Tetranitrometan

Tetranitrometan, C(NO₂)₄– organiczny związek chemiczny z grupy nitrozwiązków zawierający cztery grupy nitrowe przy jednym atomie węgla, całkowicie nitrowany metan. Wykorzystywany jest w mieszankach materiałów wybuchowych.

Tetranitrometan

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) Tetranitrometan Inne nazwy i oznaczenia czteronitrometan, TeNMe, Tetan, TNM
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	CN4O8
Inne wzory	C(NO2)4
Masa molowa	196,03 g/mol
Wygląd	bezbarwna lub żółtawa ciecz
Identyfikacja
Numer CAS	509-14-8
PubChem	24900040
SMILES C([N+](=O)[O-])([N+](=O)[O-])([N+](=O)[O-])[N+](=O)[O-]
Właściwości Gęstość 1,6380 g/cm³; ciekły Rozpuszczalność w wodzie 0,009 g/100ml w innych rozpuszczalnikach alkohol, eter Temperatura topnienia 13,8 °C Temperatura wrzenia 126,1 °C
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanego źródła Utleniający (O) Silnie toksyczny (T+) Zwroty R R8, R25, R26, R36/37/38, R40 Zwroty S S17, S28, S36/37, S45
Podobne związki
Podobne związki	nitrometan
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Właściwości

Tetranitrometan jest bezbarwną lub bladożółtą, oleistą cieczą o ostrym zapachu podobnym do tlenków azotu. Jest silnie trujący, prawdopodobnie również rakotwórczy, drażni skórę. Do organizmu dostaje się głównie poprzez drogi oddechowe. Stężenie 0,1 ppm (0,00001%) w powietrzu jest już śmiertelne. Tetranitrometan jest słabym materiałem wybuchowym – prędkość jego detonacji (d = 1,65 g/cm³) wynosi 6500 m/s, objętość produktów wybuchu 670 l/kg, ciepło wybuchu: 580 kcal/kg, a bilans tlenowy jest silnie dodatni (+49%); silnym jest dopiero w mieszaninach z reduktorami. Materiały wybuchowe oparte na nim są bardzo silne (aż do 230% mocy TNT), lecz również bardzo wrażliwe. Używany jest również jako utleniacz w silnikach rakietowych.

Otrzymywanie

Tetranitrometan pierwszy raz został otrzymany w 1861 r. przez Leona Sziszkowa w reakcji nitrowania nitroformu (CH(NO₂)₃).

Jedną z współczesnych metod otrzymywania tetranitrometanu jest reakcja bezwodnika octowego z kwasem azotowym w temperaturze poniżej 10 °C. W przemyśle do jego produkcji wykorzystuje się reakcję acetylenu ze 100% kwasem azotowym. Inną metodą uzyskiwania czteronitrometanu jest przepuszczanie ketenu przez zimny 100% kwas azotowy.

Materiały wybuchowe z użyciem tetranitrometanu

Materiały wybuchowe zawierające tetranitrometan są w dużej części bardzo wrażliwe na różne bodźce, np. w roztworze w toluenie jest bardziej niestabilny niż nitrogliceryna. Warto jeszcze wspomnieć o materiale wybuchowym składającym się 10-40% parafiny i 60-90% tetranitrometanu, gdyż ma dużą siłę wybuchu, a jest odporny na bodźce mechaniczne.

Bezpieczeństwo

Tetranitrometan jest wysoce wrażliwy na bodźce mechaniczne, a jego pary są bardzo trujące. Nie należy z nim pracować bez odpowiedniej aparatury (dygestorium).