Systematyka motyli

Skrócony schemat podziału systematycznego na podstawie: Nieukerken i inni, 2011^[1]

	Incurvariina(inne języki)

	Etimonotrysia(inne języki)

	Ditrysia(inne języki)

Systematyka motyli – dział systematyki i lepidopterologii zajmujący się podziałem systematycznym owadów z rzędu motyli.

Linneusz w wydanym w 1758 roku Systema Naturae wyróżnił zaledwie trzy działy motyli: Papilio, Sphinx i Phalaena z 7 podgrupami^[2]. Jedna z późniejszych koncepcji dzieliła motyle na dwa podrzędy: jarzemkowców (Jugatae), czyli równoskrzydłych (Homoneura) oraz wędzidełkowców (Frenatae), czyli różnoskrzydłych (Heteroneura)^[3]. Kolejny podział wprowadził w 1925 i 1939 Borner. Podzielił on motyle, w zależności od morfologii genitaliów samic, na dwa podrzędy: Monotrysia oraz Ditrysia. Do koncepcji, które upadły z powodu braku monofiletyzmu jednej z grup, należą też podziały na: Microlepidoptera i Macrolepidoptera oraz na Heterocera i Rhopalocera^[2].

Współcześnie wyróżnia się 4 podrzędy motyli oraz kilka wymarłych rodzin wczesnych motyli nieprzypisanych do żadnego z nich. Poniższy podział przyjęty został do poziomu rangi rodziny za pracą E. J. van Nieukerkena i innych z 2011 roku^[1].

incertae sedis

Należą tu 4 rodziny oraz 12 rodzajów i 16 gatunków nie przypisanych do żadnej z nich.

Archaeolepidae(inne języki) Whalley, 1985
Mesokristenseniidae(inne języki) Huang, Nel & Minet, 2010
Eolepidopterigidae(inne języki) Rasnitsyn, 1983
Undopterigidae(inne języki) Kozlov, 1988

Zeugloptera

Podrząd: Zeugloptera(inne języki) Chapman, 1917

Nadrodzina: Micropterigoidea(inne języki) Herrich-Schäffer, 1855
- Micropterigidae Herrich-Schäffer, 1855 – skrzydliniakowate

Aglossata

Podrząd: Aglossata(inne języki) Speidel, 1977

Nadrodzina: Agathiphagoidea(inne języki) Kristensen, 1967
- Agathiphagidae(inne języki) Kristensen, 1967

Heterobathmiina

Podrząd: Heterobathmiina Kristensen & Nielsen, 1983

Nadrodzina: Heterobathmioidea Kristensen & Nielsen, 1979
- Heterobathmiidae Kristensen & Nielsen, 1979

Glossata

Podrząd: Glossata Fabricius, 1775

Infrarząd: Dacnonypha Hinton, 1946
- Nadrodzina: Eriocranioidea Rebel, 1901
  - Eriocraniidae Rebel, 1901 – plątaczkowate

Klad: Coelolepida Nielsen & Kristensen, 1996 – obejmuje wszystkie następne taksony

Infrarząd: Acanthoctesia Minet, 2002
- Nadrodzina: Acanthopteroctetoidea Davis, 1978
  - Acanthopteroctetidae Davis, 1978

Infrarząd: Lophocoronina Common, 1990
- Nadrodzina: Lophocoronoidea Common, 1973
  - Lophocoronidae Common, 1973

Klad: Myoglossata Kristensen & Nielsen, 1981 – obejmuje wszystkie następne taksony

Infrarząd: Neopseustina Davis & Nielsen, 1980
- Nadrodzina: Neopseustoidea Hering, 1925
  - Neopseustidae Hering, 1925

