Tuńczyk pospolity

gatunek morskiej, wędrownej ryby z rodziny makrelowatych

Tuńczyk pospolity[3], tuńczyk[3], tuńczyk błękitnopłetwy[4], tuńczyk błękitny[5], tuńczyk czerwony[6], tuńczyk niebieskopłetwy[6], tuńczyk zwykły[7], ton[6], tuńczyk północny[8] (Thunnus thynnus) – gatunek morskiej, wędrownej ryby z rodziny makrelowatych (Scombridae), spędzającej zimę w morzach subtropikalnych, a latem wędrującej do wód zimniejszych. Do osiągnięcia około 45 kg masy ciała wędruje w ogromnych ławicach. Większe ryby tworzą małe stada, a całkiem duże osobniki żyją przeważnie samotnie. Tuńczyki błękitnopłetwe z północnego Atlantyku, Oceanu Spokojnego i Indyjskiego klasyfikowane są czasami jako oddzielne gatunki lub podgatunki, jednak różnice pomiędzy nimi są bardzo nieznaczne. Tuńczyk błękitnopłetwy jest największym gatunkiem tuńczyka – osiąga do 700 kg. Mięso tuńczyka błękitnopłetwego jest pośród wszystkich innych gatunków tuńczyków najbardziej cenione przez smakoszy.

Tuńczyk pospolity
Thunnus thynnus[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Podgromada

promieniopłetwe

Rząd

okoniokształtne

Podrząd

makrelowce

Rodzina

makrelowate

Podrodzina

Scombrinae

Rodzaj

Thunnus

Gatunek

tuńczyk pospolity

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Morfologia

edytuj

Ciało tuńczyka błękitnopłetwego ma kształt „cygara” i jest solidnie zbudowane. Głowa stożkowata, pysk duży. Może dożyć nawet 30 lat. Jednak z powodu zbyt intensywnych połowów tego gatunku, niewiele okazów osiąga wiek dojrzały. Typowa średnia długość tuńczyka to 2–2,5 metra, natomiast masa ciała około 350 kg. Największy udokumentowany okaz został złapany w okolicach Nowej Szkocji[9], ważył 679 kg, miał długość około 3,7 m. Barwa ciemnoniebieska powyżej i szara poniżej. Tuńczyka błękitnopłetwego łatwo można odróżnić od innych członków rodziny makrelowatych dzięki dłuższym płetwom piersiowym. Wątroba ryby ma pewną wyjątkową cechę – jest pokryta naczyniami krwionośnymi. U innych tuńczyków z krótkimi płetwami piersiowymi, takie naczynia krwionośne nie występują, lub są obecne, ale w niewielkiej liczbie i tylko wzdłuż krawędzi gruczołu.

Właściwości odżywcze

edytuj
Wartość odżywcza
Tuńczyk świeży
(100 g)
Wartość energetyczna 573 kJ (137 kcal)
Białka 23,7 g
Węglowodany 0 g
Tłuszcze 4,6 g
Woda 70,6 g
Dane liczbowe na podstawie: [10]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[11]
Wartość odżywcza
Tuńczyk w oleju
(100 g)
Wartość energetyczna 794 kJ (190 kcal)
Białka 27,2 g
Węglowodany 0 g
Tłuszcze 9 g
Woda 61,6 g
Dane liczbowe na podstawie: [10]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[11]
Wartość odżywcza
Tuńczyk w sosie własnym
(100 g)
Wartość energetyczna 401 kJ (96 kcal)
Białka 21 g
Węglowodany 0 g
Tłuszcze 1,2 g
Woda 75,8 g
Dane liczbowe na podstawie: [10]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[11]

