Zauropodomorfy
Zauropodomorfy (Sauropodomorpha) – grupa długoszyjnych, roślinożernych dinozaurów z rzędu gadziomiednicznych wśród których były największe zwierzęta, jakie kiedykolwiek chodziły po Ziemi.
Sauropodomorpha | |
von Huene, 1932 | |
Okres istnienia: trias późny–kreda późna | |
Diplodok | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Podtyp | |
Gromada | |
Podgromada | |
Infragromada | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Podrząd |
zauropodomorfy |
Morfologia
edytujIch długa szyja, zakończona małą głową, masywny tułów i długi ogon dla zrównoważenia, wskazują, że przystosowane były do pobierania pokarmu wysoko wśród drzew. Poruszały się na wszystkich czterech kończynach, chociaż pierwsze zauropodomorfy potrafiły chodzić na dwóch nogach i były wszystkożerne. Zęby miały kształt łyżkowaty lub kołkowaty. Ich szczęki pracowały jak nożyce odcinając roślinność. Nie żuły pokarmu zębami, tylko – podobnie jak to robią ptaki i krokodyle – połykały kamienie (kamienie żołądkowe czyli gastrolity), które działają jak żarna, miażdżąc twarde włókna roślinne na miał. Przód górnej szczęki zaginał się tworząc coś na kształt dzioba.
Najstarsze znane zauropodomorfy, takie jak Panphagia i Saturnalia, były małe i smukłe (do 1,5 m długości), ale pod koniec triasu przedstawiciele tej grupy byli już największymi dinozaurami swoich czasów i dalej zwiększali rozmiary. Ostatecznie największe zauropody, jak superzaur, diplodok i argentynozaur, osiągnęły 30–40 m długości i 65–110 t wagi.
Pierwsze zauropodomorfy były dwunożne, ale z czasem, kiedy ich rozmiar powiększał się, dość szybko przyjęły pozycję czworonożną, a na tylnych nogach stawały tylko aby dosięgnąć wysokich gałęzi drzew. Niektóre wczesne zauropodomorfy mogły być zwierzętami wszystkożernymi – co wydaje się prawie pewne – a ich wspólny przodek z innymi Saurischia był mięsożercą.
Miały duże nozdrza (nares) i zachowały kciuk (pollux) z dużym pazurem, który mógł służyć do obrony – chociaż ich podstawową adaptacją obronną był zwykle rozmiar.
Filogeneza
edytujUproszczony kladogram według The Dinosauria[1]:
Sauropodomorpha |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Fragment kladogramu według Pisaniego i współpracowników z 2002[2] (zmodyfikowano):
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
edytuj- ↑ David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 861. ISBN 0-520-24209-2.
- ↑ D. Pisani, A.M. Yates, M.C. Langer, M.J. Benton. A genus-level supertree of the Dinosauria. „Proceedings of the Royal Society B”. 269, s. 915-921, 2002-05. DOI: 10.1098/rspb.2001.1942. (ang.).
Bibliografia
edytuj- David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska: The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004. ISBN 0-520-24209-2.
Linki zewnętrzne
edytuj- Sauropodmorpha1. users.tamuk.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-02)]. (ang.)
- Sauropodomorpha2 (ang.)
- Geol 104 Dinosaurs: A natural history: Sauropodomorpha: Size matters (ang.)
- Sauropodomorpha: The prosauropods and the sauropods. wvup.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-12-21)]. (ang.)