Klad: Neolepidoptera Packard, 1895

Infrarząd: Exoporia Common, 1975
- Nadrodzina: Mnesarchaeoidea Eyer, 1924
  - Mnesarchaeidae Eyer, 1924
- Nadrodzina: Hepialoidea Stephens, 1829
  - Palaeosetidae Turner, 1922
  - Prototheoridae Meyrick, 1917
  - Neotheoridae Kristensen, 1978
  - Anomosetidae Tillyard, 1919
  - Hepialidae Stephens, 1829 – niesobkowate, krótkowąsy

Heteroneura

Infrarząd: Heteroneura Tillyard, 1918 – motyle różnoskrzydłe, obejmuje wszystkie następne taksony

Klad: Nepticulina Meyrick, 1928

Nadrodzina: Nepticuloidea Stainton, 1854
- Nepticulidae Stainton, 1854 – pasynkowate
- Opostegidae Meyrick, 1893

Eulepidoptera bez Ditrysia

Klad: Eulepidoptera Kiriakoff, 1948 – obejmuje wszystkie następne taksony

Klad: Incurvariina Börner, 1939

Nadrodzina: Andesianoidea Davis & Gentili, 2003
- Andesianidae Davis & Gentili, 2003
Nadrodzina: Adeloidea Bruand, 1850
- Heliozelidae Heinemann & Wocke, 1876 – świeciłkowate
- Adelidae Bruand, 1850 – wąsikowate
- Incurvariidae Spuler, 1898 – krzywikowate
- Cecidosidae Bréthes, 1916
- Prodoxidae Riley, 1881

Klad: Etimonotrysia Minet, 1984

Nadrodzina: Palaephatoidea Davis, 1986
- Palaephatidae Davis, 1986
Nadrodzina: Tischerioidea Spuler, 1898
- Tischeriidae Spuler, 1898 – tyszerkowate

Eulepidoptera: Ditrysia bez Macroheterocera

Klad: Ditrysia Börner, 1925 – obejmuje wszystkie następne taksony

Nadrodzina: incertae sedis
- incertae sedis – 25 rodzajów i 100 gatunków o nieustalonej przynależności w obrębie Ditrysia
- Millieriidae Heppner, 1982
Nadrodzina: Tineoidea Latreille, 1810
- Eriocottidae Spuler, 1898
- Psychidae Boisduval, 1829 – koszówkowate
- Tineidae Latreille, 1810 – molowate
Nadrodzina: Gracillarioidea Stainton, 1854
- Roeslerstammiidae Bruand, 1850
- Bucculatricidae Fracker, 1915 – czuprzykowate
- Gracillariidae Stainton, 1854 – kibitnikowate
Nadrodzina: Yponomeutoidea Stephens, 1829
- Yponomeutidae Stephens, 1829 – namiotnikowate
- Argyresthiidae Bruand, 1850
- Plutellidae Guenée, 1845 – tantnisiowate
- Glyphipterigidae Stainton, 1854
- Ypsolophidae Guenée, 1845
- Attevidae Mosher, 1916
- Praydidae Moriuti, 1977
- Heliodinidae Heinemann & Wocke, 1876
- Bedelliidae Meyrick, 1880
- Lyonetiidae Stainton, 1854 – wystrojowate

