Powiat sanocki (II Rzeczpospolita)
Powiat sanocki – powiat województwa lwowskiego II Rzeczypospolitej. Jego siedzibą było miasto Sanok.
| powiat | |||||
.JPG) Siedziba starostwa powiatu sanockiego (stan w latach 40. XX wieku) | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Siedziba | |||||
| Powierzchnia |
1282 km² | ||||
| Populacja (1938) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
89 os./km² | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie województwa
| |||||
Demografia
edytujWedług spisu ludności z 30 września 1921 powierzchnia powiatu sanockiego wynosiła 1261 km², a na jego terenie istniały dwa miasta, Sanok i Rymanów oraz 129 gmin wiejskich. Ludność powiatu wynosiła wówczas 102 167 mieszkańców, z czego 13 134 w miastach i 88 893 na wsiach. Gęstość zaludnienia na 1 km² wynosiła 81 osób.
Według stanu z 1925 powierzchnia powiatu sanockiego wynosiła 1238,79 km², ludność 102 435 mieszkańców (w tym katolików 91 163, wyznania mojżeszowego 11 249 oraz innych wyznań 23)[1].
Spis powszechny z 1931 wykazał, że ludność powiatu wzrosła o 9 732 (111 899 mieszkańców, w tym 17 879 w miastach), a gęstość zaludnienia wyniosła 87,3. Powierzchnia powiatu miała wtedy 1282 km².
Według stanu z 1934 obszar powiatu wynosił 12.754 ha (z tego 2/3 terenu górzystego), który był podzielony na 128 gmin miejskich i 2 miejskie (Sanok i Rymanów)[2].
Według stanu z 1938 ludność powiatu wynosiła 114 tys. mieszkańców[3].
Siedziba
edytujNa początku II Rzeczypospolitej w latach 20. siedziba starostwa była w kamienicy przy Rynku nr 14[4][5]. Do końca II RP w 1939 Urząd Starostwa Powiatu Sanockiego funkcjonował w budynku przy ul. Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku[6]. Sala posiedzeń rady powiatu sanockiego mieściła się w budynku przy rynku[7]. W latach 30. mieszkanie starosty mieściło się w sanockim zamku[8][9].
W sierpniu 1939 stanowisko sekretarza starostwa pełnił Arnold Andrunik, a komendantem gmachu starostwa był Bronisław Polityński[10]. Po wybuchu II wojny światowej 1 września 1939 zorganizowano ewakuację dokumentów urzędu (tajnych, poufnych), maszyn biurowych, depozytów (broń), które furmankami z wsi Wujskie zostały wywiezione z miasta[11]. Cały konwój obejmował także sanocki Urząd Skarbowy i Urząd Gminy[12]. We wrześniu 1939 pod Haliczem konwojujący tajne akta i dokumenty starostwa spalili je i wrzucili z mostu do rzeki Dniestrze[13][14].
- Kazimierz Waydowski (1918-1919)[15]
- Tadeusz Wrześniowski (1919-)[15][16]
- Antoni Zoll[17]
- Mieczysław Zieliński (był w 1923)[18]
- Stanisław Michałowski (1925-5.I.1929)[1][19][20][21][22][23][24][25][26][27]
- Romuald Klimów (1929-1932)[28][29][30][31][32]
- Bolesław Skwarczyński (1932-1934?)[33]
- Izydor Wagner (-1936)
- Wojciech Bucior (1936-1939)[34][35]
- Zygmunt Szacherski (VI.-IX.1939)[36]
- Zastępcy (wicestarostowie)
- Józef Trznadel (1928-1937)[37][38]
dr Stefan Gergowicz (1929-)[39]- Jan Zaufall (1929-1930)[40][41]
- Włodzimierz Dżugan (1939)[42]
- Sekretarze
- Jerzy Adamski (1930–)[43]
Urzędnicy
edytuj- Powiatowi lekarze
- dr Józef Kurasiewicz (do 1925)[44]
- dr Wiktor Robel[45]
- dr Antoni Dorosz (do 1939)[36]
- Powiatowi lekarze weterynarii
- dr Józef Serwa (-1929)[46]
- dr Ludwik Hellebrand (1929-)
Gminy wiejskie w 1934
edytuj1 sierpnia 1934 r. dokonano nowego podziału powiatu na gminy wiejskie[47].
Miasta
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Informator Powszechny Rzeczypospolitej Polskiej z Kalendarzem P. P. na Rok 1925. Warszawa: 1925, s. 360.
- ↑ Powiat Sanocki. „Legjon Młodych”. Nr 3, s. 38, 1 marca 1934.
- ↑ Monografia powiatu sanockiego. Przemyśl: Wydawnictwo 10 Okręgowego Urzędu Wychowania Fizycznego Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego i Przemyskiego Okręgu Tow. Rozwoju Ziem Wschodnich, 1938, s. 9.
- ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 136, 142. ISBN 978-83-60380-26-0.
- ↑ II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 63. ISBN 978-83-933657-8-4.
- ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 707. [dostęp 2015-07-08].
