Ślepowron (herb szlachecki)
Ślepowron – polski herb szlachecki, noszący zawołania Bojno i Bujno[1][2]. Herb występował głównie na Mazowszu, Podlasiu i Rusi oraz w ziemi lubelskiej[1]. Spośród najbardziej znanych rodów pieczętujących się herbem Ślepowron, należy wymienić Pułaskich i Krasińskich[1][2].
Typ herbu | |
---|---|
Zawołanie |
Bojno, Bujno |
Alternatywne nazwy |
Bojno, Bujno, Bujny, Korwin, Pęsze, Ślepy wron |
Pierwsza wzmianka |
Ślepowrona używali też Zygmunt Krasiński i Ignacy Skorupka[1].
Opis herbu
edytujOpis historyczny
edytujKasper Niesiecki, podając się na dzieła historyczne Bartosza Paprockiego, Szymona Okolskiego i Marcina Bielskiego, opisuje herb[2]:
Barkiem prosto do góry podkowa stoi, na niej krzyż, na krzyżu Kruk czarny trochę wspięte do lotu mając skrzydła, w prawą tarczy obrócony, w pysku złoty pierścień trzymając, pole tarczy błękitne, podkowa biała, na hełmie nad koroną takiż kruk.
Opis współczesny
edytujOpis skonstruowany współcześnie brzmi następująco[a]:
Na tarczy w polu błękitnym, kruk z pierścieniem złotym w dziobie, stojący na złotym kawalerskim krzyżu, wspartym na barku srebrnej podkowy.
W klejnocie taki sam kruk z pierścieniem.
Labry herbowe błękitne, podbite srebrem.
Geneza
edytujNajwcześniejsze wzmianki
edytujNajstarszą pieczęć z wizerunkiem herbu Ślepowron stwierdzono na, pochodzących z 1352 roku, dokumentach Jana wojewody sandomierskiego. Pierwsza zapiska sądowa pochodzi z roku 1389[1].
Etymologia nazwy herbu
edytujNazwa herbu Ślepowron sugeruje, że w godle herbu powinien być ukazany wizerunek ptaka z rodziny czaplowatych – ślepowrona zwyczajnego (występującego również i w naszej szerokości geograficznej). Tymczasem we wszystkich herbarzach w godle herbu widnieje kruk. Tę sytuację wyjaśnia Bartosz Paprocki w Gniazdo Cnoty, zkąd herby Rycerstwa Polskiego swój początek mają, tym że nazwa herbu Ślepowron pochodzi od nazwy miejscowości Ślepowrony, będącej własnością rodziny Korwin-Piotrowskich, których zaś herb był połączeniem motywów z herbów małżeńskich Korwinów herbu Korwin i Piotrowskich herbu Pobóg[3] . A zatem to kruk, inaczej Korwin (z łac. – Corvus corax) stał się ptakiem herbowym zespolonego herbu Korwin-Piotrowskich, właścicieli wsi Ślepowrony[potrzebny przypis].
Według opinii niektórych heraldyków herb Ślepowron mógł powstać poprzez połączenie herbów Pobóg i Korwin, inni sugerują, że mógł wyewoluować z połączenia herbu Kruk (nieużywanego już osobno w XIX w.) z herbem Pobóg[4].
Herbowni
edytujLista Tadeusza Gajla
edytujLista herbownych w artykule sporządzona została na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych herbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne.