Klad: Apoditrysia Minet, 1983 – obejmuje wszystkie następne taksony

Nadrodzina: incertae sedis
- Prodidactidae Epstein & Brown, 2003
- Douglasiidae Heinemann & Wocke, 1876
Nadrodzina: Simaethistoidea Minet, 1991
- Simaethistidae Minet, 1991
Nadrodzina: Gelechioidea Stainton, 1854
- Autostichidae Le Marchand, 1947
- Lecithoceridae Le Marchand, 1947
- Xyloryctidae Meyrick, 1890
- Blastobasidae Meyrick, 1894
- Oecophoridae Bruand, 1850 – płożkowate
- Schistonoeidae Hodges, 1998
- Lypusidae Herrich-Schäffer, 1857
- Chimabachidae Heinemann, 1870
- Peleopodidae Hodges, 1974
- Elachistidae Bruand, 1850
- Syringopaidae Hodges, 1998
- Coelopoetidae Hodges, 1978
- Stathmopodidae Janse, 1917
- Epimarptidae Meyrick, 1914
- Batrachedridae Heinemann & Wocke, 1876
- Coleophoridae Bruand, 1850 – pochwikowate
- Momphidae Herrich-Schäffer, 1857 – drążelowate
- Pterolonchidae Meyrick, 1918
- Scythrididae Rebel, 1901 – sejwanikowate
- Cosmopterigidae Heinemann & Wocke, 1876
- Gelechiidae Stainton, 1854 – skośnikowate
Nadrodzina: Alucitoidea Leach, 1815
- Tineodidae Meyrick, 1885
- Alucitidae Leach, 1815 – rozstrzępiakowate
Nadrodzina: Pterophoroidea Latreille, 1802
- Pterophoridae Latreille, 1802 – piórolotkowate
Nadrodzina: Carposinoidea Walsingham, 1897
- Copromorphidae Meyrick, 1905
- Carposinidae Walsingham, 1897
Nadrodzina: Schreckensteinioidea Fletcher, 1929
- Schreckensteiniidae Fletcher, 1929
Nadrodzina: Epermenioidea Spuler, 1910
- Epermeniidae Spuler, 1910
Nadrodzina: Urodoidea Kyrki, 1988
- Urodidae Kyrki, 1988
- Ustyurtiidae Kaila, Heikkilä et Nupponen, 2020^[4]
Nadrodzina: Immoidea Common, 1979
- Immidae Common, 1979
Nadrodzina: Choreutoidea Stainton, 1858
- Choreutidae Stainton, 1858
Nadrodzina: Galacticoidea Minet, 1986
- Galacticidae Minet, 1986
Nadrodzina: Tortricoidea Latreille, 1802
- Tortricidae Latreille, 1802 – zwójkowate
Nadrodzina: Cossoidea Leach, 1815
- Brachodidae Agenjo, 1966
- Cossidae Leach, 1815 – trociniarkowate
- Dudgeoneidae Berger, 1958
- Metarbelidae Strand, 1909
- Ratardidae Hampson, 1898
- Castniidae Boisduval, 1828
- Sesiidae Boisduval, 1828 – przeziernikowate
Nadrodzina: Zygaenoidea Latreille, 1809
- Epipyropidae Dyar, 1903
- Cyclotornidae Meyrick, 1912
- Heterogynidae Rambur, 1866
- Lacturidae Heppner, 1995
- Phaudidae Kirby, 1892
- Dalceridae Dyar, 1898
- Limacodidae Duponchel, 1845 – pomrowicowate
- Megalopygidae Herrich-Schäffer, 1855
- Aididae Schaus, 1906
- Somabrachyidae Hampson, 1920
- Himantopteridae Rogenhofer, 1884
- Zygaenidae Latreille, 1809 – kraśnikowate

Klad: Obtectomera Minet, 1986 – obejmuje wszystkie następne taksony

Nadrodzina: Whalleyanoidea Minet, 1991
- Whalleyanidae Minet, 1991
Nadrodzina: Thyridoidea Herrich-Schäffer, 1846
- Thyrididae Herrich-Schäffer, 1846 – przeglądkowate, odźwierkowate
Nadrodzina: Hyblaeoidea Hampson, 1903
- Hyblaeidae Hampson, 1903
Nadrodzina: Calliduloidea Moore, 1877
- Callidulidae Moore, 1877
Nadrodzina: Papilionoidea Latreille, 1802
- Papilionidae Latreille, 1802 – paziowate
- Hedylidae Guenée, 1858
- Hesperiidae Latreille, 1809 – powszelatkowate
- Pieridae Swainson, 1820 – bielinkowate
- Riodinidae Grote, 1895 – wielenowate
- Lycaenidae Leach, 1815 – modraszkowate
- Nymphalidae Rafinesque, 1815 – rusałkowate
Nadrodzina: Pyraloidea Latreille, 1809
- Pyralidae Latreille, 1809 – omacnicowate
- Crambidae Latreille, 1810 – wachlarzykowate
Nadrodzina: Mimallonoidea Burmeister, 1878
- Mimallonidae Burmeister, 1878

