Wiktor Sukiennicki
Wiktor Sukiennicki (ur. 25 lipca 1901 w Aleksocie, zm. 10 kwietnia 1983 w Stanford, USA) – polski prawnik, historyk, sowietolog, teoretyk prawa.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
prawnik, historyk |
| Narodowość | |
| Tytuł naukowy |
profesor |
Życiorys
edytujUkończył szkołę średnią w Rybińsku (Rosja), gdzie należał do harcerstwa. Był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) w Kownie. W latach 1919–1924 – z przerwą na ochotniczy udział w wojnie polsko-bolszewickiej – odbył studia prawnicze na restytuowanym Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie.
Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 grudnia 1920 w korpusie oficerów rezerwy piechoty. Posiadał przydział w rezerwie do 85 Pułku Strzelców Wileńskich w Nowej Wilejce. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Wilno Miasto[1][2][3][4].
W Wilnie obronił doktorat, poświęcony polityce kolonizacyjnej w zaborze pruskim po 1886, zaś na Sorbonie w 1925 uzyskał doktorat z zakresu prawa międzynarodowego rozprawą o rozwoju teorii suwerenności państwa w Europie nowożytnej. Odbył też studia uzupełniające w Wiedniu, Kolonii, Hadze i Rzymie. W latach 1929–1939 prowadził wykłady z teorii prawa na Uniwersytecie Stefana Batorego. Po utworzeniu w Wilnie Instytutu Naukowo-Badawczego Europy Wschodniej (1930) kierował jego Sekcją Prawniczą i wykładał w Szkole Nauk Politycznych przy Uniwersytecie Wileńskim. Korzystając z chwilowej odwilży w stosunkach polsko-sowieckich w roku 1934 odbył podróż naukowo-badawczą do ZSRR.
Z zakresu sowietologii opublikował m.in. syntezę Ewolucja ustroju ZSRR (1917-1936) (w druku ukazały się w 1937 tylko tom pierwszy z trzech projektowanych oraz dwa artykuły problemowe: Marksowsko-leninowska teoria prawa (1934) i Konstytucja stalinowska a ustrój radziecki (1937).
Zainicjował stosowanie w języku polskim określenia radziecki zamiast sowiecki, publikując opracowanie Ewolucja ustroju Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich[5]. Był to jednak eksperyment językowy i autor w publikacjach po II wojnie światowej posługiwał się już wyłącznie określeniem Sowiety, Związek Sowiecki itp.[6].
Po najeździe sowieckim na Polskę przebywał w Wilnie, które pomiędzy październikiem 1939 a czerwcem 1940 znajdowało się w granicach neutralnej Litwy. Trafił do obozu jenieckiego NKWD w Griazowcu, gdzie od 1940 przebywali polscy jeńcy[7]. Po okupacji i aneksji Litwy przez ZSRR (czerwiec-sierpień 1940) został w czerwcu 1941 aresztowany przez NKWD (deportacja z 14 czerwca 1941) i wywieziony do łagru w rejonie Krasnojarska.
Zwolniony w grudniu 1941 po układzie Sikorski-Majski pełnił funkcję I sekretarza Ambasady RP w Kujbyszewie. We wrześniu 1942 ewakuowany do Teheranu i mianowany pierwszym sekretarzem poselstwa polskiego w Iranie. Założył tam Towarzystwo Studiów Perskich i rozpoczął wydawanie w języku francuskim czasopisma Études Iraniennes. Po zerwaniu przez ZSRR pod pretekstem sprawy katyńskiej stosunków dyplomatycznych z rządem RP pracował w Ośrodku Studiów Ministerstwa Informacji i Dokumentacji RP na Bliskim Wschodzie. W ośrodku tym Sukiennicki wraz ze współpracownikami zbierali od tysięcy ocalałych z sowieckich łagrów, więzień i obozów jenieckich zaprzysiężone świadectwa dotyczące agresji i okupacji sowieckiej w Polsce w latach 1939-1941 oraz losów prześladowanych obywateli RP.
Po wojnie pozostał na emigracji. W latach 1945–1947 kierował tzw. polskim Wydziałem Prawa przy Uniwersytecie Oksfordzkim. W latach 1950–1959 współpracował z Radiem Wolna Europa. W 1959 wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Pracował tam w czołowym amerykańskim ośrodku badań sowietologicznych – Instytucie Hoovera przy Uniwersytecie Stanforda (Kalifornia). Członek założyciel Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. Współpracował z Instytutem Literackim w Paryżu i Jerzym Giedroyciem). Pod koniec życia większość sił poświęcił pisaniu nieukończonej ostatecznie pracy (wydanej pośmiertnie przez kuratora zbiorów polskich w Instytucie Hoovera – Macieja Siekierskiego) o latach I wojny światowej na ziemiach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego i losach narodów Europy Środkowo-Wschodniej.
