Rongorongo tekst O
Rongorongo tekst O, tabliczka z Berlina – pochodzący przypuszczalnie z XIX w. zabytek piśmiennictwa Polinezyjczyków zamieszkujących Wyspę Wielkanocną, zapisany pismem rongorongo.
.jpg)
Zabytek został zakupiony od tubylców w roku 1882 przez uczestników niemieckiej ekspedycji na Wyspę Wielkanocną i w roku następnym przekazano go do Muzeum Etnologicznego w Berlinie, w zbiorach którego wciąż pozostaje (pod numerem inwentarzowym VI 4878)[1][2]. Jest to częściowo zachowana inskrypcja w piśmie rongorongo wyryta na obrobionym przez człowieka kawałku konara pozyskanego z lokalnego drzewa Thespesia populnea[3] (choć wcześniej postulowano, że przedmiot powstał z drewna wyrzuconego na brzeg[4][5]). Tabliczka ma charakterystyczny zagięty kształt (co odpowiada specyfice rozwoju tego gatunku drzewa)[6], stąd też bywa zwana „bumerangiem”[2]. Jej wymiary to 103 × 12,5 × 6 cm[1]. Waży 2,6 kg, jest najcięższym zachowanym zabytkiem miejscowego piśmiennictwa[1]. Materiał ten wydatowano metodą radiowęgla14C, jednak wyniki były niejednoznaczne. Uwzględniając dodatkowe informacje historyczne o dacie zaniku znajomości pisma rongorongo wśród mieszkańców wyspy, wskazuje się na interwał czasowy powstania zabytku 1706–1870, przy czym najbardziej prawdopodobny jest okres 1830–1870[7].
Uważa się, że pierwotnie inskrypcje pokrywały całą powierzchnię tabliczki[5][8], jednak ze względu na to, że przez jakiś czas przed trafieniem w ręce badaczy przebywała ona w niekorzystnym środowisku (przypuszczalnie porzucono ją w jaskini i leżała tam na ziemi) i była narażona na wilgoć, gnicie oraz destrukcyjne działanie stawonogów (głównie stonóg), które drążyły kanały w drewnie[9][10], to napisy przetrwały prawie wyłącznie na jednej stronie przedmiotu, na odwrotnej udało się dopiero w roku 2021 rozpoznać 15 znaków[8]. Nawet na lepiej zachowanej stronie są obszerne wtórne ubytki tekstu[11]. W późniejszym okresie (od pierwszej analizy w 1883 r.) nie doszło do wyraźnego pogorszenia stanu zachowania tabliczki[12]. Szacuje się, że pełny zapis na tabliczce obejmował prawie 5300 znaków, tworzących ponad 4050 glifów w 28 liniach[13], i był to najdłuższy zapis wśród wszystkich znanych tekstów rongorongo[14], ale współcześnie widocznych jest tylko 387 glifów[15]. Przed pisaniem wyryto na tabliczce równoległe do siebie i do dłuższej osi tabliczki płytkie bruzdy o wysokości 1,5 cm i tekst nanoszono w tych bruzdach, co ułatwiało pisanie w miarę równymi wierszami[16][17]. Glify mają wysokość około 1 cm[18].
Tabliczka z Berlina jest jednym z 23[14] lub 24 artefaktów zapisanych rongorongo, jakie przetrwały do dziś i znajdują się w kolekcjach muzealnych[19]. Uważa się, że jest to zapis w języku rapanui[20].
.png)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Wieczorek i in. 2021 ↓, s. 3.
- ↑ a b Horley 2012 ↓, s. 244.
- ↑ Wieczorek i in. 2021 ↓, s. 1, 7.
- ↑ Wieczorek i in. 2021 ↓, s. 4.
- ↑ a b Horley 2012 ↓, s. 247.
- ↑ Wieczorek i in. 2021 ↓, s. 16.
- ↑ Wieczorek i in. 2021 ↓, s. 1, 6, 9, 16, 17.
- ↑ a b Wieczorek i in. 2021 ↓, s. 12.
- ↑ Wieczorek i in. 2021 ↓, s. 10–12.
- ↑ Wieczorek 2022 ↓, s. 49.
- ↑ Wieczorek i in. 2021 ↓, s. 10.
- ↑ Horley 2012 ↓, s. 252.
- ↑ Wieczorek i in. 2021 ↓, s. 14, 15.
- ↑ a b Wieczorek i in. 2021 ↓, s. 1.
- ↑ Wieczorek i in. 2021 ↓, s. 15.
- ↑ Wieczorek i in. 2021 ↓, s. 4, 10, 13.
- ↑ Wieczorek 2022 ↓, s. 50.
- ↑ Wieczorek i in. 2021 ↓, s. 12, 15.
- ↑ Wieczorek 2022 ↓, s. 47, 49.
- ↑ Wieczorek 2022 ↓, s. 47.
Bibliografia
edytuj- Rafał Wieczorek, Nowe światło na rongorongo – pismo Wyspy Wielkanocnej, „Archeologia żywa”, 4 (86), 2022, s. 46–51.
- Rafał M. Wieczorek i inni, The rongorongo tablet from Berlin and the time-depth of Easter Island’s writing system, „The Journal of Island and Coastal Archaeology”, 2021, s. 1–20, DOI: 10.1080/15564894.2021.1950874 (ang.).
- Paul Horley, Rongorongo tablet from the Ethnological Museum, Berlin, „Journal de la Société des Océanistes”, 135, 2012, s. 243–256, DOI: 10.4000/jso.6695, OCLC 5839998159 (ang.).