Pełna lista herbownych nie jest dziś możliwa do odtworzenia, także ze względu na zniszczenie i zaginięcie wielu akt i dokumentów w czasie II wojny światowej (m.in. w czasie powstania warszawskiego w 1944 spłonęło ponad 90% zasobu Archiwum Głównego w Warszawie, gdzie przechowywana była większość dokumentów staropolskich)[5]. Lista nazwisk znajdująca się w artykule pochodzi z Herbarza polskiego, Tadeusza Gajla[6] (992 nazwisk[7]). Występowanie na liście nazwiska nie musi oznaczać, że konkretna rodzina pieczętowała się herbem Ślepowron. Często te same nazwiska są własnością wielu rodzin reprezentujących wszystkie stany dawnej Rzeczypospolitej, tj. chłopów, mieszczan, szlachtę. Jest to jednakże dotychczas najpełniejsza lista herbownych, uzupełniana ciągle przez autora przy kolejnych wydaniach Herbarza. Tadeusz Gajl wymienia następujące nazwiska uprawnionych do używania herbu Ślepowron[7]:
Tadeusz Gajl, Herbarz Polski
|
Pozostałe nazwiska
edytujMarek Woliński w swoim herbarzu Herbarz szlachty łukowskiej na Lubelszczyźnie, wydanym w 2017 roku, zawarł również następujące nazwiska; Bartoszowicz, Bieniak, Boruta, Borutch, Borzym, Budziak, Budzisz, Budziszek, Budzonek, Daćbóg, Dominik, Dworzyc, Dworczyk, Gołąb, Gontarcik, Guzio, Jakubowicz, Kiechnik, Kopeć, Korczyk, Kosiorek, Kuchnik, Kuzik, Kuzin, Leszkowicz, Leśkowicz, Marcinowicz, Michoń, Miklas, Miklasik, Miklasz, Mikłus, Niedźwiedź, Okniński, Olszewiak, Pawelczyk, Pawełczyk, Perka, Piasecki, Pisarczyk, Przedwieski, Purgał, Purgas, Puszcz, Puzyk, Rafałowicz, Sikora, Skarczyk, Skowroński, Smolicz, Smolarczyk, Smolisz, Stary, Symanik, Szymanik, Tawczyński, Traczyk, Twardo, Wyrobnik, Zycuk, Zysuk, Żychowicz[8].
Jury Łyczkowski, na swojej stronie dotyczącej heraldyki, wspomina również o nazwiskach Bołwanowicz, Bujko, Chojnicki, Drozdowski, Dryżyński, Dzierożyński, Giędzwił, Horkusz, Hornicz, Hurko, Iuszkowski, Lewaszkiewicz, Opoka, Parak, Pieślak, Szmidt, Szwyderski, Woyciechowski, Wyrzkowski, Złotogorski, Złotogurski, Zmiejewski, Zwierowicz[9] .
Odmiany
edytujOdmiany herbu Ślepowron |
Galeria
edytuj-
Ślepowron na kaplicy grobowej rodziny Jastrzębskich
-
Witraż z herbami Korybut i Ślepowron
-
Pieczęć małżeńska z herbami Ślepowron i Janina
-
Silva Rerum rodu Krassowskich z herbem
-
Ślepowron w Pałacu Mieroszewskich w Będzinie
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Opis współczesny jest skonstruowany zgodnie z obecnymi zasadami heraldyki. Zobacz: Blazonowanie.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Alfred Znamierowski, Herbarz rodowy, Warszawa: Świat Książki, 2004, s. 167, ISBN 83-7391-166-9 .
- ↑ a b c Kasper Niesiecki, Powiększony dodatkami z poźniejszych autorów rękopismów, dowodów, urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. VIII, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1841, s. 397–399 [dostęp 2021-05-22] .
- ↑ Paprocki 1858 ↓.
- ↑ Gajl 2007 ↓, Bibliografia, s. Tablica III.
- ↑ Dzieje zasobu ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ Gajl 2007 ↓, Bibliografia.
- ↑ a b Gajl ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ Marek Woliński , Tom III. Herbarz szlachty łukowskiej na Lubelszczyźnie, wrzesień 2017, ISBN 978-83-928874-4-7 .
- ↑ Łyczkowski ↓.
Bibliografia
edytuj- Bartosz Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kazimierz Józef Turowski, Kraków: Biblioteka Polska, 1858, s. 1140 .
- Andrzej Kulikowski: Wielki Herbarz Rodów Polskich. Warszawa: Świat Książki, 2005, s. 297, 278. ISBN 83-7391-523-0.
- Tadeusz Gajl, Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku. Ponad 4500 herbów szlacheckich 37 tysięcy nazwisk 55 tysięcy rodów, Gdańsk: L&L, 2007, s. 543, ISBN 978-83-60597-10-1, OCLC 233447252 .
Linki zewnętrzne
edytuj- Tadeusz Gajl: Nazwiska. gajl.wielcy.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).
- Dzieje zasobu. agad.gov.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).
- Jury Łyczkowski: Herby szlachty litwińskiej. lyczkowski.net. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).