Wiadukt kolejowy w Krakowie-Grzegórzkach
Wiadukt kolejowy na Grzegórzkach – most kolejowy w Krakowie nad ulicą Grzegórzecką i ulicą Dietla, pierwotnie na Starej Wiśle, ukończony w 1863 roku, a od 2. połowy XIX wieku po zasypaniu koryta rzeki, wiadukt. Rozebrany w styczniu 2022 roku, przeprowadzona została jego rozbudowa i odtworzenie[1][2].
 Wiadukt widziany z ul. Grzegórzeckiej (2023) | |
| Długość całkowita |
98,6 m |
|---|---|
| Państwo | |
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Podstawowe dane | |
| Przeszkoda |
do 1880 stare koryto Wisły |
| Długość |
98 m |
| Szerokość: • całkowita |
|
| Liczba torów |
4 |
| Liczba przęseł |
5 |
| Rozpiętość przęseł |
11 |
| Data budowy |
1854–1856 (most drewniany) |
| Data zburzenia |
2022 |
| Data odbudowy |
2023 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
 50°03′31″N 19°56′52″E/50,058611 19,947778
| |
Historia
edytujZostał wybudowany w latach 1861–1863[3] i oddany do użytku 23 listopada 1863 roku[4] jako most kolejowy nad starym korytem Wisły przez spółkę Kolej Karola Ludwika na linii Kraków-Lwów. Zaprojektowany został przez krakowskiego architekta Leona Mikuckiego. Zastąpił on istniejący wówczas w tym miejscu od kilku lat most drewniany (wybudowany w latach 1854–1856). Obecnie prowadzi przez niego linia kolejowa nr 91 – wiadukt znajduje się między dworcem Kraków Główny, a przystankiem kolejowym Kraków Grzegórzki.
Most ma 98 m długości i 12 m szerokości, został zbudowany dla linii kolejowej dwutorowej. Składa się z 5 przęseł (o wysokości 7 m i rozpiętości 11 m) opartych na kamiennych filarach oraz łukowych sklepień zbudowanych z cegły.
W latach 1878–1880, gdy zasypano dawne koryto Wisły, most stał się wiaduktem i pozostał nim do dziś. Jest jednym z najstarszych zachowanych mostów krakowskich. Po jego wschodniej stronie (od ul. Grzegórzeckiej) w kręgach nad filarami wciąż widnieją cyfry z datą jego otwarcia, a od strony ul. Józefa Dietla do lat 50. XX w. umieszczone były litery GKLB (oznaczające Galizische Karl Ludwig Bahn)[5].
Wiadukt jest jednym z obiektów na trasie Krakowskiego Szlaku Techniki utworzonego 6 kwietnia 2006 r.[6]
W ramach rozbudowy linii kolejowej między dworcem Kraków Główny a przystankiem kolejowym Kraków Zabłocie wiadukt miał zostać przebudowany i poszerzony do czterech torów, zamiast dotychczasowych dwóch. Miało to być możliwe poprzez dobudowę konstrukcji żelbetowej nawiązującej stylistycznie do części historycznej. W sąsiedztwie wiaduktu powstał przystanek kolejowy Kraków Grzegórzki[7][8]. Ostatecznie jednak most został wykreślony z rejestru zabytków decyzją ministerstwa kultury we wrześniu 2021 roku[9][10] i wyburzony w styczniu 2022 roku[11]. Następnie powstała nowa konstrukcja, odtworzona w innej technologii, unosząca cztery tory, w tym dodatkowe dla Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej, a prowadzące w stronę wiaduktu nasypy ziemne zastąpiono estakadami. Odtworzono również zabytkową elewację wiaduktu[2].
-
Wiadukt widziany od strony ul. Józefa Dietla (stan na 2008) -
Budowa nowego, żelbetonowego wiaduktu nawiązującego wyglądem do wiaduktu historycznego - widok od strony ul. Józefa Dietla (stan na lipiec 2023) -
Elewacja zachodnia, widok z ul. Józefa Dietla (2024)
Przypisy
edytuj- ↑ Informacje o rozbiórce i odtworzeniu. [dostęp 2022-03-06].
- ↑ a b Samochody znów przejadą w stronę ronda Grzegórzeckiego pod wiaduktem kolejowym. 21 grudnia 2023.
- ↑ Wiadukty. W: Jan Adamczewski: Mała Encyklopedia Krakowa. Kraków: Wanda, 1997, s. 300. ISBN 83-8723-05-1.
- ↑ Mosty / Most Kolejowy. W: Jan Adamczewski: Mała Encyklopedia Krakowa. Kraków: Wanda, 1997, s. 300. ISBN 83-8723-05-1.
- ↑ Muzeum Inżynierii Miejskiej. mimk.com.pl. [dostęp 2012-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-12)]. (pol.).
- ↑ Muzeum Inżynierii Miejskiej – Informacje ogólne o szlaku. mimk.com.pl. [dostęp 2012-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-02)]. (pol.).
- ↑ Nowy wiadukt kolejowy i obawy mieszkańców Grzegórzek. krakow.wyborcza.pl. [dostęp 2015-01-16].
- ↑ Kraków Grzegórzki. Otwarto nowy przystanek kolejowy. 3 września 2023.
- ↑ Wiadukt nad ul. Grzegórzecką wykreślony z rejestru zabytków - RMF 24 [online], rmf24.pl [dostęp 2024-04-29] (pol.).
- ↑ odpowiedź na interpelację poselską nr 29090 [online], sejm.pl [dostęp 2024-06-10] (pol.).
- ↑ Wiadukt kolejowy nad ul. Grzegórzecką [online], radiokrakow.pl [dostęp 2024-04-29] (pol.).