- ↑ Edmund Słuszkiewicz: Przewodnik po Sanoku i Ziemi Sanockiej. Sanok: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, 1938, s. 64.
- ↑ Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: Ministerstwo Poczt i Telegrafów, 1932, s. 514.
- ↑ II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 66. ISBN 978-83-933657-8-4.
- ↑ Andrunik 2018 ↓, s. 9.
- ↑ Andrunik 2018 ↓, s. 9-10.
- ↑ Andrunik 2018 ↓, s. 10.
- ↑ Andrunik 2018 ↓, s. 14.
- ↑ Edward Zając: Sanockie biografie. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2009, s. 26.
- ↑ a b Sprawy osobowe urzędników starostwa 1919-1936 (zespół 23, sygn. 3, nr mikr. 160746). Archiwum Państwowe w Przemyślu.
- ↑ II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 63, 66. ISBN 978-83-933657-8-4.
- ↑ II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 66-67. ISBN 978-83-933657-8-4.
- ↑ Stanisław Piekarski: Domy Żołnierza Polskiego. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1997, s. 80. ISBN 83-85389-15-6.
- ↑ II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 76. ISBN 978-83-933657-8-4.
- ↑ Okólnik. „Dziennik Urzędowy Powiatu Sanockiego”. Nr 28, s. 3, 15 maja 1928.
- ↑ Ruch służbowy. Przeniesieni. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych”. Nr 3, s. 30, 15 marca 1929.
- ↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 2, s. 39, 20 stycznia 1929.
- ↑ Część urzędowa. Ruch służbowy w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. „Gazeta Lwowska”. Nr 90, s. 3, 18 kwietnia 1929.
- ↑ Wielkie przenosiny w województwach i powiatach.
- ↑ Stanisław Piekarski: Domy Żołnierza Polskiego. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1997, s. 82. ISBN 83-85389-15-6.
- ↑ Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa. Warszawa: 1928, s. 798.
- ↑ Przemyski Meysztowicz. „Ziemia Przemyska”. Nr 2, s. 2, 12 stycznia 1929.
- ↑ Dr Klimow – starostą w Sanoku. „Chwila”. Nr 3617, s. 1, 19 kwietnia 1929.
- ↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 6, s. 101, 15 kwietnia 1932.
- ↑ Wojciech Sołtys, Miasto i jego władze, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 531.
- ↑ Marek Drwięga. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 40, 41, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Nowy starosta grodzki we Lwowie. „Gazeta Lwowska”. Nr 77, s. 3, 5 kwietnia 1932.
- ↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 8, s. 126, 14 maja 1932.
- ↑ Kronika miejska. „Gazeta Lwowska”. Nr 16, s. 2, 22 stycznia 1936.
- ↑ Zmiany personalne na terenie województw lwowskiego i tarnopolskiego. „Gazeta Lwowska”. Nr 139, s. 2, 23 czerwca 1939.
- ↑ a b Andrunik 2018 ↓, s. 7.
- ↑ Edward Zając. Józef Trznadel – wicestarosta sanocki (I). „Zasłużył na chwalebne uznanie”. „Gazeta Bieszczadzka”. Nr 15 (321), s. 8, 23 lipca 2004.
- ↑ Edward Zając. Józef Trznadel – wicestarosta sanocki (I). „Cieszył się szacunkiem mieszkańców”. „Gazeta Bieszczadzka”. Nr 16 (322), s. 8, 6 sierpnia 2004.
- ↑ Przeniesienie zostało anulowane. Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 19, s. 235-236, 20 listopada 1929. Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 1, s. 17, 20 stycznia 1930.
- ↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 19, s. 236, 20 listopada 1929.
- ↑ 341. Ruch służbowy. „Kielecki Dziennik Wojewódzki”. Nr 25, s. 447, 11 października 1930.
- ↑ 122. Regulamin porządkowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 16, s. 193, 16 sierpnia 1939.
- ↑ Spis urzędników i funkcjonariuszów niższych władz administracji ogólnej Województwa Lwowskiego według stanu z dnia 31 grudnia 1930 r.. Lwów: 1931, s. 43.
- ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Województwa Lwowskiego”. Nr 7, s. 3, 1 lipca 1925.
- ↑ Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. zozsanok.pl. s. 50. [dostęp 2019-12-15].
- ↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 7, s. 92, 7 kwietnia 1929.
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 649.
Bibliografia
edytuj- Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3.
- Edward Zając: VII. Między wojnami. 1. Organizacja terytorialna i polityczna oraz stosunki demograficzne powiatu sanockiego. W: Życie gospodarcze ziemi sanockiej od XVI do XX wieku. Sanok: Stowarzyszenie Inicjowania Przedsiębiorczości, 2004, s. 177. ISBN 83-914224-9-6.
- Arnold Andrunik (red. Krystyna Chowaniec): Zapiski z osobistych przeżyć w czasie II wojny światowej i okupacji. Sanok: Stowarzyszenie Wychowawców „Eleusis” w Sanoku, 2018, s. 1-168.
Linki zewnętrzne
edytuj- Monografia powiatu sanockiego (1938) w bibliotece Polona