Szablak szkocki

Szablak szkocki
	Sympetrum danae
	(Sulzer, 1776)
	; Samiec
	; Młoda samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	ważki
Podrząd	ważki różnoskrzydłe
Nadrodzina	Libelluloidea
Rodzaj	Sympetrum
Gatunek	szablak szkocki
Synonimy
	Libellula danae Sulzer, 1776; Libellula scotica Donovan, 1811; Sympetrum pallidistigma Stephens, 1835; Libellula nigra Charpentier, 1840; Libellula veronensis Charpentier, 1825; Libellula nigricula Eversmann, 1836; Sympetrum pojarkovi Grigoriev, 1905; Sympetrum arcticum Matsumura, 1911; Sympetrum matrix Bartenev, 1915; Sympetrum verum Bartenev, 1915;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szablak szkocki, szablak czarny (Sympetrum danae) – gatunek ważki różnoskrzydłej, najmniejszy przedstawiciel rodziny ważkowatych (Libellulidae)^[4].

Charakterystyka

Osiąga długość 29–34 mm (czasem 35 mm^[5]) i rozpiętość skrzydeł 45–54 mm (czasem 55 mm^[5]). Wykazuje dymorfizm płciowy^[4]. Dojrzałe samce są prawie całkowicie czarne, jedynie na bokach ich tułowia wyróżniają się jasne, ukośne paski. Młode osobniki są żółto-brązowe z czarnymi pasami na bokach tułowia i spodzie odwłoka. Na skrzydłach widnieją typowe dla szablaków zażółcenia^[6].

Larwy mają krótkie, krępe ciało o lekko zaznaczonym spłaszczeniu grzbieto-brzusznym. Typową dla nich cechą jest łyżkowata maska zakrywająca przednią część ciała oraz szczeciny na podbródku i głaszczkach wargowych^[7].

Występowanie i ekologia

Jest szeroko rozpowszechniony, występuje licznie na północnych obszarach Europy i Azji oraz w Ameryce Północnej. W Polsce spotykany na terenie całego kraju, także w górach^[8]. Jest tyrfofilny, zasiedla wody stojące i kwaśne. Preferuje zwłaszcza torfowiska sfagnowe, turzycowiska i śródleśne bagna, obrzeża zbiorników dystroficznych, ale również inne zbiorniki charakteryzujące się bogatą roślinnością^[9].

Imagines pojawiają na początku sierpnia, a najliczniej występują w połowie września^[10], są drapieżnikami polującymi na inne owady^[9], a ich wrogami są głównie ptaki i płazy oraz także pająki^[11].

Rozmnażanie

Para ważek w pierścieniu kopulacyjnym

Jak wszystkie ważki, odznacza się skomplikowanymi zachowaniami godowymi. Pojawiający się na terytorium samicy samiec zachęca ją do połączenia się w parę, a następnie przekłada nasienie z otworu płciowego do wtórnego narządu kopulacyjnego. Do kopulacji dochodzi w szczególnej pozycji tak zwanego pierścienia kopulacyjnego. Samiec za pomocą przysadek odwłokowych trzyma za głowę samicę, która zaczepia się odwłokiem o jego narządy kopulacyjne. Samice, nadal połączone w parę z samcem, składają jaja uderzając odwłokiem o powierzchnię wody^[4].

Cykl życiowy tego gatunku charakteryzuje się długą diapauzą w stadium jaj i szybkim rozwojem larw, które w poszukiwaniu ofiar przetrząsają osady denne lub zbierają zwierzęta z obrostów peryfitonu^[7].

Zobacz też

ważki Polski

Przypisy

↑ Sympetrum danae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j D. Paulson, M. Schorr & C. Deliry: World Odonata List. 2022-03-31. [dostęp 2022-04-02]. (ang.).
↑ Sympetrum danae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c Richard Robinson Askew: The dragonflies of Europe. Harley Books, 2004. ISBN 978-0946589753. (ang.).
↑ ^a ^b Jacek Wendzonka. Klucz do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski (pdf). „Odonatrix – Biuletyn Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego”. 1 (Suplement), czerwiec 2005. ISSN 1733-8239.
↑ Heiko Bellmann: Ważki. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-706-1.
↑ ^a ^b H. Heidemann, R. Seidenbusch: Die Libellenlarven Deutschlands und Frankreichs. Handbuch für Exuviensammler. Keltern: Verlag Erna Bauer, 1993. (niem.).
↑ Ewa Miłaczewska: Szablak czarny (szkocki) Sympetrum danae. [w:] wazki.pl [on-line]. [dostęp 2022-05-23].
↑ ^a ^b Rafał Bernard, Paweł Buczyński, Grzegorz Tończyk, Jacek Wendzonka: Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2009. ISBN 978-83-61320-54-8.
↑ A. Łabędzki. Ważki różnoskrzydłe (Odonata. Anisoptera) jako czynnik redukujący szkodliwą entomofaunę leśną. „Wiadomości Entomologiczne”. 13 (1), 1994.
↑ Philip S. Corbet: Dragonflies: behaviour and ecology of Odonata. Colchester: Harley Books, 1999. ISBN 978-9004278608. (ang.).

[itis-1] Sympetrum danae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Checklist-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j D. Paulson, M. Schorr & C. Deliry: World Odonata List. 2022-03-31. [dostęp 2022-04-02]. (ang.).

[iucn-3] Sympetrum danae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Askew_2004-4] Richard Robinson Askew: The dragonflies of Europe. Harley Books, 2004. ISBN 978-0946589753. (ang.).

[Klucz-5] Jacek Wendzonka. Klucz do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski (pdf). „Odonatrix – Biuletyn Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego”. 1 (Suplement), czerwiec 2005. ISSN 1733-8239.

[Bellmann_2010-6] Heiko Bellmann: Ważki. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-706-1.

[Heidemann_i_Seidenbusch_1993-7] H. Heidemann, R. Seidenbusch: Die Libellenlarven Deutschlands und Frankreichs. Handbuch für Exuviensammler. Keltern: Verlag Erna Bauer, 1993. (niem.).

[wazkipl-8] Ewa Miłaczewska: Szablak czarny (szkocki) Sympetrum danae. [w:] wazki.pl [on-line]. [dostęp 2022-05-23].

[Bernard_et_al._2009-9] Rafał Bernard, Paweł Buczyński, Grzegorz Tończyk, Jacek Wendzonka: Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2009. ISBN 978-83-61320-54-8.

[Łabędzki_1994-10] A. Łabędzki. Ważki różnoskrzydłe (Odonata. Anisoptera) jako czynnik redukujący szkodliwą entomofaunę leśną. „Wiadomości Entomologiczne”. 13 (1), 1994.

[Colbert_1999-11] Philip S. Corbet: Dragonflies: behaviour and ecology of Odonata. Colchester: Harley Books, 1999. ISBN 978-9004278608. (ang.).

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]