Wikipedia

Ważki Polski

lista w projekcie Wikimedia
Główne artykuły: Ważki, Owady Polski i Fauna Polski.

Ważki (Odonata) są drapieżnymi owadami dwuśrodowiskowymi ściśle związanymi ze środowiskiem wodnym – larwy żyją w wodzie, a osobniki dorosłe (imagines) przebywają w pobliżu zbiorników z wodą stojącą lub płynącą. Mają bardzo dobrze rozwinięty aparat lotu i zmysł wzroku.

Badania ważek w Polsce sięgają początków polskiej entomologii (początek XIX wieku). Do 2007 roku wydano około 500 prac poświęconych ważkom Polski[1]. Od 1998 roku polscy odonatolodzy są zrzeszeni w Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego.

Do 2016 roku odonatofauna Polski liczyła 73 gatunki[2][3]. Latem 2016 roku zaobserwowano obecność 74. gatunku – nomadki żółtawej (Pantala flavescens)[4]. Dwa gatunki (Coenagrion mercuriale i Gomphus pulchellus) zostały błędnie wykazane w starej literaturze, choć ich wystąpienie w Polsce uważa się za możliwe[2][3].

Zestawienie skrzydeł ważek: Anisoptera (u góry) i Zygoptera

Rząd Odonata reprezentowany jest w Polsce przez przedstawicieli 9 rodzin, w tym 5 zaliczanych do ważek różnoskrzydłych (Anisoptera), a 4 do równoskrzydłych (Zygoptera).

Znakiem Gatunek pod ochroną oznaczono gatunki objęte na terenie Polski ochroną ścisłą[5], a znakiem Gatunek pod ochroną częściową – ochroną częściową[6]. Symbolami VU, EN i CR oznaczono odpowiednią kategorię zagrożenia danego gatunku określoną w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt[7]:

  • VU – gatunki wysokiego ryzyka narażone na wyginięcie ze względu na postępujący spadek populacyjny,
  • EN – gatunki bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagrożone wyginięciem w kraju,
  • CR – gatunki skrajnie zagrożone, których liczebność zmalała w kraju do poziomu krytycznego.

W rubryce „Loty” podano przybliżone okresy lotów osobników dorosłych.

Ważki różnoskrzydłe (Anisoptera)

edytuj
Nazwa zwyczajowa
i systematyczna,
status ochrony,
kategoria zagrożenia		 Grafika Długość ciała (D),
rozpiętość skrzydeł (R)[8]		 Ubarwienie,
cechy szczególne		 Preferowane siedliska, uwagi Loty[8]
Samiec Samica
Rodzina: gadziogłówkowate (Gomphidae)
gadziogłówka pospolita, g. zwyczajna
(Gomphus vulgatissimus)
 
 
 D 46, R 66 nogi czarne wody płynące i jeziora V–VI
gadziogłówka żółtonoga
(Gomphus flavipes)
 [6]
 
 
 D 52, R 68 nogi żółto-czarne w pobliżu dużych, nizinnych rzek V–VIII
trzepla zielona
(Ophiogomphus cecilia)
 [5]
 
 
 D 57, R 78 przydatki samców proste, u samic 2 rożki między oczami nizinne i podgórskie cieki różnej wielkości[9] VI–IX
smaglec mniejszy
(Onychogomphus forcipatus)
 
 
 D 50, R 65 żółto-czarne, przydatki samców zakrzywione wody płynące i jeziora VI–VIII
Rodzina: szklarkowate (Corduliidae)
miedziopierś górska,
m. alpejska
(Somatochlora alpestris)
 [6] EN[10]
 
 D 46, R 66 wysokie torfowiska, oczka wodne; bardzo rzadki VI–VII
miedziopierś metaliczna,
m. błyszcząca
(Somatochlora metallica)
 
 
 D 54, R 76 gatunek pospolity V–IX
miedziopierś północna,
m. arktyczna
(Somatochlora arctica)
 [6] VU[11]
 
 D 43, R 56 śródleśne torfowiska, gatunek bardzo rzadki[11] VI–IX
(V–VIII[11])
miedziopierś żółtoplama
(Somatochlora flavomaculata)
 
