Surykatka szara
Surykatka szara[18], surykatka[19] (Suricata suricatta) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny Mungotinae w obrębie rodziny mangustowatych (Herpestidae). W Afryce oraz krajach anglojęzycznych znana jest pod nazwą meerkat. Ta nazwa została błędnie zaczerpnięta z języka niderlandzkiego, a tłumaczyć ją można jako kot jeziorowy. W niderlandzkim surykatka zawsze była nazywana stokstaartje, a niderlandzkie słowo meerkat odnosi się do koczkodana.
| Suricata suricatta[1] | |||||
| (Schreber, 1776)[2] | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
surykatka szara | ||||
| |||||
| Podgatunki | |||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[17] | |||||
 | |||||
| Zasięg występowania | |||||
 Główny obszar występowania surykatek | |||||
.jpeg)
Taksonomia
edytujGatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1776 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber pod nazwą Viverra suricatta[2]. Holotyp pochodził z Przylądka Dobrej Nadziei, w Południowej Afryce[20]. Jedyny żyjący współcześnie przedstawiciel rodzaju surykatka[18] (Suricata)[21][22].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki[22]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:
| Podgatunek | Oryginalna nazwa | Autor i rok opisu | Miejsce typowe |
|---|---|---|---|
| S. s. iona | Suricata suricatta iona | Cabral, 1971 | Gobabis, wschodnia Namibia[23]. |
| S. s. marjoriae | Suricata Marjoriae | Bradfield, 1936 | Saltpan, 10 mi (16 km) na północ od Swakopmund, zachodnia Namibia[24]. |
Etymologia
edytuj- Suricata i suricatta: rodzima, południowoafrykańska nazwa suricat, suricate lub surikate dla surykatki[25].
- iona: Park Narodowy Iona, Angola[16].
- marjoriae: Marjorie Bradfield (żyła w 1935), żona południowoafrykańskiego rolnika i przyrodnika Ruperta Dudleya Bradfielda[26].
Zasięg występowania
edytujSurykatka szara występuje w Afryce Południowej zamieszkując w zależności od podgatunku[21][22]:
Morfologia
edytujDługość ciała samców 24,5–29 cm, samic 26–28,5 cm, długość ogona samców 20,5–24 cm, samic 19–23 cm, długość tylnej stopy 6,3–7,4 cm, samic 6,5–7,4 cm, długość ucha samców średnio 2,1 cm (1,9–2,3 cm), samic średnio 1,9 cm (1,7–2 cm); masa ciała samców 626–797 g, samic 620–969 g[21]. Samice stają się znacznie większe i cięższe po zajęciu pozycji dominującej, osiągając ciężar ciała wynoszący średnio 750 g; u niedominujących samic masa ciała średnio wynosi 710 g[21]. Odstawione od mleka młode osiągają średnio 1–4% masy ciała na godzinę podczas każdego ranka w okresie ich szczytowego magazynowania zasobów (35–75 dzień życia)[27]. Smukła sylwetka, wierzch ciała jasnopopielaty z czarnym, poprzecznym pręgowaniem. Głowa biała, uszy czarne. Ogon ciemnożółty o czarnym końcu.
Tryb życia
edytuj
Prowadzi dzienny tryb życia, zazwyczaj w stadach zajmujących określone terytorium. Liczące do 30 osobników stado składa się zwykle z dwóch lub trzech grup rodzinnych. Grupę rodzinną tworzy przystępująca do rozrodu para oraz ich potomstwo, które nie osiągnęło jeszcze dojrzałości płciowej. Dominujące samce są ojcami większości narodzonych młodych we wszystkich grupach[28]. Na terenie otwartym surykatki kopią nory, lecz gdy jest to możliwe, korzystają ze skalnych szczelin.
Surykatki mają silnie rozwinięte zachowania socjalne. Wykazują wiele zachowań antydrapieżniczych, od sygnałów alarmowych po czynną, grupową obronę przed atakującym drapieżnikiem. W czasie żerowania co najmniej jeden z członków stada zajmuje pozycję w najwyższym punkcie terenu i obserwuje otoczenie. W razie niebezpieczeństwa strażnik wydaje odpowiedni do zagrożenia dźwięk alarmowy, na który stado reaguje stosownie do sytuacji.
Starsze surykatki uczą młode, jak obchodzić się ze zdobyczą, organizując dla nich „szkoły łowieckie”. Najpierw młoda surykatka dostaje martwe zwierzę (np. skorpiona) w celu poznania ofiary, następnie zaś żywe, nieuzbrojone zwierzę (np. skorpiona bez żądła). Dopiero na końcu młoda surykatka dostaje żywe, uzbrojone zwierzę (np. skorpiona z żądłem) w celu jak najszybszego zabicia go[29][30].
Surykatki mają podwyższoną odporność na jad niektórych gatunków węży i skorpionów[31].
Przez wiele miesięcy mogą żyć bez wody, gdyż przeżuwają dzikie melony, wilgotne korzonki i bulwy, które wcześniej wykopały.
Wszystkożerna, głównie owady i inne bezkręgowce, ale również gady, ptaki i ssaki uzupełnione pokarmem roślinnym.
