Tadeusz Czołowski
Tadeusz Mieczysław Czołowski (ur. 27 grudnia 1904 we Lwowie, zm. 23 lutego 1976 w Chicago) – podpułkownik pilot Wojska Polskiego, dowódca dywizjonu 305, kawaler Virtuti Militari, odznaczony Distinguished Flying Cross.
 podpułkownik pilot
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca dywizjonu |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
      
| |
.svg){kind=small}
Życiorys
edytujKarierę wojskową rozpoczął od służby w piechocie[1]. W 1927 r. ukończył kurs pilotażu dla oficerów innych broni i został przydzielony do 41. eskadry w 4. pułku lotniczego. Pełnił tam funkcję oficera taktycznego, w listopadzie 1933 r. objął dowództwo pierwszego plutonu. Jego pluton wykonywał prace fotogrametryczne dla Wojskowego Instytutu Geograficznego[2]. W 1935 r. otrzymał awans na stopień kapitana[3]. Od maja do czerwca 1936 r. pełnił czasowo obowiązki dowódcy 43. eskadry towarzyszącej[4]. Od października 1937 r. służył jako dowódca II/4 dywizjonu towarzyszącego[5]. W marcu 1939 r. został dowódcą dywizjonu towarzyszącego w 3. pułku lotniczym.
Po wybuchu II wojny światowej pełnił obowiązki zastępcy dowódcy oddziału lotnictwa myśliwskiego Bazy nr 3[6]. W trakcie wojny obronnej Polski wykonał 3 loty rozpoznawcze na rzecz dowództwa Armii „Lublin”. Po zakończeniu walk przedostał się przez Rumunię do Francji. Został skierowany do Afryki, gdzie w Marrakeszu w grudniu 1939 r. zorganizował polską szkołę pilotów. Obowiązki jej dowódcy pełnił do czerwca 1940 r.[7]
Po upadku Francji został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Zgłosił się do służby w Polskich Siłach Powietrznych, otrzymał numer służbowy RAF P-1079. 23 sierpnia rozpoczął naukę w Szkole Nawigacji Powietrznej. Po jej ukończeniu w 1941 r. otrzymał przydział do dywizjonu 305[8]. 10 kwietnia 1942 r., podczas nalotu na Essen, jego Wellington o znakach SM-U został ciężko uszkodzony przez nocne myśliwce nad wybrzeżem Danii i pilot był zmuszony wodować na kanale La Manche. Cała załoga została uratowana[9], on sam został ranny[10]. 1 sierpnia objął stanowisko dowódcy eskadry[11]. 28 sierpnia brał udział w nalocie na Saarbrücken, ostrzał nocnego myśliwca spowodował śmierć tylnego strzelca oraz pożar Wellingtona o znakach SM-N. Tadeusz Czołowski rozkazał załodze wyskoczyć ze spadochronami. On i drugi pilot, będąc przekonani że strzelec jest tylko ranny, zdławili pożar i doprowadzili maszynę na lotnisko. Jeden z członków załogi, którzy wyskoczyli z samolotu, zdołał wydostać się z okupowanej Europy i powrócił do Wielkiej Brytanii[12].
18 stycznia 1943 r. objął dowództwo nad dywizjonem 305[13]. To stanowisko zajmował do 28 sierpnia. Wraz z ukończeniem tury lotów bojowych zdał dowództwo mjr. Kazimierzowi Konopaskowi[14]. W sierpniu 1943 r. objął stanowisko zastępcy dyrektora nauk Wyższej Szkoły Lotniczej. Następnie od marca 1944 r. do czerwca 1945 r. służył jako oficer łącznikowy w 2. Grupie Taktycznej RAF[15].
Po zakończeniu działań wojennych nie zdecydował się na powrót do Polski i pozostał na emigracji. Wyjechał w 1952 r. do Stanów Zjednoczonych, zamieszkał w Chicago. Brał aktywny udział w budowaniu polskich środowisk kombatanckich w USA. Zmarł 23 lutego 1976 r.[16]
Życie prywatne
edytujW 1933 r. poślubił Wiktorię, z którą miał dwóch synów[16].
Ordery i odznaczenia
edytujZa swą służbę otrzymał odznaczenia[17]:
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari nr 9507,
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski[18],
- Krzyż Walecznych – trzykrotnie,
- Medal Lotniczy – czterokrotnie,
- Odznakę za Rany i Kontuzje,
- Polową Odznakę Pilota,
- Distinguished Flying Cross.
Przypisy
edytuj- ↑ Oficerowie służby stałej przeniesieni do lotnictwa (1924-1945). Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej. [dostęp 2024-04-15]. (pol.).
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 292.
- ↑ Rybka, Stepan 2003 ↓, s. 319.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 309.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 267.
- ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 465.
- ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 523.
- ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 145.
- ↑ Zieliński 2004 ↓, s. 24.
- ↑ ASN Wikibase Occurrence # 202425. Aviation Safety Network. [dostęp 2024-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ Zieliński, Krzystek 2002 ↓, s. 46.
- ↑ Zieliński 2004 ↓, s. 30.
- ↑ Król 1990 ↓, s. 186.
- ↑ Zieliński 2004 ↓, s. 37.
- ↑ Zieliński, Krzystek 2002 ↓, s. 47.
- ↑ a b W/Cdr. Tadeusz Mieczysław Czołowski VM DFC. Aircrew Remembered. [dostęp 2024-04-15]. (ang.).
- ↑ Czołowski Tadeusz Mieczysław. Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii 1940-1947. [dostęp 2024-04-14]. (pol.).
- ↑ POSTANOWIENIE PREZYDENTA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 12 maja 1995 r. o nadaniu orderów i odznaczeń. Monitor Polski. [dostęp 2024-04-15]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Wacław Król: Polskie dywizjony lotnicze w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07695-2. OCLC 834110269.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w Wojnie Obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0795-7. OCLC 830072566.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja CDCN: „Księgarnia Akademicka”, 2003. ISBN 83-7188-691-8. OCLC 831137079.
- Józef Zieliński, Tadeusz Krzystek: Dowódcy dywizjonów Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie = Commanders of the Polish Air Force squadrons in the West. Poznań: Bellona, 2002. ISBN 83-11-09553-1. OCLC 52033660.
- Józef Zieliński: 305 Dywizjon Bombowy Ziemi Wielkopolskiej i Lidzkiej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Warszawa: Bellona, 2004. ISBN 83-11-09813-1. OCLC 830544805.