Wojskowy Obóz Szybowcowy
Wojskowy Obóz Szybowcowy (WOS) – szkoła lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej Polskiej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1932 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Tradycje | |
| Rodowód |
Wojskowy Obóz Szybowcowy |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
kpt. pil. Michał Blaicher |
| Ostatni |
mjr pil. Edward Peterek |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
Historia szkoły
edytujTereny Ustjanowej zostały rozpoznane do celów uprawniania szybownictwa przez sekcję szybowcową Lubelskiego Klubu Lotniczego (LKL). 6 września 1931 roku dotarła tam wyprawa LKL kierowana przez por. pil. Tadeusza Kurowskiego, wspierana przez Związek Awiatyczny Studentów Politechniki Lwowskiej[1]. Miejsce okazało się korzystnie położone i dawało dobre warunki do uprawniania szybownictwa. Tadeusz Kurowski na szybowcu NN-2 wykonał lot trwający 3 h 58 min[2]. Teren był również atrakcyjny z uwagi na korzystne połączenia komunikacyjne – w pobliżu przebiegała linia kolejowa oraz szosa. Ukształtowanie terenu – wybiegi dwóch zboczy ciągnące się na ok. osiem kilometrów dawały możliwość jednoczesnego szkolenia wielu grup kursowych[3].
Już w 1932 roku zapadła decyzja o zorganizowaniu tam ośrodka prowadzącego szkolenia szybowcowe na rzecz lotnictwa wojskowego. Jego pierwszym komendantem został kpt. pil. Michał Blaicher[4]. Na potrzeby lotniska zbudowano brezentowy hangar dla 12 szybowców oraz stację meteorologiczną[1].
Ośrodek prowadził cykliczne kursy szybowcowe na potrzeby wojska, szkoląc pilotów szybowcowych kategorii B i C.
W 1934 roku WOS został znacznie rozbudowany z uwagi wzmożoną działalność. Zbudowano duże hangary oraz infrastrukturę lotniczą z lotniskiem dla samolotów w dolinie i wyciągarki szybowcowe na stokach Żukowa[1]. Wykorzystanie WOS znacznie wzrosło z uwagi na organizację w nim jednomiesięcznych kursów szybowcowych dla kandydatów do Centralnej Szkoły Podoficerów Pilotów oraz Kursu Pilotażu dla Oficerów Młodszych Lotnictwa. W ramach współpracy wojskowej z Rumunią w 1934 roku wyszkolono w WOS grupę oficerów armii rumuńskiej w lotach wleczonych[5]. W 1935 roku wprowadzono obowiązek ukończenia kursu szybowcowego dla kandydatów do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie oraz szkół pilotów lotniczego przysposobienia wojskowego[4]. Uczestnictwo w kursach szybowcowych było również obowiązkowe dla pilotów-instruktorów, którzy ukończyli szkolenie w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa (CWOL)[6].
Istniejąca infrastruktura oraz warunki terenowe były istotnym argumentem przyczyniającym się do zorganizowania w 1935 roku w WOS III Krajowych Zawodów Szybowcowych[7]. Kolejne, IV Krajowe Zawody Szybowcowe, zostały również zorganizowane w Ustjanowej w 1936 roku[8]. Zawody były jedyną okazją zwiedzania terenu Obozu przez turystów: poza tym okresem Obóz, jako obiekt wojskowy, był niedostępny dla osób postronnych[9].
W 1936 roku nastąpił dalszy rozwój WOS. Na Holicy został zbudowany duży hangar, zamontowana została wyciągarka, zbudowano budynek administracyjny, a u podnóża Żukowa istniały już trzy hangary i cztery budynki techniczne: magazyny paliw i lakierów, stołówka z kuchnią, warsztaty i stolarnia. Uruchomiono generator prądotwórczy[10], który w 1937 roku zastąpiono elektrownią[5]. W 1937 roku zmieniono nazwę szkoły na 'Obóz Szybowcowy[3]. W tym czasie kompleks Wojskowego Ośrodka Szybowcowego składał się z Wojskowego Obozu Szybowcowego w Ustjanowej, lotniska szybowcowego na Holicy oraz lotnisk w Równi i Gromadzyniu[1]. Następował gwałtowny rozrost szkoły, w 1938 roku szkolono w niej rocznie 600 pilotów szybowcowych[11]. W marcu 1939 w Obozie Szybowcowym pełniło służbę dwóch oficerów lotnictwa: mjr pil. Edward Peterek (komendant obozu) i por. Jan Błażejewski (instruktor)[12]. Ostatni rok funkcjonowania Obozu był okresem intensywnej pracy. Zorganizowano 54 miejsca startowe, na stanie szkoły znajdowało się ok. 600-774 szybowców pozwalających wyszkolić jednocześnie 2000 pilotów szybowcowych[13].