Rozród
edytujW warunkach naturalnych surykatki mogą rodzić młode o każdej porze roku. Ciężarne samice spotyka się najczęściej od sierpnia do marca[32]. Ciąża trwa 11 tygodni, a w miocie rodzi się zazwyczaj 2 do 4 młodych. Samica może urodzić do trzech miotów w roku. Długość życia surykatek dochodzi do 12 lat (średnio 7 lat). Młode surykatki można łatwo oswoić. Wykorzystuje się je jako łowców gryzoni, co często robią Afrykańczycy.
Przypisy
edytuj- ↑ Suricata suricatta, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c J.Ch.D. Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1776, s. ryc. cxvii. (niem.).
- ↑ P.S. Pallas: Der vierzehige Rüsselträger. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1778, s. 434. (niem.).
- ↑ G.A. Scopoli: Deliciae florae et faunae Insubricae. Cz. 2. Ticini: Ex Typographia Reg. & Imp. Monasterii S. Salvatoris. Praesidib. Rei litter. permittentibus 1787, 1786, s. 84. (łac.).
- ↑ Shaw 1800 ↓, s. 383.
- ↑ Shaw 1800 ↓, s. 384.
- ↑ A.G. Desmarest: Tableau méthodique des mammifères. W: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc. Par une société de naturalistes et d’agriculteurs. T. 24. Paris: Chez Deterville, 1804, s. 15. (fr.).
- ↑ A.G. Desmarest: Surikate, Suricata. W: C.S. Sonnini (red.): Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc. Wyd. Nouv. éd. presqu’ entièrement refondue et considérablement angmentée. T. 32. Paris: Chez Deterville, 1819, s. 297. (fr.).
- ↑ A. Smith: A descriptive catalogue of the South African Museum. Cz. 1: Of Mammalia. Cape Town: W. Bridekirk, 1828, s. 32. (ang.).
- ↑ A. Smith. African Zoology. „South African quarterly journal”. 2 (1), s. 117, 1834. (ang.).
- ↑ J.E. Gray. A revision of the genera and species of Viverrine animals (Viverridae) founded on the collection in the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 578, 1864. (ang.).
- ↑ a b c Thomas i Schwann 1905 ↓, s. 133.
- ↑ Thomas i Schwann 1905 ↓, s. 134.
- ↑ O. Thomas. On mammals from the Gobabis district, Eastern Damaraland, South-West Africa, obtained during Captain Shortridge's fourth Percy Sladen and Kaffrarian Museum Expedition. With field-notes by the collector. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1927 (2), s. 376, 1927. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1927.tb02267.x. (ang.).
- ↑ R.D. Bradfield. Description of new races of Kalahari birds and mammals. „The Auk”. 53 (1), s. 131, 1936. DOI: 10.2307/4077422. (ang.).
- ↑ a b J.C. Cabral. A Suricata do Iona, subspécie nova. „Instituto de Investigação Cientifica de Angola”. 8, s. 65, 1971. (port.).
- ↑ N.R. Jordan & E. Do Linh San, Suricata suricatta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2021-3 [dostęp 2022-04-27] (ang.).
- ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 146. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 339, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Suricata suricatta. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-04-27].
- ↑ a b c d J.S. Gilchrist, A.P. Jennings, G. Veron & P. Cavallini (koordynator): Family Herpestidae (Mongooses). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 322. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 418. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ Zijlstra ↓, s. N#42617.
- ↑ Zijlstra ↓, s. N#42618.
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, 1904. (ang.).
- ↑ marjoriae, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-04-27] (ang.).
- ↑ A.F. Russell i inni, Factors affecting pup growth and survival in co-operatively breeding meerkats Suricata suricatta, „Journal of Animal Ecology”, 4, 71, 12 lipca 2002, s. 700-709 (ang.).
- ↑ Ashleigh S. Griffin i inni, A genetic analysis of breeding success in the cooperative meerkat (Suricata suricatta), „Behavioral Ecology”, 4, 14, 2003, s. 472–480 (ang.).
- ↑ Alex Thornton, Katherine McAuliffe Katherine. Teaching in Wild Meerkats. „Science”. 313 (5784). s. 227–229.
- ↑ Bjorn Carey: Hunting 101: Meerkats Teach Scorpion Dismemberment. LiveScience, 2006. [dostęp 2008-08-03]. (ang.).
- ↑ Josh Clark: Are meerkats immune to poison?. HowStuffWorks. [dostęp 2008-08-03]. (ang.).
- ↑ T. Fuehrer, Suricata suricatta [online], (on-line), Animal Diversity Web, 2003 [dostęp 2008-08-03] (ang.).
Bibliografia
edytuj- G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 1. Cz. 2: Mammalia. London: G. Kearsley, 1800, s. 249–552. (ang.).
- O. Thomas & H. Schwann. The Rudd Exploration of South Africa.—II. List of mammals from the Wakkerstroom District, south-eastern Transvaal. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1905 (1), s. 129–138, 1905. (ang.).
- Colenso Maria: How Meerkats Work. HowStuffWorks. [dostęp 2008-08-03]. (ang.).
- J.S. Zijlstra: Home. Hesperomys project. [dostęp 2022-04-28]. (ang.).