Rekordy

edytuj
  • 5 stycznia 2009 r. na aukcji rybnej w Tokio zapłacono 9,63 mln jenów (ponad 100 tys. dolarów amerykańskich) za oferowanego na niej 128-kilogramowego tuńczyka błękitnopłetwego, złowionego na japońskich wodach. Daje to w przeliczeniu 817 USD za kilogram tej ryby[12].
  • W pierwszym dniu po przerwie noworocznej 2010 roku na giełdzie rybnej Tsukiji w Tokio za tuńczyka o masie 232 kg zapłacono równowartość 122 000 EUR[13].
  • Tuńczyk błękitnopłetwy stał się też najdroższą zakupioną jadalną rybą w historii – w 2012 roku, podczas noworocznej aukcji na giełdzie rybnej w Tokio za 269 kg rybę zapłacono 736 000 USD[14] Cena znacznie przewyższająca rynkową została zaoferowana przez właściciela sieci restauracji sushi, który jak tłumaczył, swym postępowaniem chciał wspomóc zniszczone ubiegłorocznym kataklizmem regiony Japonii[15].
  • 5 stycznia 2013 roku, w pierwszym dniu działalności rynku po przerwie świątecznej, na aukcji w Tokio tuńczyk błękitnopłetwy ważący 222 kilogramy został sprzedany za 1,38 mln euro. Rybę złowioną u północnych wybrzeży Japonii, w pobliżu miasta Oma, tuńczyka kupił właściciel sieci restauracji Sushi Zanmai – Kiyoshi Kimura, który również w roku 2012 wygrał aukcję – wówczas za tuńczyka również zapłacił ok. 6 tys. euro za kilogram ryby[16].
  • 5 stycznia 2020 na aukcji na tokijskim rynku Toyosu tuńczyk błękitnopłetwy ważący 276 kilogramów został sprzedany za 193,2 mln jenów (1,8 mln $). Tuńczyka kupił właściciel sieci restauracji Sushi Zanmai – Kiyoshi Kimura[17].

Ekologia

edytuj

W ciągu ostatnich 50 lat, w wyniku masowych połowów, populacja tego gatunku zmniejszyła się o co najmniej 51%[2].

 
Tuńczyk błękitnopłetwy

Przypisy

edytuj
  1. Thunnus thynnus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b Thunnus thynnus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. a b G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.
  4. Eugeniusz Grabda, Tomasz Heese: Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby - Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1991.
  5. Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.
  6. a b c Rozporządzenie Komisji (WE) NR 1638/2001 z dnia 24 lipca 2001 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 2597/95 w sprawie przekazywania przez Państwa Członkowskie prowadzące połowy na niektórych obszarach, innych niż Atlantyk Północny, danych statystycznych dotyczących połowów nominalnych. Komisja Europejska, 24 lipca 2001.
  7. Stanisław Rutkowicz, Encyklopedia ryb morskich, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982, str 496 nr 743, ISBN 83-215-2103-7.
  8. Rozporządzenie Rady (WE) nr 2597/95 z dnia 23 października 1995 r. w sprawie przekazywania przez Państwa Członkowskie prowadzące połowy na niektórych obszarach, innych niż północny Atlantyk, danych statystycznych dotyczących połowów nominalnych. Rada Europejska, 23 października 1995.
  9. Blue Fin Tuna. The Greenwich Workshop. [dostęp 2014-09-02]. (ang.).
  10. a b c Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 268.289-290. ISBN 978-83-200-5311-1.
  11. a b c Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
  12. Rzeczpospolita, 5.01.2009 r. – Sto tysięcy dolarów za tuńczyka
  13. Tuna hits highest price in nine years at Tokyo auction BBC News, 5 stycznia 2010.
  14. [1] BBC News, 5 stycznia 2012
  15. [2] BBC News, 6 stycznia 2012.
  16. Japonia: ważący 222 kilogramy tuńczyk został sprzedany za 1,38 mln euro. [dostęp 2013-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
  17. Rekordowy tuńczyk. Zapłacono dwa mln dol.

Bibliografia

edytuj
  • Ekologia, Środowisko, Przyroda, Tomasz Umiński, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, 1996, Encyklopedia Wędkarstwa, Wyd. Muza, 1995.