Edward Peterek
Edward Franciszek Peterek (ur. 15 lipca 1898 w Lesznej Dolnej, zm. 15 lutego 1978 w Warszawie) – podpułkownik pilot Wojska Polskiego, dowódca 142 eskadry myśliwskiej, żołnierz Polskich Sił Powietrznych, pilot transportowy podczas II wojny światowej.
| |
 podpułkownik pilot
| |
| Data i miejsce urodzenia |
15 lipca 1898 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 lutego 1978 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Formacja | |
| Jednostki |
10. pułk piechoty |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
  
| |
.png){kind=small}
.svg){kind=small}
Życiorys
edytujSyn Leopolda, w Cieszynie ukończył szkołę powszechną, gimnazjum w Bydgoszczy. W 1916 r. został powołany do służby w armii austro-węgierskiej. Służył w jednostkach walczących na froncie włoskim i rosyjskim, na początku 1918 r. został awansowany na podporucznika. W październiku 1918 r. wstąpił do polskich oddziałów wojskowych formowanych na terenie Śląska Cieszyńskiego. Został przydzielony do 10. pułku piechoty, w jego składzie w styczniu 1919 r. walczył z wojskami czechosłowackimi, m.in. brał udział w bitwie pod Skoczowem. Następnie został zdemobilizowany i wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej, zajmował się szkoleniem wojskowym jej członków[1].
Powrócił do służby w Wojsku Polskim, otrzymał przydział do 4. pułku strzelców. W 1921 r. został przydzielony do 4. Ruchomego Parku Lotniczego w Brześciu. W latach 1922–1923 pełnił funkcję kierownika warsztatów w bydgoskiej Szkole Pilotów, odbył wstępne szkolenie w zakresie pilotażu samolotów. W latach 1923–1924 w Wyższej Szkole Pilotów w Grudziądzu odbył kurs pilotażu. Został przydzielony do 4. pułku lotniczego. W 1928 r. na samolocie WZ-X wziął udział w II. Locie Małej Ententy i Polski, z powodu awarii samolotu nie ukończył rajdu[2]. 1 stycznia 1929 r. objął dowództwo nad 142. eskadrą myśliwską[3]. 25 marca 1930 r. uległ wypadkowi lotniczemu, kuracja trwała do 12 lipca[4]. Powrócił do 142. em, jednakże z uwagi na problemy zdrowotne został skierowany do 11 sierpnia do bazy lotniczej 4. pułku lotniczego na stanowisko oficera nadzoru technicznego[5].
Odsunięty od latania w lotnictwie wojskowym zainteresował się lotnictwem sportowym. Ukończył szkolenie szybowcowe i w 1935 r. uzyskał kategorię „D” pilota szybowcowego[6]. Zaangażował się w działalność sportową, w lipcu 1935 r. zajął drugie miejsce podczas wyścigu samolotów RWD-5 w ramach zlotu nad morze[7]. W 1935 r. wziął udział w III Krajowych Zawodach Szybowcowych w Ustianowej, podczas których w grupie drugiej uzyskał najwyższą sumę wysokości lotów[8]. W lutym 1936 r. wziął udział w zlocie gwiaździstym z okazji otwarcia IV Olimpiady Zimowej do Garmisch-Partenkirchen, w którym zajął czwarte miejsce[9].
W lipcu 1936 r. zajął drugie miejsce IV Krajowych Zawodach Szybowcowych w Ustianowej[10]. We wrześniu pełnił funkcję jurora podczas VI. Krajowego Lotniczego Konkursu Turystycznego[11]. W tym samym roku został mianowany komendantem Wojskowego Obozu Szybowcowego w Ustianowej i pełnił tę funkcję do wybuchu II wojny światowej. Pod koniec 1936 r. został kierownikiem kursu akrobacji dla pilotów sportowych zorganizowanego przez Ministerstwo Komunikacji[12]. Na stopień majora został awansowany w 1937 r. ze starszeństwem od 19 marca[13].
W lipcu 1937 r. wziął udział na szybowcu PWS-101 w Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Wasserkuppe, gdzie zajął 20. miejsce[14]. W listopadzie był kierownikiem kursu unifikacyjnego dla instruktorów szybownictwa, który odbył się w Ustianowej[15]. W maju 1938 r. kierował rajdem Aeroklubu Lwowskiego do Rumunii. W Czerniowcach wykonał przed zgromadzoną publicznością popisową akrobację na szybowcu Sokół[16]. Działalność szybowniczą w 1938 r. zakończył na drugim miejscu w klasyfikacji indywidualnej premiowanych lotów[17]. Sukcesy w szybownictwie spowodowały, że został wyznaczony na szefa polskiej olimpijskiej ekipy szybowcowej, która miała wziąć udział w olimpiadzie w Helsinkach w 1940 r.[1]
Po ataku ZSRR na Polskę przekroczył granicę z Rumunią i został internowany. Udało mu się wydostać z internowania i przedostać do Francji. Po upadku Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie wstąpił do Polskich Sił Powietrznych i otrzymał numer służbowy RAF P-1074[18]. Odbył przeszkolenie na sprzęcie angielskim i służył jako pilot rozprowadzający[1].