 
 D 48, R 74 VI–VIII
przeniela dwuplama
(Epitheca bimaculata)
 
 
 D 60, R 82 śródleśne jeziorka V–VI
szklarka zielona
(Cordulia aenea)
 
 
 D 52, R 72 dominuje kolor zielony wody różnego typu IV–VII
Rodzina: szklarnikowate (Cordulegastridae)
szklarnik górski
(Cordulegaster bidentata)
 
 
 D 80, R 100 trójkąt potyliczny czarny na pogórzu i w górach VI–VIII
szklarnik leśny
(Cordulegaster boltoni)
 [6] VU[12]
 
 
 D 80, R 100 trójkąt potyliczny żółty niziny, szybko płynące potoki i rzeki VI–IX
(VI–VIII[12])
Rodzina: ważkowate (Libellulidae)
lecicha białoznaczna
(Orthetrum albistylum)
 
 
 D 50, R 78 ciepłe wody stojące V–VIII
lecicha mała
(Orthetrum coerulescens)
 
 
 D 42, R 66 płytkie rowy, gatunek rzadki VI–VIII
lecicha południowa
(Orthetrum brunneum)
 
 
 D 44, R 68 gatunek rzadki VI–VIII
lecicha pospolita
(Orthetrum cancellatum)
 
 
 D 48, R 80 gatunek pospolity, nad jeziorami liczny V–VIII
nomadka żółtawa
(Pantala flavescens)
 
 
 D 45, R 85[4] po raz pierwszy stwierdzona w 2016 roku V–VIII[4]
szablak krwisty
(Sympetrum sanguineum)
 
 
 D 37, R 60 wody wszelkiego typu, pospolity w całym kraju VI–X
szablak podobny,
s. późny
(Sympetrum striolatum)
 
 
 D 41, R 60 płytkie, słabo zarośnięte zbiorniki VI–X
szablak południowy
(Sympetrum meridionale)
 
 
 D 38, R 56 piaskowo-czerwonawy tułów samców małe, ciepłe wody stojące VI–IX
szablak przepasany,
s. przewiązany,
s. górski
(Sympetrum pedemontanum)
 
 
 D 32, R 55 brązowe przepaski na skrzydłach rzadki VII–IX
szablak przypłaszczony
(Sympetrum depressiusculum)
 
 
 D 36, R 56 płytkie, silnie zarośnięte wody stojące VI–X
szablak szkocki,
s. czarny
(Sympetrum danae)
 
 
 D 35, R 55 samce czarne wody stojące i wolno płynące, zwłaszcza torfowiskowe VI–IX
szablak wędrowny,
s. wiosenny
(Sympetrum fonscolombei)
 
 
 D 38, R 60 pterostygma jasna, beżowa; samce mają odwłok czerwonoróżowy, nogi czarne płytkie, silnie nasłonecznione zbiorniki V–X
szablak zwyczajny
(Sympetrum vulgatum)
 
 
 D 40, R 60 wody stojące, czasem wolno płynące VII–X
szablak żółty
(Sympetrum flaveolum)
 
 
 D 37, R 60 wody stojące VI–X
szafranka czerwona
(Crocothemis erythraea)
 
 
 D 40, R 66 wody stojące z gęstą roślinnością VI–X
ważka czteroplama
(Libellula quadrimaculata)
 
 
 D 45, R 76 wszystkie typy wód IV–VIII
ważka płaskobrzucha
(Libellula depressa)
 
 
 D 48, R 80 nad świeżo powstałymi zbiornikami V–VII
ważka żółta,
w. ruda
(Libellula fulva)
 
 
 D 46, R 80 jeziora i kanały V–VII
zalotka białoczelna
(Leucorrhinia albifrons)
 [5]
 
 
 D 39, R 64 wody stojące V–VIII
zalotka czerwonawa
(Leucorrhinia rubicunda)
 
 
 D 38, R 62 torfowiska IV–VII
zalotka spłaszczona
(Leucorrhinia caudalis)
 [5]
 
 
 D 36, R 65 wody stojące o bogatej roślinności V–VII
zalotka torfowcowa,
z. wątpliwa
(Leucorrhinia dubia)
 
