Stanisław Skarszewski
Stanisław Skarszewski herbu Leszczyc[1] z Rzeczniowa (ur. w 1602 roku – zm. 4 kwietnia 1685 roku) – kasztelan wojnicki w latach 1667–1685, kasztelan małogoski w latach 1661–1667, podstoli sandomierski od 1623 roku, wielkorządca krakowski od 24 czerwca 1665 roku do 24 czerwca 1675 roku, starosta stężycki w latach 1648–1650, starosta wasilkowski w 1648 roku, starosta radomski w latach 1650–1654, starosta drohobycki w latach 1662–1685, starosta złotoryjski w latach 1671–1679, starosta barwałdzki w latach 1671–1682, dzierżawca ekonomii samborskiej w latach 1656-1665 i 1673–1679, dzierżawca żup krakowskich w latach 1661–1668, dzierżawca karbarii wielickich w latach 1671-1675, dworzanin królewski przed 1648 rokiem, w 1656 i 1676 roku[2], sekretarz królewski, dyplomata, dziedzic dóbr rzeczniowskich, fundator i dobroczyńca zakonów.
 Leszczyc | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec |
Mikołaj Skarszewski, stolnik sandomierski |
| Matka |
Anna Biskupska z Rudnik h. Lis |
| Żona |
Katarzyna z Ginwiłł-Piotrowskich h. Ślepowron, wdowa po Hieronimie Wierzbowskim, wojewodzie sieradzkim |
| Dzieci |
Jan Antoni (ur. 1669) |
Rodzina
edytujPochodził z zasłużonej dla kraju i Kościoła rodziny Skarszewskich h. Leszczyc z kaliskiego. Był synem Mikołaja Skarszewskiego, stolnika sandomierskiego i Anny Biskupskiej z Rudnik h. Lis. Braćmi jego byli: Zygmunt; Mikołaj, kanonik krakowski i kaliski (zm. 1648) i Jan (zm. 1662), kanonik płocki i krakowski.
Kariera
edytuj- wraz z braćmi otrzymał staranne wychowanie, uczył się w Kolegium jezuitów w Kaliszu.
- 1625 – wyjechał na dalszą naukę do Włoch, zapisał się do księgi nacji polskiej w Padwie.
- 22 lutego 1631 – uzyskał w Rzymie doktorat obojga praw.
- 1632 – wrócił do Polski na elekcję Władysława IV, został dworzaninem królewskim, uzyskał podstolstwo sandomierskie[3].
- 1637–1676 – wielokrotnie posłował z województwa sandomierskiego na sejm. Był członkiem różnych komisji (m.in. do spraw granic węgierskiej, śląskiej i brandenburskiej) oraz pełnił funkcję sekretarza królewskiego oraz regenta kancelarii mniejszej koronnej.
- 1647/1648 – otrzymał starostwo stężyckie, które trzymał do roku 1650.
- 1648 – był elektorem Jana II Kazimierza Wazy z województwa sandomierskiego[4], podpisał jego pacta conventa[5].
- 1649 – reprezentował województwo sandomierskie na sejmie koronacyjnym.
- 1650 – otrzymał starostwo radomskie, poseł sejmiku opatowskiego na sejm 1650 roku[6].
- 1651 – wraz z bratem Zygmuntem wystawił sześciokonny poczet do chorągwi dworzańskiej Jana Kazimierza i uczestniczył w bitwie pod Beresteczkiem.
- 1655 – był wierny królowi polskiemu w czasie potopu szwedzkiego.
- 1656 – otrzymał od króla Jana Kazimierza zgodę na sprzedaż soli samborskiej w całej Rzeczypospolitej[7].
- 1659 – rzekomy kasztelan radomski.
- 1660 – otrzymał starostwo drohobyckie w woj. ruskim.
- 1661 – otrzymał od króla Jana Kazimierza godność kasztelana małogoskiego i wprowadzony został do senatu Rzeczypospolitej, dzierżawił żupy krakowskie.
- 1662 – kupił w Warszawie część folwarku Kałęczyn (w okolicy dzisiejszej Tamki); ufundował nowy, murowany kościół o.o reformatom na miejscu wcześniejszego drewnianego, zniszczonego przez Szwedów. Kościół wzniesiono w latach 1668–1680[8].
- 1665 – podczas rokoszu Lubomirskiego stanął po stronie króla i za lojalność otrzymał wielkorządy krakowskie po zmarłym woj. sieradzkim Hieronimie Wierzbowskim[9].
- 1666 – kupił plac z domem w Krakowie, przez pewien czas był właścicielem kamienicy (obecnie Krzysztofory) przy Rynku Głównym w Krakowie.
- 14 sierpnia 1667 – otrzymał kasztelanię wojnicką.
- 10 kwietnia 1668 – ślubował Katarzynie z Ginwiłł Piotrowskich herbu Ślepowron, córce kuchmistrza litewskiego i wdowie po Hieronimie Wierzbowskim; ślubu udzielił nuncjusz papieski Antonio Pignatelli[10], co świadczyło o wysokiej pozycji społecznej Stanisława Skarszewskiego, zaś na weselu w pałacu podkanclerzego litewskiego Michała Radziwiłła obecny był król wraz z całym dworem.
- 16 września 1668 – na sejmie abdykacyjnym podpisał akt potwierdzający abdykację Jana II Kazimierza Wazy[11].
- 1669 – uczestniczył w elekcji, został sędzią generalnego sądu kapturowego[12], oddał głos na Michała Korybuta Wiśniowieckiego z województwa krakowskiego[13], brał też udział w sejmie koronacyjnym.
