Wikipedia

Śmicz

wieś w województwie opolskim

Śmicz (dodatkowa nazwa w j. niem. Schmitsch, cz. Smecz[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Biała[5][6]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

Śmicz
wieś
Ilustracja
Kościół pw. św. Katarzyny
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Biała

Liczba ludności (2011)

494[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-210[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0491558

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Śmicz”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Śmicz”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Śmicz”
Położenie na mapie gminy Biała
Mapa konturowa gminy Biała, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Śmicz”
Ziemia50°24′41″N 17°36′47″E/50,411389 17,613056[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 494 osoby[2].

Geografia

edytuj

Położenie

edytuj

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 10 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Wieś ulokowana została wokół zbiornika wodnego leżącego na Potoku Śmiczowskim. Jest jednym z największych sołectw w gminie Biała. Ogólna powierzchnia gruntów wynosi 1290,5 ha, z czego użytki rolne zajmują powierzchnię 1213,9 ha. Wysoka kultura gleby pozwala na osiąganie wysokich zbiorów opłacalnych upraw. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[8].

Środowisko naturalne

edytuj

W Śmiczu panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,0 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Śmicza wynoszą 618 mm. Dominują wiatry zachodnie[9].

Integralne części wsi Śmicz[5][10]
SIMC Nazwa Rodzaj
0491564 Podlesie przysiółek

Nazwa

edytuj

W 1235 występuje pod nazwą Smesh, w łacińskim dokumencie wydanym w 1333 roku w zlatynizowanej formie Smece[11], a w kolejnym Smecz[12]. W 1379 figuruje jako Smotsch, a w 1845 jako Schmitsch. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod polską nazwą Smice, a także niemiecką Schmitsch we fragmencie: „Schmitsch (1223 Smogez, 1379 Schmotsch, polnisch Smice)”[13]. Ze względu na polskie pochodzenie nazwy od 1936 roku naziści w ramach akcji germanizacji nazw miejscowych w III Rzeszy przemianowali nazwę na nową, całkowicie niemiecką Lößtal.

Historia

edytuj
 
Pieczęć Śmicza (1751)

Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w łacińskim dokumencie z 1223 roku wydanym przez biskupa wrocławskiego Wawrzyńca, gdzie zanotowana została w zlatynizowanej formie Smogoz[14]. Wówczas biskup Wawrzyniec włączył wieś do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kazimierzu. W 1335 we wsi istniał już kościół parafialny św. Katarzyny Aleksandryjskiej, nad którym patronat obejmował klasztor dominikanów we Wrocławiu[15].

 
Śmicz (Schmietz) wśród miejscowości ziemi prudnickiej na polskojęzycznej mapie z 1772

Wieś stała się punktem centralnym dóbr możnowładcy Zbrosława z prawem przywileju targowego dla Ścinawy Małej[potrzebny przypis]. W 1562 właścicielem Śmicza był Maciej sen. von Logau[16]. W 1657 w Śmiczu wybuchł pożar, w którym spłonął kościół[15]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego bialskiego w Monarchii Habsburgów[17]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[18]. W 1750 w Śmiczu wzniesiono nowy kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej według projektu Jana Innocentego Töppera z Prudnika[19].

 
Pieczęć Śmicza (1880)

Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa z toporem na ramieniu, a w otoku napis: SCHMITZER: GEM: SIGEL / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Śmicz / Powiat Prudnicki)[20]. W 1832 w Śmiczu została założona szkoła[15] na terenie gruntów parafialnych. Wizytacja dnia 6 czerwca 1888 podała kierownika szkoły – Michał Fridek[potrzebny przypis].

 
Pomnik poległych w I i II wojnie światowej

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1055 mieszkańców Śmicza 256 posługiwało się językiem niemieckim, 750 językiem polskim, a 49 było dwujęzycznych[21]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Śmicz znalazł się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym[21]. W latach 20. XX wieku przy głównej ulicy w Śmiczu powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej (rozbudowany po II wojnie światowej)[22]. W 1922 wzniesiono remizę ochotniczej straży pożarnej[15].

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[23]. Mieszkańcom Śmicza, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

W latach 1945–1950 Śmicz należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś była siedzibą gminy Śmicz[24], a w latach 1954–1972 należała do gromady Kolnowice[25]. Podlegała urzędowi pocztowemu w Ścinawie Małej[26]. We wsi funkcjonował punkt sanitarny Polskiego Czerwonego Krzyża[27].

W wyniku działań wojennych ucierpiał kościół, którego odbudowa trwała do 1953. W 1967 w ramach czynu społecznego zbudowano we wsi ośrodek zdrowia[15]. W 2007 Śmicz przystąpił do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[28].

Mieszkańcy

edytuj

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków[29]. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego.

