Kraśnikowate
Kraśnikowate (Zygaenidae) – rodzina motyli z podrzędu Glossata i infrarzędu motyli różnoskrzydłych, obejmująca ponad 1000 opisanych gatunków. Kosmopolityczna, ale głównie tropikalna i subtropikalna.
| Zygaenidae[1] | |
| Latreille, 1809 | |
 Kraśnik pięcioplamek (Zygaena trifolii) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| (bez rangi) | Myoglossata |
| (bez rangi) | Coelolepida |
| Infrarząd | |
| (bez rangi) | Eulepidoptera |
| (bez rangi) | Ditrysia |
| Nadrodzina | |
| Rodzina |
kraśnikowate |
Opis
edytujMotyle małych i średnich rozmiarów, u gatunków palearktycznych o rozpiętości skrzydeł od 20 do 40 mm. Głowa ich wyposażona jest w okrągłe i pozbawione owłosienia oczy złożone, trzy dobrze widoczne przyoczka, dobrze wykształconą ssawkę, mocno zredukowane głaszczki wargowe oraz średnio długie, zwykle odgięte na zewnątrz czułki o formie maczugowatej, drobno piłkowanej lub grzebykowatej[2]. Apomorfią rodziny jest obecność na głowie chaetosemata złożonych ze sterczących łusek i sensilla trichodea ustawionych w charakterystyczny sposób[3]. Szeroki tułów zaopatrzony jest w nieco odstające tegule. W przedniej połowie zewnętrznej krawędzi przedniego skrzydła występuje pięć żyłek radialnych[2]. Tylne skrzydła zwykle są dobrze wykształcone, ale u Himantopterus uwstecznione są do postaci nitkowatych wyrostków[4]. Odwłok jest krępy, walcowaty, często z kontrastową obrączką[2]. Charakterystyczną cechą samic jest obecność w pobliżu owiporu pary gruczołów Petersena, których wydzielina służy ochronie jaj. U części gatunków gruczoły te są wtórnie zredukowane, a ochronie jaj służą łuski, odpadające z kępki na końcu odwłoka[3].
Gąsienica ma krępe ciało pokrojem przypominające nagie ślimaki[4]. Ubarwienie jej jest zielone, żółte, różowe lub brunatne z rzędami plamek na grzbiecie i po bokach. Ciało porastają krótkie, szczeciniaste włoski[2].
Kontrastowe ubarwienie postaci dorosłych i gąsienic pełni funkcje obronne. Wszystkie gatunki są trujące – ich ciało zawiera cyjanowodór[5].
Występowanie i biologia
edytujTakson kosmopolityczny[4][3], ale w większości tropikalny i subtropikalny[2]. W Polsce występuje 19 gatunków zaliczanych do tej rodziny[5] (zobacz: kraśnikowate Polski).
Owady dorosłe są aktywne za dnia. Preferują duże nasłonecznienie i wysokie temperatury. Lot mają powolny i ociężały. W warunkach europejskich gąsienice lęgną się pod koniec lata, szkieletują liście, po czym zimują. Następne żerowanie, obejmujące już całe liście, zaczynają w Europie Środkowej w czerwcu. Przepoczwarczają się w sztywnych kokonach, zwykle umieszczonych na łodygach roślin zielnych[2].
Systematyka
edytujDo rodziny tej zalicza się ponad 1000 opisanych gatunków, które klasyfikuje się w pięciu podrodzinach[3]:
Przypisy
edytuj- ↑ Zygaenidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f Jerzy S. Dąbrowski: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyty 14-15. Ślimakówki – Limacodidae, kraśniki – Zygaenidae. Toruń: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
- ↑ a b c d Konstantin A. Efetov, Gerhard M. Tarmann. The Hypothetical Ground Plan of the Zygaenidae, with a Review of the Possible Autapomorphies of the Procridinae and the Description of the Inouelinae Subfam. nov.. „Journal of the Lepidopterists' Society”. 71 (1), s. 20-49, 2017. DOI: 10.18473/lepi.v71i1.a5.
- ↑ a b c David Carter, Motyle, Frank Greenaway, Warszawa: Wiedza i Życie, 1993, ISBN 83-85231-90-0, OCLC 749393132.
- ↑ a b Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. I. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2004. ISBN 83-88147-04-8.