Walenty Barczewski

Walenty Barczewski
Data urodzenia	10 lutego 1856
Data śmierci	28 maja 1928
Wyznanie
Prezbiterat	8 grudnia 1883

Walenty Barczewski
Data i miejsce urodzenia	10 lutego 1856 ; Olsztyn, Królestwo Prus
Data i miejsce śmierci	28 maja 1928 ; Brąswałd, Republika Weimarska
Zawód, zajęcie	działacz narodowy, historyk, pisarz, folklorysta, redaktor, wydawca, ksiądz

Walenty Barczewski, ps. „Wirosław”^[1] (ur. 10 lutego 1856^[1]^[2] na Jarotach^[1]^[2] w Olsztynie, zm. 28 maja 1928^[1]^[2] w Brąswałdzie^[1]^[2]) – pisarz warmiański^[1], działacz narodowy^[2], historyk^[2], pisarz^[2], folklorysta^[1], redaktor polskich pism regionalnych^[1], wydawca, wieloletni proboszcz w Brąswałdzie.

Pomnik Walentego Barczewskiego przed kościołem w Brąswałdzie

Grób ks. Barczewskiego na cmentarzu w Brąswałdzie

Życiorys

Syn Jakuba Barczewskiego i Barbary z Burlińskich. Uczęszczał do gimnazjum w Braniewie, Reszlu i Chełmnie. Studia teologiczne odbywał w Braniewie w latach 1879–1882 i w bawarskim Eichstätt w 1883. Święcenia kapłańskie przyjął 8 grudnia 1883. Był wikarym w Butrynach (1884), Świętej Lipce i Biskupcu, a następnie proboszczem w Wielbarku (1889–1894) i Brąswałdzie (od 1894). Zabiegał o powszechne wprowadzenie języka polskiego w kościołach i szkołach. Aktywny członek Towarzystwa Czytelni Ludowych (TCL) na Warmię, prezes Towarzystwa w latach 1914–1916. Zasłynął polskimi kazaniami. Za wybudowanie kościoła i umieszczenie w nim obrazów o tematyce polskiej został oskarżony przez władze pruskie o szerzenie polskiej propagandy.

Współredagował w języku polskim „Nowiny Warmińskie” i „Warmiaka”. Od 1907 roku współpracował z „Gazetą Olsztyńską”. Od 1908 roku aktywnie uczestniczył w walce o zachowanie polskości Warmii, pełniąc różnorodne funkcje^[2]. Został członkiem Komitetu Wyborczego na Prusy Wschodnie, Warmię, Mazury i Pomorze. Od 1912 przewodniczył Radzie Nadzorczej Banku Ludowego w Olsztynie. W 1914 został prezesem Komitetu Oświatowego z ramienia Poznańskiej Rady Narodowej. W 1918 prezesował Polskiej Radzie Ludowej dla Warmii. W okresie plebiscytu wchodził w skład Warmińskiego Komitetu Plebiscytowego będąc współzałożycielem Związku Polaków w Prusach Wschodnich. Dwukrotnie w 1921 i 1924 wybierany był do sejmiku prowincjalnego w Królewcu, a także kandydował na posła do Sejmu Pruskiego. Inicjował tworzenie bibliotek, wspierał młodzież, promował prasę polską oraz publikował artykuły w takich czasopismach jak „Gazeta Olsztyńska”, „Pielgrzym” czy „Dziennik Poznański”^[2].

W 1922 na synodzie diecezjalnym w Wartemborku zgłosił projekt powołania specjalnej komisji mającej się zająć uregulowaniem sprawy polskich katolików w Prusach Wschodnich. Zajmował się literaturą, historią i folklorem regionu warmińskiego. Pisał artykuły i prace, dokonywał przekładów literackich, wydawał polskie książki religijne np. żywoty świętych, moralitety oraz zbiory modlitw i pieśni, w tym Katolicki Kancjonał.

Był Warmiakiem, który przedstawił dzieje kultury ludowej, obyczaje, zwyczaje, geografię i historię Kościoła polskiej Warmii. Jego działalność społeczna, polityczna i literacka miała ogromne znaczenie dla podtrzymania świadomości narodowej Warmiaków i zachowania ich dziedzictwa kulturowego. W uznaniu jego zasług miasteczko Wartembork przemianowano po wojnie na Barczewo^[2].

Twórczość

Barczewski szczególnie zasłużył się jako autor przełomowych prac dotyczących historii, kultury, literatury i obyczajów polskich na Warmii, które pisał zarówno gwarą warmińską, jak i językiem literackim^[2].

Do jego najważniejszych dzieł należą:

1883: Kiermasy na Warmii^[1] (oraz 1919, wyd. 1923^[2])
1893: Gwary ludu na Warmii i Mazurach,
1895: Mowa polska na Warmii^[1],
1897: J. Kochanowski. Obrazy z końca XVI w.^[2]
Źródła naszej Łyny,
1917: Geografia polskiej Warmii^[2],
1925: Nowe kościoły katolickie na Mazurach,
1927: Piśmiennictwo polskie na Warmii w XIX i XX stuleciu^[1].

Wiele z tych prac było najpierw publikowanych odcinkowo w czasopismach.

Posiadał zasobną bibliotekę, w której znajdowały się rzadkie druki polskie z Warmii. Odznaczony był między innymi Krzyżem Kawalerskim Polonia Restituta. W 1946 dla uczczenia pamięci Walentego Barczewskiego miasto Wartembork nazwano Barczewem, a wieś Stary Wartembork Barczewkiem. Ks. Walenty Barczewski pochowany został na cmentarzu w Brąswałdzie, a parafianie ufundowali mu nagrobek z polskimi napisami.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Tomkowski 2002 ↓, s. 15.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Maria Goszczyńska (red.): Mały słownik pisarzy polskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1979, s. 13. ISBN 978-83-214-0012-9. (pol.).

Bibliografia

Stanisław Achremczyk: Historia Warmii i Mazur. Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1992. (pol.).
Jan Chłosta: Księża spod znaku Rodła. Słowo Powszechne, 1987.
Maria Goszczyńska (red.): Mały słownik pisarzy polskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1979. ISBN 978-83-214-0012-9.
Tadeusz Oracki: Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla XIX i XX wieku (do 1945 roku). Olsztyn: 1983.
Jan Tomkowski: Słownik pisarzy polskich. Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2002. ISBN 83-7311-294-4. (pol.).
Andrzej Wakar: Olsztyn 1355-1945. Olsztyn: 1971.
http://web.archive.org/web/20051025131641/http://www.zenderowski.gower.pl/

Literatura uzupełniająca

ks. Alfons Mańkowski, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 301–302. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0.

Linki zewnętrzne

[CITEREFTomkowski200215-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Tomkowski 2002 ↓, s. 15.

[:0-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Maria Goszczyńska (red.): Mały słownik pisarzy polskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1979, s. 13. ISBN 978-83-214-0012-9. (pol.).

[1]

[2]


Data i miejsce urodzenia	10 lutego 1856 Olsztyn, Królestwo Prus
Data i miejsce śmierci	28 maja 1928 Brąswałd, Republika Weimarska
Zawód, zajęcie	działacz narodowy, historyk, pisarz, folklorysta, redaktor, wydawca, ksiądz