Liczba mieszkańców wsi

edytuj

Zabytki

edytuj
 
Kaplica
 
Domy

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[38]:

  • kościół par. pw. św. Katarzyny, z XVIII w., przebudowany w 1839, z polichromiami F. Sebastiniego[35] (wypis z księgi rejestru)

Inne zabytki:

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Śmiczu chronione są ponadto[39]:

  • kapliczka przy domu nr 21
  • kapliczka przy domu nr 64
  • kapliczka przy głównej ulicy wiejskiej
  • cmentarz katolicki, przykościelny

Pomniki i obiekty upamiętniające

edytuj
  • Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik przy głównej ulicy Śmicza powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Dostawiono do niego dwie tablice z nazwiskami mężczyzn, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Na każdej tablicy znajduje się symbol Krzyża Żelaznego. Na pomniku figuralne przedstawienie św. Jerzego w walce ze smokiem[40]. Zgodnie z kryteriami w sprawie upamiętnień na obszarze RP żołnierzy niemieckich przyjętymi w uchwale Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 1995, pomnik został uznany za nieprawidłowy[22].
  • Pomnik 800-lecia Śmicza – pomnik upamiętniający 800-lecie istnienia Śmicza, odsłonięty w 2023[41].

Gospodarka

edytuj

Śmicz jest typowo rolniczą wsią. W 2023 we wsi funkcjonował sklep, piekarnia z punktem pocztowym, działały usługi stolarskie, mechaniczne, budowlane i rolnicze, w pasiecie produkowany był miód[15]. W Śmiczu siedzibę mają firmy Zakład Remontowo Malarski Mistrz Tomasz Neugebauer i murarz-tynkarz Kaul Joachim, zrzeszone w Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców w Prudniku[42].

Śmicz wraz z całą gminą Biała podlega pod inspektorat ZUS w Prudniku[43].

Transport

edytuj

W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajdują się drogi powiatowe: nr 1205O relacji Śmicz – Węża, nr 1527O relacji Przydroże Wielkie – Podlesie – Śmicz oraz nr 1613O relacji Prudnik – Czyżowice – Laskowiec – Kolnowice – Miłowice – Śmicz[44].

Śmicz posiada połączenia autobusowe z Białą, Korfantowem, Prudnikiem, Rzymkowicami. We wsi znajduje się jeden przystanek autobusowy[45].

Transport autobusowy w Śmiczu obsługiwany był przez PKS Prudnik[46]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[47]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[48], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[49]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[50]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Śmiczu i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[51]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[52].

Oświata

edytuj

W Śmiczu pod numerem 106 znajduje się szkoła filialna Publicznej Szkoły Podstawowej im. Jarosława Iwaszkiewicza w Białej, wchodzącej w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Białej[53].

Kultura

edytuj

W Śmiczu działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[54], Stowarzyszenie Przyjaciół Śmicza, a także Młodzieżowa Orkiestra Dęta. Do budynku ochotniczej straży pożarnej przylega świetlica wiejska z tarasem i altaną[15].

Religia

edytuj

W Śmiczu znajduje się katolicki kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej, który jest siedzibą parafii św. Katarzyny Aleksandryjskiej (dekanat Biała)[55]. Przy kościele znajduje się cmentarz parafialny, a także cztery kapliczki, służące jako ołtarze podczas procesji Bożego Ciała[15].

Turystyka

edytuj

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Śmiczu[56]. Przez Śmicz przebiega trasa Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej, za przejechanie którego PTTK Prudnik przyznaje odznakę[57].

Szlaki turystyczne

edytuj

Przez Śmicz prowadzą szlaki turystyczne:

Szlaki rowerowe

edytuj

Przez Śmicz prowadzi szlak rowerowy[60]:

Bezpieczeństwo

edytuj

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Śmiczu działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[61].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 16 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Posterunek Policji w Białej)[62].