 
 D 37, R 58 bagna, stawy i jeziora IV–VII
zalotka większa
(Leucorrhinia pectoralis)
 [5]
 
 
 D 38, R 66 głównie torfowiska V–VII
Rodzina: żagnicowate (Aeshnidae)
husarz mniejszy,
h. ciemny,
h. jeziorny
(Anax parthenope)
 
 
 D 71, R 104 2 rożki na głowie samic wody stojące V–VIII
husarz wędrowny
(Hemianax ephippiger)
 
 
 D 69, R 100 V–X
husarz władca
(Anax imperator)
 
 
 D 76, R 110 wody stojące V–VIII
żagnica jesienna
(Aeshna mixta)
 
 
 D 63, R 88 małe, płytkie zbiorniki VII–XI
żagnica południowa
(Aeshna affinis)
 
 
 D 60, R 86 ciepłe wody stojące VI–VII
żagnica północna
(Aeshna caerulea)
 [5]
 
 D 65, R 90 wysokogórskie torfowiska w Karkonoszach VII
żagnica ruda,
żagiew ruda
(Aeshna isoceles)
 
 
 małe zbiorniki V–VI
żagnica sina
(Aeshna cyanea)
 
 
 D 73, R 108 małe zbiorniki wody stojącej VI–XI
żagnica torfowa,
ż. sitowa
(Aeshna juncea)
 
 
 D 70, R 95 głównie kwaśne wody torfowiskowe VI–IX
żagnica torfowcowa
(Aeshna subarctica)
 [6]
 
 
 D 68, R 92 torfowiska VII–IX
żagnica wielka
(Aeshna grandis)
 
 
 D 75, R 100 wody stojące i wolno płynące VI–IX
żagnica zielona
(Aeshna viridis)
 [5]
 
 
 D 66, R 92 związana z osoką aloesowatą (Stratiotes aloides) VI–IX
żagniczka zwyczajna
(Brachytron pratense)
 
 
 D 63, R 75 wody stojące IV–VI

Ważki równoskrzydłe (Zygoptera)

edytuj
Nazwa zwyczajowa
i systematyczna,
status ochrony,
kategoria zagrożenia		 Grafika Długość ciała (D),
rozpiętość skrzydeł (R)[8]		 Ubarwienie,
cechy szczególne		 Preferowane siedliska, uwagi Loty[8]
Samiec Samica
Rodzina: łątkowate (Coenagrionidae)
iglica mała
(Nehalennia speciosa)
 [5] EN[13]
 
 
 D 30, R 29 torfowiska, bardzo rzadki V–VII
łątka dzieweczka
(Coenagrion puella)
 
 
 D 34, R 40 gatunek pospolity V–IX
łątka jeziorna
(Erythromma lindenii)
 
 
 D 35, R 44 jeziora VI–X
łątka ozdobna
(Coenagrion ornatum)
 [5]
 
 
 D 34, R 40 płytkie strumienie i rowy, gatunek zanikający V–VII
łątka stawowa
(Coenagrion hastulatum)
 
 
 D 34, R 40 wody stojące, gatunek pospolity V–VII
łątka wczesna
(Coenagrion pulchellum)
 
 
 D 37, R 44 wody stojące, gatunek pospolity V–VIII
łątka wiosenna
(Coenagrion lunulatum)
 
 
 D 34, R 40 ciepłe wody stojące IV–VII
łątka zalotna
(Coenagrion scitulum)
 
 
 D 34, R 48 stwierdzony 1 raz na terenie Polski VI–VII
łątka zielona
(Coenagrion armatum)
 [6] CR[14]
 
 D 34, R 42 bardzo rzadki IV–VI
łunica czerwona
(Pyrrhosoma nymphula)
 
 
 D 34, R 48 gatunek pospolity IV–VIII
nimfa stawowa
(Enallagma cyathigerum)
 
 
 D 34, R 42 samce błękitne, samice zielone lub szare V–IX
oczobarwnica większa
(Erythromma najas)
 
 
 D 38, R 48 V–VIII
oczobarwnica mniejsza
(Erythromma viridulum)
 
 
 D 30, R 44 VI–IX
tężnica wytworna
(Ischnura elegans)
 