- 1670 – przewodniczył komisji do spraw żup wielickich i bocheńskich, złożył wotum klasztorowi Klarysek w Starym Sączu i polecił się opiece św. Kindze.
- 1674 – uczestniczył w elekcji i oddał głos na Jana III Sobieskiego z województwa krakowskiego[14].
- w czerwcu 1678 we Lwowie przedstawił królowi Janowi III Sobieskiemu swego dziewięcioletniego syna Jana Antoniego, który wręczył Janowi III Sobieskiemu czarę pełną portugałów
- umarł 4 kwietnia 1685 roku w Rzeczniowie i został pochowany 3 maja tego roku w kościele Reformatów w Warszawie[15]
- był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 5 listopada 1668 roku na sejmie konwokacyjnym[16].
Poseł na sejm w 1637, 1638, koronacyjny 1649, 1650, 1659, 1668, koronacyjny 1676 roku[17].
Ze związku z Katarzyną z Ginwiłł Potrowskich pozostawił syna Jana Antoniego (ur. 1 kwietnia 1669).
Wespazjan Kochowski poświęcił Stanisławowi Skarszewskiemu wiersz Brog zawsze w pełni cnót ze zbioru Niepróżnujące próżnowanie z roku 1674.
Kasper Niesiecki w swoim herbarzu tak pisał o Stanisławie Skarszewskim:
Mikołaj stolnik Sendomierski, ten synów trzech spłodził: Stanisława, Zygmunta i Mikołaja. Z tych Stanisław, że był pięknego dowcipu, wymowy gładkiej, i obrotu wielkiego, Król Władysław IV. do dworu go swego pociągnął, kędy mu przypadł był do serca, przetoż go w legacyi do Ferdynanda III. Cesarza i do Siedmiogrodzkiego książęcia zażył, a potem starostwa dwoje konferował mu, Stężyckie i Wasilkowskie, które wziąwszy, podstolego Sendomierskiego honoru ustąpił: Kazimierz zaś Król, ekonomią mu Samborską i Drohobycką w administracyą puścił, był i regentem kancellaryi koronnej, sędzią kapturowym Compositi judicii w Warszawie 1648. r. aż też i w senacie osadzony, krzesło kasztelani Wojnickiej zasiadł, złączył się był dożywotnie z Katarzyną Piotrowską, pozostałą wdową po Hieronimie Wierzbowskim, wojewodzie Sieradzkim.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Herb Leszczyc czyli Bróg jest jednym z najstarszych herbów polskich. Nadany został przez Bolesława Chrobrego (Paprocki). Pieczętował się nim wielkopolsko – kujawski ród Leszczyców, w Liber beneficiorum Długosza zwany też Wyszami, w innych źródłach Brożynami od Broga. Długosz określa go, jako rdzennie polski
- ↑ Franciszek Leśniak, Wielkorządcy krakowscy XVI-XVIII wieku, Kraków 1996, s. 272.
- ↑ według spisu urzędników sandomierskich miał ten urząd od roku 1623
- ↑ Svffragia Woiewodztw, y Ziem Koronnych, y Wielk. Xięstwa Litewskiego. Zgodnie na Naiaśnieyszego Iana Kazimierza Obranego Krola Polskiego [...]. Dane, między Warszawą, a Wolą, Dnia 17. Listopada, Roku 1648, [b.n.s]
- ↑ Porządek na seymie walnym elekcyey między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego aktu elekcyey należące, vchwalony y postanowiony roku Pańskiego M.DC.XLVIII, dnia VI października, s. 21.
- ↑ Stefania Ochmann-Staniszewska, Zdzisław Staniszewski, Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, tom II, Wrocław 2000, s. 370.
- ↑ Ekonomię samborską Skarszewski dzierżyø do roku 1665 i ponownie w latach 1673–1679
- ↑ W roku 1679 świątynię konsekrował biskup poznański Stefan Wierzbowski
- ↑ Kontrakt dzierżawny sporządzono na sześć lat. Dzierżawa była kilkakrotnie odnawiana aż do roku 1675. Skarszewski uporządkował administrację wielkorządową
- ↑ W latach 1660–1668 nuncjuszem papieskim w Polsce był opat Antonio Pignatelli, późniejszy papież Innocenty XII. W lipcu 1665 roku nuncjusz Pignatelli udzielił ślubu Janowi III Sobieskiemu i Marii Kazimierze d’Arquien (znanej dziś jako królowa Marysieńka)
- ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, 481.
- ↑ Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku [...] 1669 [słow.] dnia wtorego [...] maia, [b.n.s]
- ↑ Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku [...] 1669 [słow.] dnia wtorego [...] maia, s. A3.
- ↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 148.
- ↑ według własnego życzenia sine omni pompa
- ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 498.
- ↑ Przemysław Czyżewski, Starostowie wasilkowscy w XVI-XVIII w., w: Małe miasta. Elity., Supraśl 2005, s. 302.
Bibliografia
edytuj- Kasper Niesiecki, Herbarz Polski, tom VIII, Lipsk, 1839, s. 377–379
- Polski Słownik Biograficzny, t. 38, s. 48–50
Linki zewnętrzne
edytuj- Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich. T.4 Prałaci i kanonicy krakowscy
- Herbarz Niesieckiego w formacie DjVu
- Wypis z herbarza Niesieckiego, tom VII, s. 312. piotrowscy2006.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-12)].