Eulepidoptera: Ditrysia: Macroheterocera

Klad: Macroheterocera Chapman, 1893 – obejmuje wszystkie następne taksony

Nadrodzina: Drepanoidea Boisduval, 1828
- Cimeliidae Chrétien, 1916
- Doidae Donahue & Brown, 1987
- Drepanidae Boisduval, 1828 – wycinkowate
Nadrodzina: Lasiocampoidea Harris, 1841
- Lasiocampidae Harris, 1841 – barczatkowate
Nadrodzina: Bombycoidea Latreille, 1802
- Apatelodidae Neumoegen & Dyar, 1894
- Eupterotidae Swinhoe, 1892
- Brahmaeidae Swinhoe, 1892
- Phiditiidae Minet, 1994
- Anthelidae Turner, 1904
- Carthaeidae Common, 1966
- Endromidae Boisduval, 1828 – nasierszycowate
- Bombycidae Latreille, 1802
- Saturniidae Boisduval, 1837 – pawicowate
- Sphingidae Latreille, 1802 – zawisakowate
Nadrodzina: Geometroidea Leach, 1815
- Epicopeiidae Swinhoe, 1892
- Sematuridae Guenée,1858
- Uraniidae Leach, 1815 – uranidowate
- Geometridae Leach, 1815 – miernikowcowate
Nadrodzina: Noctuoidea Latreille, 1809
- Oenosandridae Miller, 1991
- Notodontidae Stephens, 1829 – garbatkowate
- Erebidae Leach, 1815 – mrocznicowate
- Euteliidae Grote, 1882
- Nolidae Bruand, 1847 – rezeliowate
- Noctuidae Latreille, 1809 – sówkowate

Przypisy

↑ ^a ^b Erik J. vanE.J. Nieukerken Erik J. vanE.J. i inni, Order Lepidoptera Linnaeus, 1758, „Zootaxa”, 3148, 2011 (Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness), s. 212–221 [dostęp 2014-04-16] .
↑ ^a ^b Malcolm J. Scoble: The Lepidoptera: Form, Function and Diversity. Oxford University Press, 1995, s. 4–5. ISBN 0-19-854952-0.
↑ Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 52.
↑ Lauri Kaila, Kari Nupponen, Pavel Yu. Gorbunov, Marko Mutanen, Maria Heikkilä. Ustyurtiidae, a new family of Urodoidea with description of a new genus and two species from Kazakhstan, and discussion on possible affinity of Urodoidea to Schreckensteinioidea (Lepidoptera). „Insect Systematics & Evolution”. 51, s. 444–471, 2020. Koninklijke Brill NV. DOI: 10.1163/1876312X-00002209.

[tax-1] Erik J. vanE.J. Nieukerken Erik J. vanE.J. i inni, Order Lepidoptera Linnaeus, 1758, „Zootaxa”, 3148, 2011 (Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness), s. 212–221 [dostęp 2014-04-16] .

[Scoble-2] Malcolm J. Scoble: The Lepidoptera: Form, Function and Diversity. Oxford University Press, 1995, s. 4–5. ISBN 0-19-854952-0.

[Zahradnik52-3] Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 52.

[Kaila-4] Lauri Kaila, Kari Nupponen, Pavel Yu. Gorbunov, Marko Mutanen, Maria Heikkilä. Ustyurtiidae, a new family of Urodoidea with description of a new genus and two species from Kazakhstan, and discussion on possible affinity of Urodoidea to Schreckensteinioidea (Lepidoptera). „Insect Systematics & Evolution”. 51, s. 444–471, 2020. Koninklijke Brill NV. DOI: 10.1163/1876312X-00002209.

[1]

[2]

[3]

[4]