Teren wsi, jak i całej gminy Biała, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[63]. Gminę Biała obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[64].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 137123
  2. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1263 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ František Machát, Podrobná mapa Moravy a Slezska, digitalniknihovna.cz, 1922 [dostęp 2020-12-05] (cz.).
  5. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. ↑ GUS. Rejestr TERYT.
  7. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-08-22].
  8. ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa [online], bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23].
  9. ↑ Klimat: Śmicz: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-08-22].
  10. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
  11. ↑ Colmar Grünhagen 1854 ↓, s. 184.
  12. ↑ Colmar Grünhagen 1854 ↓, s. 189.
  13. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1092.
  14. ↑ Colmar Grünhagen 1866 ↓, s. 123.
  15. ↑ a b c d e f g h Jak to się stało, że osada Śmiczem została nazwana?, „Panorama Bialska”, Patryk Bania – redaktor naczelny, 6 (334), Biała: Gminne Centrum Kultury, czerwiec 2023, s. 5, ISSN 1232-7352.
  16. ↑ Roman Sękowski, Stosunki społeczne na wsiach księstw opolskiego i raciborskiego w epoce Habsburgów (XVI–XVII wiek) w świetle aktów prawnych i akt sądowych: Materiały, Chorzów: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Państwowego Instytutu Badawczego, 2016, s. 208, ISBN 978-83-941769-2-1.
  17. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  18. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  19. ↑ Parafia w Śmiczu [online], parafia-smicz.pl [dostęp 2023-12-30].
  20. ↑ 1007 Schmitsch (Śmicz) III [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  21. ↑ a b c Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73.
  22. ↑ a b Pomniki upamiętniające żołnierzy niemieckich, którzy zginęli w II wojnie światowej podlegające kontroli komisji wojewody opolskiego (29.10.2002 r., 5 i 12.11.2002 r.), „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 6 (636), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 5 lutego 2003, s. 12, ISSN 1231-904X.
  23. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  24. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  25. ↑ Uchwała Nr VII/28/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu prudnickiego, „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 12, Opole: Prezydium WRN, 27 grudnia 1954, s. 10–11.
  26. ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
  27. ↑ Śląsk: księga adresowa województwa śląskiego, Katowice: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa, 1949, s. 167.
  28. ↑ Śmicz [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 8 lipca 2020 [dostęp 2023-05-30] (pol.).
  29. ↑ Ludność Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 52 (266), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 grudnia 1995, s. 10, ISSN 1231-904X.
  30. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1871) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  31. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1885) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  32. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1905) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  33. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt in Oberschlesien [online], verwaltungsgeschichte.de [zarchiwizowane z adresu 2017-07-08].
  34. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 215.
  35. ↑ a b c Małgorzata Boczyńska, Maria Irena Mileska (red.), Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, Wydanie I, Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe, 1983, s. 757, ISBN 978-83-01-03481-8.
  36. ↑ a b c d Śmicz [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-09-26], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  37. ↑ Andrzej Dereń, Jak wyludniła się Twoja miejscowość: sprzedam wieś pod Prudnikiem, „Tygodnik Prudnicki”, 2 (1202), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 stycznia 2014, s. 11, ISSN 1231-904X.
  38. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 104.
  39. ↑ Ewidencja – Gmina Biała [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-02-11].
  40. ↑ Gerard Kosmala, Dagmara Chylińska, Trudne dziedzictwo. Upamiętnienia poległych podczas I wojny światowej żołnierzy niemieckich na Śląsku [online], Zakład Geografii Regionalnej i Turystyki Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytet Wrocławski, 2009 [dostęp 2023-12-29].
  41. ↑ 800 lat Śmicza, „Panorama Bialska”, Patryk Bania – redaktor naczelny, 6 (334), Biała: Gminne Centrum Kultury, czerwiec 2023, s. 1, ISSN 1232-7352.
  42. ↑ Lista Rzemieślników [online], cechprudnik.eu [zarchiwizowane z adresu 2023-12-09].
  43. ↑ ZUS Inspektorat w Prudniku [online], zus.pl [dostęp 2024-04-17] (pol.).
  44. ↑ Wykaz dróg powiatu prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2024-09-26].
  45. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Śmicz, gm. Biała [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-18].
  46. ↑ PKS Connex Prudnik / Przewozy pasażerskie / Rozkład jazdy [online], pks-prudnik.com.pl [dostęp 2024-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2006-10-23].
  47. ↑ Damian Wicher, Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN 1231-904X.
  48. ↑ Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE: Deregulation and transformation among Poland’s surface-transport companies against the background of the EU cohesion policy, IGiPZ PAN, 29 grudnia 2017, s. 126, ISBN 978-83-61590-74-3 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  49. ↑ Arriva przejmuje Veolia Transport Polska. infobus.pl, 2013-06-06. [dostęp 2024-04-08].
  50. ↑ Arriva zamyka komunikację lokalną w sześciu ośrodkach [online], transport-publiczny.pl, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  51. ↑ Maciej Dobrzański, Kto od lipca obsłuży przewozy pasażerskie? [online], Prudnik24, 16 lutego 2019 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  52. ↑ Maciej Dobrzański, Powołują związek, który ma ułatwić komunikację [online], Prudnik24, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  53. ↑ Lesław Czerniak, Zespół Szkolno-Przedszkolny w Białej [online], bip.zspbiala.pl, 30 października 2011 [dostęp 2023-08-27].
  54. ↑ DFK Śmicz / Schmitsch
  55. ↑ Parafie według dekanatów [online], diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-02] (pol.).
  56. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  57. ↑ Regulamin Odznaki Turystyczno-Krajoznawczej Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-08].
  58. ↑ Ścieżki rowerowe – Urząd Miejski w Białej [online], biala.gmina.pl [dostęp 2020-08-22].
  59. ↑ Szlakiem zabytkowych kościołów [online], turystyka.biala.gmina.pl [dostęp 2020-08-22] (pol.).
  60. ↑ Okolice Prudnika, [w:] Karol Kawałko, Szlaki rowerowe Śląska Opolskiego, Piła: Wydawnictwo BIK: na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, 2009, s. 13, ISBN 978-83-7618-031-1.
  61. ↑ Jednostki OSP oraz OSP KSRG – Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Prudniku [online], gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  62. ↑ Posterunek Policji w Białej [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).
  63. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
  64. ↑ PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Śmicz&oldid=74856585”