Wikipedia

Zahutyń

wieś w województwie podkarpackim

Zahutyń (j. łemkowski Загутинь) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Zagórz[4]. Leży na lewym brzegu Sanu.

Zahutyń
wieś
Ilustracja
Zahutyń, główna arteria (2016)
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

sanocki

Gmina

Zagórz

Liczba ludności (2020)

1267[2]

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-500[3]

Tablice rejestracyjne

RSA

SIMC

0362803[4]

Położenie na mapie gminy Zagórz
Mapa konturowa gminy Zagórz, blisko górnej krawiędzi nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Zahutyń”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Zahutyń”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Zahutyń”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Zahutyń”
Ziemia49°31′46″N 22°14′04″E/49,529444 22,234444[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Kościół parafialny

Między 1 listopada 1972 a 31 stycznia 1977 Zahutyń znajdował się w granicach Sanoka[5][6].

Część wsi

edytuj
Integralne części wsi Zahutyń[7][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0362810 Łany część wsi
0362826 Na Zagrodziu część wsi

Historia

edytuj

Wieś lokowana na prawie wołoskim. Istniała już przed 1412. Wieś królewska Zahutyn położona na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi sanockiej województwa ruskiego[8], w drugiej połowie XVII wieku należała do starostwa sanockiego[9].

Zahutyń jest położony wzdłuż strumyka, przed 1939 zwanego miejscowo potokiem lub Brudkiem[10].

W Zahutyniu w 1804 urodził się Antoni Dobrzański – ksiądz rzymskokatolicki, kapelan powstańców krakowskich.

22 lutego 1846 z Zahutynia, w ramach powstania krakowskiego, miał atakować zaborców w Sanoku Jerzy Bułharyn, dowodzący siłami miejscowymi i słowackimi. Po kilku potyczkach przy dojściu do Zahutynia i nie mając wsparcia, od północy, wycofał się na Węgry.

W połowie XIX wieku posiadłości tabularne Zahutyń stanowiły własność rządową[11][12]. Według stanu z 1872 właścicielem dóbr tabularnych Zahutyń był Jan Okołowicz (do tego samego roku sprawujący urząd burmistrza Sanoka)[13]. W połowie lat 80. XIX wieku właścicielami byli Abisch i Sosia Kaner[14], około 1890 Abraham Blum (także posiadający tzw. Blumówkę) oraz Abisz i Sosche (Sosie, Zosie) Kanner (posiadający część Zahutynia)[15]. Na przełomie XIX/XX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Zahutyniu był Stanisław Nowak[16][17][18][19][20][21][22][23][24]

W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie sanockim województwa lwowskiego. W lipcu 1939 w Zahutyniu została poświęcona Szkoła im. Władysława Beliny-Prażmowskiego, która jednocześnie została oddana pod opiekę Związku Beliniaków[25][26]. 4 listopada 2022 roku odbyło się święto Szkoły i patrona Szkoły im. Władysława Beliny-Prażmowskiego w Zahutyniu[27].

Według danych z końca lat 30. Zahutyń liczył około 1080 mieszkańców, w tym około 780 Ukraińców wyznania greckokatolickiego, około 100 Rusinów wyznania greckokatolickiego, około 100 Polaków wyznania rzymskokatolickiego oraz około 100 Polaków ochrzczonych w cerkwi[28]. Mieszkańcy zarabiali pracując w miejscowym dworze[29]. Przed 1939 we wsi działały organizacje oświatowe Proswita (ukraińska) i Towarzystwo Szkoły Ludowej (polska)[30].

Podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej wieś została przemianowana na Zakutin[31].

W 1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 13 Polaków[32].

W latach 1972–1977 Zahutyń był w granicach administracyjnych miasta Sanok jako osiedle[33]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

W Zahutyniu znajduje się rzymskokatolicki kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Polski. Ten drewniany obiekt wzniesiono w 1945 na miejscu cerkwi zburzonej w 1945. Ponadto istnieje Klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej w Zahutyniu[34][35]. We wsi znajduje się kapliczka i karczma (obecnie dom nr 162)[36].