Kolekcje archiwaliów Wiktora Sukiennickiego są dostępne w Instytucie Hoovera, w Instytucie Józefa Piłsudskiego w Londynie i bibliotece KUL w Lublinie.
Przypisy
edytuj- ↑ Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 281.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 372, 587.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 322, 524.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 41, 568.
- ↑ Wiktor Sukiennicki Ewolucja ustroju Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w świetle oficjalnych publikacji władzy radzieckiej, cz. 1/Wiktor Sukiennicki, (1937), Wilno 1938.
- ↑ Zabiegi Sukiennickiego już w latach 30. cechowała pewna sztuczność. Nie mogła zmienić utrwalonej już natury komunikacji w języku polskim. Co ciekawe, z czasem i on sam zarzucił swoje eksperymenty językowe. W powojennych publikacjach, wydawanych na emigracji, pisał już tylko i wyłącznie o Sowietach, Związku Sowieckim etc. Maciej Korkuć, Związek Sowiecki czy Radziecki? Sowiety czy rady? w: Arcana nr 120, Kraków 2014 wersja elektroniczna
- ↑ Jerzy Turski: Zdzisław Peszkowski: Wspomnienia jeńca z Kozielska. Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, 1989, s. 47. ISBN 83-85015-66-3.
Wybrane publikacje
edytuj- La souverainete des etats en droit international moderne / par Wiktor Sukiennicki; lettre-preface de A. de Lapradelle. Paris 1927, wyd. A. Pedone
- Pruska polityka kolonizacyjna na ziemiach polskich 1886-1919: zarys pruskiego ustawodawstwa rentowego, z przedm. Witolda Staniewicza, Warszawa 1931, Wydawnictwo Ministerstwa Reform Rolnych
- Sprawa sukcesji przez Polskę uprawnień rentowych państwa pruskiego, wynikłych z jego akcji kolonizacyjnej na Wschodzie: przyczynek do wykładni art. 256 Traktatu Wersalskiego, Warszawa 1931, Wydawnictwo Ministerstwa Reform Rolnych
- Kolektywizacja rolnictwa w ZSRR w okresie pierwszej pięciolatki. Studium prawno-polityczne, Wileński Przegląd Prawniczy, r. VIII, 10, 1937
- Ewolucja ustroju Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w świetle oficjalnych publikacji władzy radzieckiej, cz. 1, Wilno 1938, nakł. Instytutu Naukowo-Badawczego Europy Wschodniej
- Kolumbowy błąd: szkice z historii, teorii i praktyki sowieckiego "komunizmu.", Paryż 1959, wyd. Instytut Literacki
- Biała księga. Fakty i dokumenty z okresu dwóch wojen światowych Paryż 1964, wyd. Instytut Literacki.
- Legenda i rzeczywistość: wspomnienia i uwagi o dwudziestu latach Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, Paryż 1967, wyd. Instytut Literacki
- Pół wieku rewolucji rosyjskiej, 1967
- East Central Europe during World War I: from foreign domination to national independence, edited by Maciej Siekierski, preface by Czesław Miłosz, 2 tomy, New York 1984, distributed by Columbia University Press, ISBN 0-88033-012-0
Bibliografia
edytuj- Alfabetyczny spis oficerów rezerwy. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922-05-01.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Stanisław Swianiewicz, Wspomnienia o Wiktorze Sukiennickim, "Zeszyty Historyczne", Paryż nr 66/1983.
- Wiktor Weintraub, Wiktor Sukiennicki 25 VII 1901 – 10 IV 1983, "PULS", Londyn, nr 20/1983.
- Nika Kłosowska, Mistrz, "Kultura", Paryż, nr 6/1984.
- Marek Kornat, Polska szkoła sowietologiczna, Kraków: Arcana 2003, ISBN 83-89243-30-X
Linki zewnętrzne
edytuj- Wiktor Sukiennicki, Pół wieku sowieckiej „rewolucji”
- Wiktor Sukiennicki na łamach Paryskiej Kultury. kulturaparyska.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-15)].
- Biała Księga. Fakty i dokumenty z okresu dwóch wojen światowych. kulturaparyska.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-09)].