 
 D 34, R 42 gatunek pospolity V–IX
tężnica mała
(Ischnura pumilio)
 
 
 D 30, R 34 gatunek rzadki VI–IX
Rodzina: pałątkowate (Lestidae)
straszka pospolita,
zimówka rudawa
(Sympecma fusca)
 
 
 D 37, R 44 pospolity w całym kraju;
zbiorniki z bujną roślinnością		 VII–V
straszka północna,
s. syberyjska
(Sympecma paedisca)
 [6]
 
 
 D 37, R 44 VII–V
pałątka południowa
(Lestes barbarus)
 
 
 D 45, R 55 nogi brązowo-żółte płytkie, zarośnięte wody VI–X
pałątka niebieskooka,
p. podobna
(Lestes dryas)
 
 
 D 43, R 55 pospolity w całym kraju;
płytkie wody stojące		 VI–X
pałątka pospolita
(Lestes sponsa)
 
 
 D 37, R 46 gatunek pospolity VI–X
pałątka mała
(Lestes virens, L. v. vestalis)
 
 
 D 37, R 45 nogi czarne z żółtym paskiem pospolity w całym kraju VI–X
pałątka wielkoplama
(Lestes macrostigma)
 
 
 D 46, R 54 w Polsce stwierdzony tylko 1 raz VI–VIII
pałątka zielona
(Chalcolestes viridis)
 
 
 D 45, R 58 wody stojące lub wolno płynące VI–X
Rodzina: pióronogowate (Platycnemididae)
pióronóg zwykły
(Platycnemis pennipes)
 
 
 D 35, R 48 wody płynące i stojące, gatunek pospolity V–IX
Rodzina: świteziankowate (Calopterygidae)
świtezianka dziewica,
ś. modra
(Calopteryx virgo)
 
 
 D 50, R 70 wody płynące, pospolity w całym kraju IV–VII
świtezianka błyszcząca,
ś. lśniąca
(Calopteryx splendens)
 
 
 D 50, R 70 wody płynące, pospolity w całym kraju V–VIII

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007, s. 297. ISBN 978-83-881470-7-4.
  2. ↑ a b Jacek Wendzonka. Klucz do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski (pdf). „Odonatrix – Biuletyn Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego”. 1 (Suplement), czerwiec 2005. ISSN 1733-8239. 
  3. ↑ a b Ważki (Odonata) Polski: Systematyka. Strona internetowa Sekcji Odonatologicznej PTE. [dostęp 2010-08-28].
  4. ↑ a b c Nomadka żółtawa (Pantala flavescens). Strona internetowa Ewy Miłaczewskiej. [dostęp 2017-10-18].
  5. ↑ a b c d e f g h i Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
  6. ↑ a b c d e f g h Na terenie Polski gatunek ten jest objęty częściową ochroną gatunkową. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
  7. ↑ Polska Czerwona Księga Zwierząt: Przyjęte kategorie zagrożeń. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2010-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-29)].
  8. ↑ a b c d Jeśli nie podano inaczej, dane pochodzą z Klucza do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski. J. Wendzonka, 2005.
  9. ↑ Rafał Bernard: Przewodnik metodyczny: trzepla zielona (pdf). Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. [dostęp 2010-08-30].
  10. ↑ Stefan Mielewczyk: Polska Czerwona Księga Zwierząt: Somatochlora alpestris (Sélys, 1840). Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2010-08-30].
  11. ↑ a b c Paweł Buczyński & Grzegorz Tończyk: Polska Czerwona Księga Zwierząt: Somatochlora arctica (Zetterstedt, 1840). Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2010-08-30].
  12. ↑ a b Rafał Bernard: Polska Czerwona Księga Zwierząt: Cordulegaster boltonii (Donovan, 1807). Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2010-08-30].
  13. ↑ Rafał Ber: Polska Czerwona Księga Zwierząt: Nehalennia speciosa (Charpentier, 1840). Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2010-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-15)].
  14. ↑ Paweł Buczyński: Polska Czerwona Księga Zwierząt: Coenagrion armatum (Charpentier, 1840). Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2010-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-15)].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Ważki_Polski&oldid=72239981”