Polski Związek Ludowy
Polski Związek Ludowy – nielegalne stronnictwo chłopskie działające w latach 1904-1907 w Królestwie Polskim.
Pierwsza organizacja polityczna chłopów Królestwa Polskiego, powstała na nielegalnym zjeździe w Warszawie 13 listopada 1904 r. PZL ukształtował się na bazie postępowego ruchu nauczycieli ludowych. Działalność PZL inspirowana była między innymi myślą socjalisty i teoretyka spółdzielczości, Edwarda Abramowskiego. Był on twórcą projektu programu PZL według którego naczelnym zadaniem organizacji miała być walka o przywrócenie swobód narodowych, demokratycznych praw obywatelskich i autonomii Królestwa Polskiego[1]. Związek opowiadał się także za rozwojem oświaty i spółdzielczości wiejskiej oraz wyzwoleniem wsi spod wpływów endecji.
Podczas rewolucji 1905-1907 współpracował z Polską Partią Socjalistyczną i znacznie się zradykalizował. Organizował antycarskie wiece i demonstracje chłopskie, współuczestniczył w przygotowaniu strajku szkolnego i działał na rzecz wprowadzeniu języka polskiego do gmin i szkół wiejskich[2]. PZL domagał się wówczas wprowadzenia szerokich swobód politycznych (wolności słowa, zgromadzeń i stowarzyszeń), powołania Sejmu w Królestwie w oparciu o pięcioprzymiotnikowe prawo wyborcze oraz wywłaszczenia obszarników w drodze odgórnych reform[3].
Czołowymi działaczami związku byli: Stefan Julian Brzeziński, Mieczysław Dębski, Jadwiga Dziubińska, Wacław Kruszewski, Stanisław Najmioła, Zygmunt Nowicki, Stanisław Osiecki, i K. Klimek. Organem prasowym było „Życie Gromadzkie” i „Zagon” wydawany w latach 1906-1907[4]. PZL posiadał najbardziej rozbudowane struktury na terenie guberni warszawskiej i lubelskiej oraz na Podlasiu.
PZL przestał działać w maju 1907 na skutek aresztowań dokonanych przez władze rosyjskie. Pozostali na wolności członkowie stronnictwa skupili się wokół "Zarania"[5].
Przypisy
edytuj- ↑ W. Stankiewicz, Czasopiśmiennictwo ludowe w Królestwie Polskim 1905—1914, Warszawa 1957, s. 139-143.
- ↑ „Siewba” 1906-1908, red. Janusz Gmitruk, Robert Szydlik. Warszawa 2010, s. 12
- ↑ Jerzy Holzer, Jan Molenda, Polska w pierwszej wojnie światowej, Warszawa 1967, s. 373-374
- ↑ Zenon Kmiecik, Postępowa Myśl oświatowa w Królestwie Polskim w latach 1905-1914, Warszawa 1961, s. 329.
- ↑ Tadeusz Łepkowski, Słownik historii Polski. Warszawa 1973, s.349,350
Bibliografia
edytuj- Polski Związek Ludowy. Materiały i dokumenty, oprac. Julian Stefan Brzeziński, Warszawa 1957, ss. 443