16 Batalion Celny
16 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1922 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
kpt. Aleksander Sturomski |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
Główna Komenda Batalionów Celnych |
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujNa podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 16 batalion celny powstał w granicach DOG Poznań, a zorganizowano go na bazie 3/VII batalionu wartowniczego[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych[4].
Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[5]. Po sformowaniu dowództwo batalionu stacjonowało w Nowem nad Wisłą. Swoje kompanie batalion rozmieścił w Lipnikach, Dusocinie, Gronowie i Nowem[6]. 1 sierpnia sztab 4 kompanii celnej przeniesiono z Nowego do Pieniążkowa. Z dniem 1 września 1921 zniesiono placówkę celną w Niecponiach[6]. Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18[7]. W myśl tego rozkazu 17 batalion celny miał przekazać swoją 3 kompanię do 16 batalionu celnego w Nowem[8]. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia[9].
W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne[10]. 16 batalion celny znalazł się w strukturze 1 Brygady Celnej[11]. 16 batalion celny został zluzowany przez Straż Graniczną 14 marca 1922 o godzinie 12:00 i niedługo potem rozwiązany[12]. Ostatni meldunek dyslokacyjny batalion przesłał na dzień 1 kwietnia 1922[6].
Służba celna
edytuj17 maja 1921 Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany dyslokacyjne batalionów. 16 batalion celny miał ochraniać odcinek granicy od Scharschau–Jędrychów do Schlanz–Sobkowy. Sztab batalionu rozlokowany miał być w Grupie[13].
Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[14]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[15].
- Sąsiednie bataliony
13 batalion celny w Lubawie ⇔ 21 batalion celny w Tczewie – VI 1921[16]
Kadra batalionu
edytuj- Dowódcy batalionu
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| kapitan | kpt. Aleksander Sturomski[1] | VIII 1921 – IV 1922 |
Struktura organizacyjna
edytuj| OdeB 16 batalionu celnego w Nowem nad Wisłą na dzień 1 sierpnia 1921[6]: | ||||
|---|---|---|---|---|
| kompanie | 1. Lipinki | 2. Dusocin | 3. Gronowo | 4. Nowe[a] |
| dowódcy | ppor. Feliks Tomaszewski | ppor. Józef Paszkowski | ppor. Mieczysław Rosochowicz | por Mieczysław Stroiński[b] |
| placówki | Szwarcenowo | Zawda | Janowo | Tryl |
| Bonin | Szymwałd | Lignowy | Nowe | |
| Czarkówka | Nogat | Nicponie[c] | Kozielec | |
| Sędzice | Boże Pole | Kotło | Duże Wiosło | |
| Fitowo | Torbudy | Kuchnia | Opalenie Most | |
| Babalice | Budy | Walichnowy | Opalenie Wieś | |
| Wielka Tymawa | Kołmuczyn | Międzyłecz | Kurczybrak | |
| Donowo | Leśniczówka | Małe Słońce | Jaźwiska | |
| Łasinka | Duży Wełcz | |||
| Mały Wełcz | ||||
| Ordre de Bataille16 batalionu celnego w Nowem na dzień 1 grudnia 1921 i 1 kwietnia 1922[6]: | ||||
| kompanie | 1. Lipinki | 2. Dusocin | 3. Gronowo | 4. Pieniążkowo |
| dowódcy | por. Łucjan Ciądliński | por. Mieczysław Stroiński | ppor. Mieczysław Rosochowicz | por. Roman Drzewiecki |
| por. Jan Kaczorowski[d] | ||||
| placówki | Zazdrość | Zawda | Janowo | Tryl |
| Szwarcynowo | Szymwałd | Lignowy | Nowe | |
| Szachówka | Nogat | Kotło | Kozielce | |
| Fitowo | Bożepole | Kuchnia | Duże Wiosło | |
| Sędzice | Terbudy | Walichnowy | Opalenie Most | |
| Babalice | Budy | Międzyłęź | Opalenie Wieś | |
| Kuczwały | Kalmuzy | Małe Słońce | Kurczybrak | |
| Wielka Tymawa | Leśniczówka | Jaźwiska | ||
| Donowo | Wielki Wełcz | |||
| Łasińka | Mały Wełcz | |||
Uwagi
edytuj- ↑ W sierpniu 1921 sztab 4 kompanii celnej przeniesiono z Nowego do Pieniążkowa. → OdeB batalionów celnych ↓, s. 16bc
- ↑ wz. por. Ciągliński → OdeB batalionów celnych ↓, s. 16bc
- ↑ 9 września placówka została zniesiona. → OdeB batalionów celnych ↓, s. 16bc
- ↑ por. Jan Kaczorowski wymieniony jest jako dowódca 3 kompanii celnej w meldunku z 1 kwietnia 1922[6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 13.
- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 124.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
- ↑ a b c d e f OdeB batalionów celnych ↓, s. 16bc.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 18.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 19.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 20.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
- ↑ Organizacja batalionów celnych ↓.
- ↑ Materiały dotyczące dyslokacji 3 bc ↓, s. 4.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
- ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
Bibliografia
edytuj- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
- Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
- Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
- Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.