Plac Inwalidów w Krakowie

Plac Inwalidów – plac w Krakowie, w dzielnicy V Krowodrza u zbiegu ulic Królewskiej, Juliusza Lea, Karmelickiej oraz Alej Trzech Wieszczów.

Plac Inwalidów

Krowodrza
nr rej. A-1570/М z 24 listopada 2020
Plac widziany z Alej Trzech Wieszczów (ze wschodu). Po lewej Park Krakowski, perspektywę zamyka wylot ul. Królewskiej
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Poprzednie nazwy	plac Wolności
Położenie na mapie Polski Plac Inwalidów
Położenie na mapie województwa małopolskiego Plac Inwalidów
Położenie na mapie Krakowa Plac Inwalidów
50°04′11,2″N 19°55′32,3″E

Wytyczony w latach 30. XX wieku na planie trójkąta. W roku 1937 otrzymał obecną nazwę. W latach 1955–1991 był to plac Wolności. Od roku 1958 do 1991 pośrodku placu stał Pomnik Braterstwa w formie wysokiego obelisku, upamiętniający wejście do miasta Armii Czerwonej 18 stycznia 1945.

Zabudowa

• pl. Inwalidów 3 – Dawny Dom Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Funkcjonariuszy Stołeczno-Królewskiego M. Krakowa. Projektowali Bernard Birkenfeld i Stanisław Filipkiewicz, 1925 rok. W latach 1945–1956, w kamienicy miał siedzibę Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. Obecnie (rok 2021) znajduje się w niej przychodnia lekarska MSWiA.
• pl. Inwalidów 4 – Dom profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kamienicę zaprojektowali: Ludwik Wojtyczko, Piotr Jurkiewicz oraz Stefan Żeleński, 1925 rok. Główny budynek siedziby WUBP w Krakowie.
• pl. Inwalidów 5 (ul. Królewska 2) – Dom Cechu Rzemiosł Różnych. Projektował Jan Rzymkowski, 1927 rok.
• pl. Inwalidów 6 – Kamienica czynszowa dawnego Lwowskiego Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych. Projektował Wacław Nowakowski, 1926 rok.
• pl. Inwalidów 7–8 (al. Słowackiego 2, ul. Sienkiewicza 1) – Kamienica czynszowa Będzikiewicza. Projektował Fryderyk Tadanier, 1931 rok. W tej kamienicy mieszkał w latach 1954–1974 Eugeniusz Kwiatkowski.
• pl. Inwalidów (pod zielonym skwerkiem będącym częścią Parku Krakowskiego) – niemiecki schron przeciwlotniczy typu LS–Deckungsgräben nr 8 zbudowany w 1944.

Po południowej stronie placu znajduje się Park Krakowski. W północnym narożniku, u zbiegu ulic Królewskiej i Pomorskiej znajduje się Dom Śląski, a w nim Oddział „Ulica Pomorska” Muzeum Krakowa.

W kulturze

Kamienicę nr 4 można zobaczyć w filmie Andrzeja Wajdy Człowiek z marmuru jako siedzibę Urzędu Bezpieczeństwa, do którego udawał się Mateusz Birkut.

• 
  Plac widziany z ulicy Królewskiej (od zachodu).
• 
  pl. Inwalidów 3,
  Dom Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Funkcjonariuszy Stołeczno-Królewskiego M. Krakowa.
• 
  pl. Inwalidów 4,
  Dom Profesorów UJ.
• 
  pl. Inwalidów 5,
  Dom Cechu Rzemiosł Różnych.
• 
  pl. Inwalidów 6,
  Dom czynszowy Lwowskiego Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych.
• 
  pl. Inwalidów 7-8,
  kamienica czynszowa.
• 
  pl. Inwalidów 7-8,
  Tablica upamiętniająca nadanie placowi Inwalidów w 1955 roku nazwy plac Wolności
• 
  pl. Inwalidów 7-8,
  Tablica upamiętniająca przywrócenie w 1990 roku nazwy plac Inwalidów
• 
  pl. Inwalidów,
  niemiecki schron przeciwlotniczy.
• 
  Była siedziba Urzędu Bezpieczeństwa
• 
  Tablica na b. siedzibie UB

Zobacz też

• Lista krakowskich pomników

Źródła

• Praca zbiorowa Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2000, ISBN 83-01-13325-2
• Praca zbiorowa Zabytki Architektury i budownictwa w Polsce. Kraków, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji, Warszawa 2007, ISBN 978-83-9229-8-1 s. 179
• Inwalidów, plac. W: Nazwy ulic Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1995, s. 62. ISBN 83-85579-48-6.