Rośliny mięsożerne
Rośliny mięsożerne (łac. plantae carnivorae), znane też jako rośliny owadożerne (łac. plantae insectivorae), przy czym termin pierwszy wskazywany jest jako bardziej poprawny, ze względu na szerokie spektrum ofiar[1]. Jest to grupa ekologiczna roślin, której przedstawiciele wabią i chwytają zwierzęta za pomocą różnie przystosowanych w tym celu liści pułapkowych oraz odżywiają się pokarmem zwierzęcym. Ofiarami są najczęściej owady, pajęczaki, niewielkie skorupiaki (np. dafnie, oczliki) i ślimaki[1]. W naturze rośliny mięsożerne występują głównie w siedliskach, które są wyjątkowo niekorzystne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju dla innych gatunków roślin, np. w szczelinach skał, na terenach piaszczystych, torfowiskach wysokich i przejściowych oraz w wodach oligotroficznych[2].
Wśród 300 000 roślin naczyniowych z całego świata do grupy mięsożernych należy zaledwie około 650–700 gatunków, reprezentujących 17 rodzajów z 10 rodzin, należących wyłącznie do roślin okrytozalążkowych, przede wszystkim dwuliściennych. Adaptacja ta powstała pięciokrotnie[3]. Należą tu (w układzie systematycznym według systemu APG III) następujące rodzaje[1]:
- rząd: goździkowce (Caryophyllaceae)
- rodzina: dzbanecznikowate (Nepenthaceae)
- rodzaj: dzbanecznik (Nepenthes)
- rodzina: rosiczkowate (Droseraceae)
- rodzaj: aldrowanda (Aldrowanda)
- rodzaj: rosiczka (Drosera)
- rodzaj: muchołówka (Dionaea)
- rodzaj: † Archaeamphora
- rodzaj: † Droserapites
- rodzaj: † Droserapollis
- rodzaj: † Droseridites
- rodzaj: † Fischeripollis
- rodzaj: † Palaeoaldrovanda
- rodzaj: † Saxonipollis
- rodzina: rosolistnikowate (Drosophyllaceae)
- rodzaj: rosolistnik (Drosophyllum)
- rodzina: Dioncophyllaceae
- rodzaj: Triphyophyllum
- rodzina: dzbanecznikowate (Nepenthaceae)
- rząd: wrzosowce (Ericales)
- rodzina: kapturnicowate (Sarraceniaceae)
- rodzaj: darlingtonia (Darlingtonia)
- rodzaj: kapturnica (Sarracenia)
- rodzaj: heliamfora (Heliamphora)
- rodzina: tuliłezkowate (Roridulaceae)
- rodzaj: tuliłezka (Roridula)
- rodzina: kapturnicowate (Sarraceniaceae)
- rząd: szczawikowce (Oxalidales)
- rodzina: cefalotowate (Cephalotaceae)
- rodzaj: cefalotus (Cephalotus)
- rodzina: cefalotowate (Cephalotaceae)
- rząd: jasnotowce (Lamiales)
- rodzina: byblisowate (Byblidaceae)
- rodzaj: byblis (Byblis)
- rodzina: pływaczowate (Lentibulariaceae)
- rodzina: babkowate (Plantaginaceae)
- rodzaj: Philcoxia
- rodzina: byblisowate (Byblidaceae)
- rząd: wiechlinowce (Poales)
- rodzina: bromeliowate (Bromeliaceae)
- rodzaj: Brocchinia
- rodzaj: katops (Catopsis)
- rodzina: bromeliowate (Bromeliaceae)
Poza roślinami tradycyjnie zaliczanymi do mięsożernych, występują rośliny korzystające z pożywienia zwierzęcego w fazie nasienia. Tak jest w przypadku tasznika pospolitego. Jego nasiona otacza śluz zawierający związki chemiczne wabiące nicienie, pierwotniaki i bakterie glebowe, toksyny, które je zabijają oraz proteazy rozkładające ich białka. Pozyskiwane w ten sposób aminokwasy odżywiają zarodek i kiełkującą roślinę[4].
Rośliny mięsożerne w Polsce
edytujNa obszarze Polski występuje 14 gatunków roślin mięsożernych, reprezentujących 4 rodzaje z 2 rodzin klasy dwuliściennych[2][5][6]:
- aldrowanda Aldrovanda
- A. vesiculosa L. – aldrowanda pęcherzykowata
- rosiczka Drosera
- D. anglica Huds. – rosiczka długolistna
- D. intermedia Hayne – rosiczka pośrednia
- D. ×obovata Mert. & W. D. J. Koch – rosiczka owalna
- D. rotundifolia L. – rosiczka okrągłolistna
- tłustosz Pinguicula
- P. alpina L. – tłustosz alpejski
- P. vulgaris L. – tłustosz pospolity
- P. vulgaris L. subsp. vulgaris – t. pospolity typowy
- P. vulgaris subsp. bicolor (Woł.) Á. Löve & D. Löve – t. pospolity dwubarwny
- pływacz Utricularia
- U. australis R. Br. – pływacz zachodni, p. zaniedbany
- U. bremii Heer – pływacz drobny
- U. intermedia Hayne – pływacz średni, p. pośredni
- U. minor L. – pływacz drobny, p. mniejszy
- U. ochroleuca R. W. Hartm. – pływacz krótkoostrogowy, p. żółtobiały
- U. stygia G. Thor
- U. vulgaris L. – pływacz zwyczajny
Na tle innych krajów europejskich, flora roślin mięsożernych Polski jest stosunkowo bogata i różnorodna. Najwięcej gatunków z tej grupy odnotowano we Francji i Hiszpanii (po około 17). Tylko w Polsce, obok Hiszpanii, Rosji, Rumunii i Węgier, stwierdzono przedstawicieli czterech rodzajów roślin mięsożernych[2].
_(cropped).jpg)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Zbigniew Podbielkowski, Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny mięsożerne – zwane też owadożernymi. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2003. ISBN 83-7073-337-9.
- ↑ a b c Mateusz Cichorek, Rośliny mięsożerne w Polsce – występowanie, biologia, zagrożenie i sposoby ochrony (Manuskrypt pracy licencjackiej) [online], 2 lipca 2015.
- ↑ Urszula Krasuska, Anna Glinka, Agnieszka Gniazdowska. Menu roślin mięsożernych. „Kosmos”. tom 61; numer 4 (297). s. 637. ISSN 0023-4249.
- ↑ Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 419. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ Z. Mirek i inni, Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. PAN, Instytut Botaniki im. W. Szafera, Kraków, 442 ss., 2002.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. 2014, poz. 1409. [online], 2014.