Od stycznia 1941 r. latał w tym charakterze w Afryce, wykonywał przeloty na Środkowy Wschód i do Indii. W styczniu 1947 r. powrócił do Wielkiej Brytanii, został zdemobilizowany w 1948 r. Służbę zakończył w polskim stopniu podpułkownika i brytyjskim Wing Commandera. Pozostał na emigracji, w styczniu 1959 r. zdecydował się na powrót do Polski. Znalazł zatrudnienie w Zarządzie Głównym Aeroklubu PRL[19]. W 1964 r. przeszedł na emeryturę, działał w Klubie Seniorów Lotnictwa[1]. Zmarł 15 lutego 1978 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Obrzycku[20].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami[21]
- Medal Lotniczy (czterokrotnie)[21]
- Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1938)[22]
- Srebrny Krzyż Zasługi (9 września 1924)[23]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Edward Peterek. Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej. [dostęp 2023-03-22]. (pol.).
- ↑ Makowski 2010 ↓, s. 283.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 279.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 280.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 281.
- ↑ Skrzydlata Polska i 11'1935 ↓, s. 296.
- ↑ Skrzydlata Polska i 8'1935 ↓, s. 195.
- ↑ Skrzydlata Polska i 10'1935 ↓, s. 259.
- ↑ Skrzydlata Polska i 2'1936 ↓, s. 34.
- ↑ Skrzydlata Polska i 8'1936 ↓, s. 214.
- ↑ Skrzydlata Polska i 11'1936 ↓, s. 320.
- ↑ Skrzydlata Polska i 2'1937 ↓, s. 55.
- ↑ Rybka, Stepan 2003 ↓, s. 383.
- ↑ Edward Peterek. Medale na skrzydłach. [dostęp 2023-03-24]. (pol.).
- ↑ Skrzydlata Polska i 12'1937 ↓, s. 299.
- ↑ Skrzydlata Polska i 8'1938 ↓, s. 228.
- ↑ Skrzydlata Polska i 11'1938 ↓, s. 325.
- ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 444.
- ↑ Skrzydlata Polska ↓.
- ↑ Cmentarz parafii Apostołów Piotra i Pawła w Obrzycku. eCmentarze. [dostęp 2023-03-25]. (pol.).
- ↑ a b Peterek Edward Franciszek. Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii 1940-1947. [dostęp 2023-03-22]. (pol.).
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 259, poz. 612. „za zasługi w służbie wojskowej”.
- ↑ M.P. z 1924 r. nr 209, poz. 640 „w uznaniu zasług, położonych dla przyłączenia Śląska do Polski”.
Bibliografia
edytuj- Ostatnie krajowe zawody i zloty turystyczne. „Skrzydlata Polska”. 8/1935, sierpień 1935. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Zawody szybowcowe w Ustjanowej. „Skrzydlata Polska”. 10/1935, październik 1935. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Zawody szybowcowe w Ustjanowej. „Skrzydlata Polska”. 11/1935, listopad 1935. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Udział Polski w zlocie do Garmisch-Partenkirchen. „Skrzydlata Polska”. 2/1936, luty 1936. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- IV. Krajowe Zawody Szybowcowe w Ustjanowej (28.VI—12.VII. 36). „Skrzydlata Polska”. 8/1936, sierpień 1936. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- VI. Krajowy Lotniczy Konkurs Turystyczny. „Skrzydlata Polska”. 11/1936, listopad 1936. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Z Aeroklubów. „Skrzydlata Polska”. 2/1937, luty 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Kursy unifikacyjne w Ustjanowej. „Skrzydlata Polska”. 12/1937, grudzień 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Pod niebem Rumunii. „Skrzydlata Polska”. 8/1938, sierpień 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Plon lotów premiowanych. „Skrzydlata Polska”. 11/1938, listopad 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Przedstawiamy zasłużonych działaczy lotnictwa sportowego. „Skrzydlata Polska”. 49/1967, 3 grudnia 1967. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja CDCN: „Księgarnia Akademicka”, 2003. ISBN 83-7188-691-8. OCLC 831137079.
- Wacław Makowski: Cywil w wojsku – wspomnienia z życia i wojen. T. Część I i II. Warszawa: Wydawnictwo ZP, 2010. ISBN 978-83-61529-87-3. OCLC 802159233.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.