Cetiozaur
Cetiozaur (Cetiosaurus) – rodzaj zauropoda z rodziny cetiozaurów (Cetiosauridae); jego nazwa znaczy „wielorybi jaszczur”. Jest pierwszym naukowo opisanym zauropodem. Żył w epoce środkowej jury (ok. 180–170 mln lat temu) na terenach współczesnej Europy. Jego szczątki znaleziono w Anglii, a skamieniałości gatunków dawniej zaliczanych do tego rodzaju również w Maroku oraz Algierii.
| Cetiosaurus | |
| Owen, 1841 | |
| Okres istnienia: 180–170 mln lat temu | |
 Cetiosaurus oxoniensis | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| (bez rangi) | euzauropody |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
cetiozaur |
Morfologia
edytuj
Morfologia cetiozaura nie jest dobrze poznana ze względu na niewłaściwe diagnozy tego rodzaju, które pozwoliły na przypisanie do niego wielu gatunków oraz niekompletnych i niediagnostycznych skamieniałości. W 2003 roku Upchurch i Martin przedefiniowali rodzaj Cetiosaurus i wyszczególnili pięć autapomorfii kręgów, szewronów i kości łokciowej[1]. Szacuje się, że cetiozaur mierzył około 18 m długości i ważył około 27 ton. W odróżnieniu od większości innych gatunków, miał lite kręgi, a nie lżejsze, jamiste. Jego kręgi miały ponadto większy trzon i mniej wydatne wyrostki poprzeczne i wyrostek kolczysty. Podobnie jak u wielu innych zauropodów, jego ciężkie, pękate ciało wspierało się na słoniowatych kończynach, których stopy prawdopodobnie podścielone były grubymi poduszkami z tkanki łącznej[2].
Klasyfikacja
edytujCetiozaur był przedstawicielem prymitywnej rodziny cetiozaurów – prymitywnych zauropodów, będących dominującą grupą tych dinozaurów przez ponad połowę okresu jurajskiego. Są blisko spokrewnione z rodzinami diplodoków (Diplodocidae) oraz kamarazaurów (Camarasauridae), które mogą być ich bezpośrednimi potomkami[3][4].
Paleobiologia
edytujŚredniej wielkości zauropod, prawdopodobnie żyjący stadnie, w grupach składających się z kilkunastu osobników. Cetiozaur – jako zwierzę niezdolne do przeżuwania pokarmu – połykał kamienie (gastrolity), które dokonywały mechanicznego rozdrobnienia pożywienia (głównie paproci i liści drzew) w żołądku dinozaura. Przypuszczalnie zauropod ten umiał i lubił pływać – na co wskazują znalezione tropy wyłącznie przednich kończyn (tylne były unoszone przez wodę)[potrzebny przypis].
Historia odkryć
edytujSzczątki tego dinozaura (kręg ogonowy) odkryto po raz pierwszy prawdopodobnie w 1809 roku. W latach 30. XIX wieku kilka kości należących do cetiozaura, otrzymał William Buckland – francuski anatom, baron Georges Cuvier, oznaczył je jako kości wieloryba. Sir Richard Owen wykluczył tę hipotezę i uznał, że szczątki należały do wielkiego zwierzęcia, pływającego za pomocą bocznych wygięć ogona (jak krokodyle). W 1848 roku profesor John Phillips, po odkryciu kości udowej cetiozaura, stwierdził, że należą one do zwierzęcia prowadzącego lądowy tryb życia. Dopiero w 1869 roku Thomas Henry Huxley zidentyfikował je jako wielkiego czworonożnego gada o wadze kilku słoni[2].
Gatunki
edytuj- Cetiosaurus medius Owen, 1841
- Cetiosaurus longus Owen, 1841
- Cetiosaurus oxoniensis Phillips, 1871 (typowy)
- Cetiosaurus mogrebiensis Lapparent, 1955
Do 2014 roku gatunkiem typowym rodzaju był Cetiosaurus medius, którego holotyp jest bardzo niekompletny i niediagnostyczny. Według Upchurcha i Martina wszystkie gatunki z rodzaju Cetiosaurus, z wyjątkiem C. oxoniensis z Anglii, są wątpliwe lub nieprawidłowe[1], dlatego też – aby utrzymać nazwę Cetiosaurus – niektórzy naukowcy proponują zmianę gatunku typowego z C. medius Owen, 1841 na C. oxoniensis Phillips, 1871 – znany ze znacznie bardziej kompletnego materiału kopalnego[5]. W 2014 roku Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej oficjalnie ustanowiła C. oxoniensis gatunkiem typowym rodzaju Cetiosaurus[6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Paul Upchurch, John Martin. The anatomy and taxonomy of Cetiosaurus (Saurischia, Sauropoda) from the Middle Jurassic of England. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 23 (1), s. 208–231, 2003. DOI: 10.1671/0272-4634(2003)23%5B208:TAATOC%5D2.0.CO;2. (ang.).
- ↑ a b David Lambert: Księga dinozaurów. Warszawa: ZETDEZET, 1994, s. 92–93. ISBN 83-85056-26-2.
- ↑ Przyczyną rozejścia się obu linii rodowych były prawdopodobnie różnice w upodobaniach pokarmowych.
- ↑ Zdeněk V. Špinar, Philip J. Currie: Wielkie dinozaury. Dzieje ewolucji gigantów. Warszawa: Warszawski Dom Wydawniczy, 1994, s. 48. ISBN 83-85558-18-7.
- ↑ Paul Upchurch, John Martin, Michael P. Taylor. Cetiosaurus Owen, 1841 (Dinosauria, Sauropoda): proposed conservation of usage by designation of Cetiosaurus oxoniensis Phillips, 1871 as the type species. „Bulletin of Zoological Nomenclature”. 66 (1), s. 51–55, 2009. (ang.).
- ↑ Opinion 2331 (Case 3472). Cetiosaurus Owen, 1841 (Dinosauria, Sauropoda): usage conserved by designation of Cetiosaurus oxoniensis Phillips, 1871 as the type species. „Bulletin of Zoological Nomenclature”. 71 (1), s. 48–50, 2014. (ang.).