Po wybuchu wojny szkolenie trwało do 6 września[14], 11 września 1939 roku teren WOS został zajęty przez Wehrmacht i nastąpiła likwidacja szybowiska. 774 szybowce znajdujące się na terenie obozu zostały przejęte przez Luftwaffe[3], ok. 10. egzemplarzy szybowców Wrona-bis trafiło na Słowację[15], gdzie były użytkowane pod nazwą "Vrana"[16]. Zgodnie z traktatem o granicach i przyjaźni między III Rzeszą a ZSRR tereny Bieszczadów zostały włączone do ZSRS. Rosjanie zburzyli hangary w Gromadzyniu i zbudowali w tym miejscu koszary. Kolejne zniszczenia nastąpiły w trakcie działań wojennych w 1944 roku – zniszczeniu uległy hangary na szczycie i u podnóża Żukowa[1]. Po wojnie tereny Ustjanowej były włączone do ZSRS, powróciły do polski na podstawie umowy o zmianie granic z 15 lutego 1951 roku. W 1958 roku wznowiono loty na szybowisku, odbyły się tam dwa obozy szybowcowe[1]. Ostatecznie nie podjęto decyzji o reaktywacji szybowiska, a jego tereny zostały przeznaczone na cele rolnicze.
Istnienie Wojskowego Ośrodka Szybowcowego zostało upamiętnione poprzez odsłonięcie 7 września 1969 roku na zboczu Małego Króla pomnika projektu Marii i Łukasza Jaraszyńskich poświęconego lotnikom, wychowankom szkoły szybowcowej, którzy stracili życie na frontach II wojny światowej. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele lokalnych władz delegacja Wyższej Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie, przedstawiciele Zarządu Głównego Aeroklubu PRL, przedstawiciel ZBoWiD oraz byli pracownicy WOS[17].
Inną formą uczczenia pamięci istnienia tego szybowiska jest rozgrywany od 1987 roku w Ustjanowej Górnej Bieszczadzki Bieg Lotników na trasach im. Stanisława Nahajowskiego. Jest to impreza służąca zintegrowaniu środowiska lotniczego oraz przygotowaniu do sezonu lotniczego. Jest to jednocześnie edycja Pucharu Polski Amatorów w Biegach Narciarskich[18].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Szybowcowe „przedszkole” dla wojskowych. Ustjanowa, której nie ma…. lotniczepodkarpackie.pl. [dostęp 2019-08-22]. (pol.).
- ↑ Jak w Dęblinie szybowce budowali. twojglos.pl. [dostęp 2019-08-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-28)]. (pol.).
- ↑ a b c Skrzydlata Polska i 6'1969 ↓, s. 7.
- ↑ a b Bartel 1978 ↓, s. 198.
- ↑ a b Olejko 2011 ↓, s. 85.
- ↑ Andrzej Marciniuk: Przesłanie dydaktyki lotniczej II Rzeczypospolitej dla współczesnej „Szkoły Orląt”. wnus.edu.pl. [dostęp 2019-09-29]. (pol.).
- ↑ Zawody szybowcowe w Ustjanowej. „Skrzydlata Polska”. 11/1935, s. 295–310, listopad 1935. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- ↑ Zawody szybowcowe w Ustjanowej. „Lot i Obrona Przeciwlotniczo-Gazowa Polski”. 15/1936, s. 9–16, listopad 1935. Warszawa: Zarząd Główny L.O.P.P.
- ↑ Powiat leski 1935 ↓, s. 10.
- ↑ Olejko 2011 ↓, s. 84.
- ↑ Uwagi lekarza o organizacji szkolenia w szybownictwie. „Przegląd Lotniczy”. 10/1938, s. 1521, październik 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. OCLC 1036625413.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 478.
- ↑ Olejko 2011 ↓, s. 86.
- ↑ Olejko 2011 ↓, s. 87.
- ↑ Andrzej Olejko: Z Ustianowej i Goleszowa do obcych skrzydeł. „Militaria”. 5(80) 2017, s. 4. Lublin: Kagero Publishing. ISSN 2450-8039. OCLC 956615411.
- ↑ Olejko 2007 ↓, s. 127.
- ↑ Skrzydlata Polska i 6'1969 ↓, s. 6.
- ↑ Bieszczadzki Bieg Lotników [online], bieglotnikow.pl [dostęp 2019-08-23] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Ryszard Bartel [i in.]: Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918-1939. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny im. Wandy Wasilewskiej, 1978. OCLC 461749319.
- Andrzej Olejko: Kurs bojowy Słowacja 1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2007. ISBN 978-83-7441-475-3. OCLC 169611162.
- Andrzej Olejko: Lotnicze tradycje Bieszczadów. Krosno: Wydawnictwo "Ruthenus" – Rafał Barski, 2011. ISBN 978-83-7530-144-1. OCLC 804740330.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Powiat leski - kraina szybowisk. Nowoczesna Spółka Wydawnicza SA, 1935. OCLC 891267353.
- Tadeusz Malinowski. Lotnikom polskim Ustianowa 7.IX.1969. „Skrzydlata Polska”. 6/1969, 9 lutego 1969. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.