawnymi przywilejami klasztornymi, zarządził, że we wsiach tych ma być pobierany wspomniany podatek tylko w wysokości dwóch groszy od każdego łanu. W 1530 odnotowano we wsi pobór z 4 łanów. W 1563 z 2 łanów sołtysich, karczmy oraz pobór od 12 rybaków. W 1571 płatnikiem podatków ze wsi był opat z Obry, który zapłacił go z 2 łanów sołtysich, karczmy, od 12 rybaków i 6 zagrodników. W 1581 pobrano podatki z 12 półłanków należących do miejscowych rybaków, dwóch łanów sołtysich, od 4 zagrodników z rolami, 13 zagrodników wolnych, komornika z bydłem, komornika biednego oraz od 12 rybaków[6].
Przy pierwszej numeracji w 1796 r.- 36 domostw oraz folwark. Dla wsi w 2020 r. sporządzono opis historii wszystkich dawnych zagród, począwszy od 1796 r. do czasów współczesnych[7].
Po rozbiorach Polski miejscowość wraz z całą Wielkopolską znalazła się w zaborze pruskim. Jażyniec, położony w Prusach Południowych nadany został w latach 1796-1797 majorowi von Hünerbeinowi[8]. Pod koniec XIX wieku wieś, pod nazwą Jasieniec wchodziła w skład powiatu babimojskiego i liczyła 58 domostw i 442 mieszkańców, z czego 433 było wyznania rzymskokatolickiego[9]. W 1921 roku stacjonowała tu placówka 17 batalionu celnego.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego[5]. W 2014 w Jażyńcu było zameldowanych 526 osób[10], zaś w spisie osób zameldowanych z 31 grudnia 2019 ta liczba spadła do 506 osób[2].
Rejestr zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa nie wykazuje żadnych zabytków w Jażyńcu[11].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 45861
- ↑ a b Ludność Gminy Siedlec [online], 2 stycznia 2020 [dostęp 2020-05-13].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 394 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 729, 13 lutego 2013. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-01-24].
- ↑ a b Alicja Dziewulska, Jan Maj: Kościan: mapa topograficzna Polski. Wydanie turystyczne. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-149-6.
- ↑ a b c d Chmielewski 1988 ↓, s. 64.
- ↑ Krzysztof Raniowski, Siedliska nadobrzańskie : Niałek Wielki, Obra, Jażyniec, Kiełkowo, Mała Wieś, Wąchabno, Stare Kramsko, Nowe Kramsko, Wolsztyn: Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Wolsztyn im. Stanisława Platera, 2020, ISBN 978-83-89208-52-1, OCLC 1199663813 [dostęp 2021-10-25].
- ↑ Jan Wąsicki, Ziemie pruskie pod zaborem pruskim, Zielona Góra 1978, s. 64
- ↑ Jasieniec / Jazyniec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 474.
- ↑ Ludność Gminy [online], UG Siedlec [dostęp 2015-01-24] [zarchiwizowane z adresu 2015-01-24].
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, s. 250 [dostęp 2015-01-24] [zarchiwizowane z adresu 2013-09-21].
Bibliografia
edytuj- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. II (I-Ł) z.1, hasło: „Jażyniec”. Wrocław: Ossolineum, 1988, s. 64.