Na przełomie XIX/XX wieku w Zahutyniu zamieszkiwała rodzina Szymona Capa, z której pochodził Teodor, który w 1928 wyemigrował do Argentyny, a jego synem był argentyński piłkarz i trener Vladislao (Władysław) Cap[37][38]. Z Zahutynia pochodził ks. proboszcz Konstanty Polański, członek kapituły AAŁ, której ordynariuszem był Ołeksandr Małynowski.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 156641
  2. ↑ Raport o stanie gminy Zagórz za rok 2020 [online], Biuletyn Informacji Publicznej, 31 maja 2021, s. 7 [dostęp 2021-07-24] (pol.).
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1580 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  5. ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 43, poz. 274
  6. ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 12
  7. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  8. ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 4.
  9. ↑ Lustracja województwa ruskiego 1661-1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 274.
  10. ↑ Kwestionariusz 1939 ↓, s. 1, 2.
  11. ↑ Hipolit Stupnicki: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 253.
  12. ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. Lwów: 1868, s. 257.
  13. ↑ Konrad Orzechowski: Przewodnik statystyczno topograficzny i skorowidz obejmujący wszystkie miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi W.X. Krakowskiem i X. Bukowinie, według najświeższych skazówek urzędowych. Kraków: 1872, s. 96.
  14. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielk. Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Złoczów: 1886, s. 224.
  15. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 244.
  16. ↑ Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”. Nr 264, s. 10, 19 listopada 1893. 
  17. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1897, s. 220.
  18. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1904, s. 205.
  19. ↑ Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem. Kraków: 1905, s. 180.
  20. ↑ Skorowidz powiatu sanockiego. Wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 24.
  21. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1914, s. 192.
  22. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1918, s. 192.
  23. ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
  24. ↑ Miejscowości gminy Zagórz. Zahutyń. W: Zbigniew Osenkowski: Zagórz nad Osławą. Z dziejów miasta i gminy. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2006, s. 190. ISBN 83-922799-6-4.
  25. ↑ Szkoła im. Władysława Beliny Prażmowskiego w Zahutyniu powiatu Sanockiego. „Wschód”. Nr 139, s. 4, 16 lipca 1939. 
  26. ↑ Borys Łapiszczak: Sanok w Królestwie Galicji i Lodomerii na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. VIII. Sanok: Poligrafia, 2005, s. 71. ISBN 83-918650-2-9.
  27. ↑ Święto patrona Szkoły Podstawowej w Zahutyniu! [online], esanok.pl [dostęp 2022-11-11].
  28. ↑ Kwestionariusz 1939 ↓, s. 1.
  29. ↑ Kwestionariusz 1939 ↓, s. 9.
  30. ↑ Kwestionariusz 1939 ↓, s. 9, 10.
  31. ↑ Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1942, s. 79.
  32. ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 967, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  33. ↑ Dz.U. 1972 nr 43 poz. 274. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 6 października 1972 r. w sprawie zmiany granic miasta Sanoka w województwie rzeszowskim.. isap.sejm.gov.pl. [dostęp 2014-03-12].
  34. ↑ Kontakt. zahutyn.pl. [dostęp 2016-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-15)].
  35. ↑ Zahutyń – Parafia pw. Matki Bożej Królowej Polski. oblaci.pl. [dostęp 2016-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-24)].
  36. ↑ Ewa Śnieżyńska-Stolot, Franciszek Stolot: Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. I: Województwo krośnieńskie (zeszyt 2: Lesko, Sanok, Ustrzyki Dolne i okolice). Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1982, s. 157. ISBN 83-221-0158-9.
  37. ↑ Rodzina trenera piłkarzy Argentyny mieszka w Sanoku. „Nowiny”, s. 4, Nr 18 z 19 stycznia 1973. 
  38. ↑ Jan Filipowicz. Ślad zaprowadził do bram Bieszczadów... Rzeszowska „metryka” trenera Argentyny Ladislao Capa. „Nowiny-Stadion”, s. 1, Nr 3 z 21 stycznia 1973. 

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Zahutyń&oldid=72556744”