Fryderyk Tadanier

Fryderyk Tadanier
Data i miejsce urodzenia	18 stycznia 1892 ; Kamionka Strumiłowa
Data i miejsce śmierci	1 listopada 1960 ; Kraków
Narodowość	polska
Alma Mater	Politechnika Lwowska
Dziedzina sztuki	architektura
Epoka	modernizm
	Ważne dzieła
	Dom Czynszowy Będzikiewicza; Kamienice Fabryki Ćmielów w Krakowie; Budynek Komunalnej Kasy Oszczędnościowej w Krakowie
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fryderyk Tadanier (ur. 18 stycznia 1892 w Kamionce Strumiłowej^[1], zm. 1 listopada 1960 w Krakowie^[1]) – polski architekt, przedstawiciel modernizmu z elementami ekspresjonizmu^[2].

Życiorys

Był synem Abrahama Isaaka i Pepi Mager^[1]. Uczył się w Wyższej Szkole Realnej we Lwowie^[1]. Następnie podjął studia na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Lwowskiej^[3]. Ukończył je w 1915^[1]. Praktykował u Jana Lewickiego^[1]. Po wojnie został Generalnym Inspektorem Odbudowy Ministerstwa Robót Publicznych; pełnił tę funkcję do 1922^[1].

Związany był od początku lat 20. XX wieku z Krakowem^[1]. W tym okresie zaprojektował szereg budynków mieszkaniowych i użyteczności publicznej. Współpracował m.in. z Adolfem Szyszko-Bohuszem i Wacławem Krzyżanowskim^[1]. Kierował odbudową infrastruktury po katastrofie w Witkowicach^[1]. W 1927 uzyskał krakowską licencję koncesjonowanego budowniczego^[1]. Po otrzymaniu licencji otworzył własne przedsiębiorstwo architektoniczne^[1]. W latach 30. pracował również jako rzeczoznawca budowlany w Wieliczce i Krakowie^[1]. Wykładał w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w latach 1935-1939^[1]. Należał do rady redakcyjnej czasopisma „Architekt”^[1]. Był członkiem ZAWK/SARP^[1].

W czasie II wojny światowej ukrywał się poza Krakowem^[2]. W styczniu 1945 wrócił do miasta^[1]. W latach 1945–1948 prowadził biuro projektowe, jednocześnie pracował w Biurze Budowlanym ZUS^[1]. Od 1949 był naczelnym inżynierem Centralnego Biura Projektów Architektonicznych i Budowlanych, późniejszego Miastoprojektu, a od 1952 do 1959 pracował jako zastępca dyrektora Tadeusza Ptaszyckiego^[1]^[4]. Pracował w tym przedsiębiorstwie do śmierci. Od 1953 wykładał na krakowskiej ASP^[1]. Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera CD-płd.-4)^[5].

Odznaczenia

Grób Fryderyka Tadaniera na cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Dzieła

Wybrane realizacje^[3]^[4]^[2]:

budynki poczty w Częstochowie (razem z Adolfem Szyszko-Bohuszem), Będzinie i Krynicy-Zdroju,
dom czynszowy Będzikiewicza na rogu pl. Inwalidów 7-8 i al. Słowackiego 2, 1930-31
budynek Komunalnej Kasy Oszczędności (zwany przed wojną „krakowskim drapaczem chmur”) przy placu Szczepańskim 5, 1936 (razem z Stefanem Strojkiem)
budynek Wydziału Powiatowego na rogu al. Słowackiego 18a i ul. Łobzowskiej 44, 1935-36, (razem ze Stefanem Strojkiem),
przebudowa Poczty Głównej przy ul. Wielopole 2, 1930-31,
dom społeczny Wojewódzkiego Związku Międzykomunalnego Opieki Społecznej przy ulicy Praskiej, 1935-37,
Osiedle Robotnicze na Dębnikach przy ul. Praskiej, 1935-39 (wg B. Zbroi pełnił tam jedynie obowiązki kierownika budowy, a projektantem był Stefan Piwowarczyk^[3]),
Kamienica Fabryki Ćmielów w Krakowie przy ul. Biskupiej 11 i ul. Sereno Fenn’a 2, 1937-1938,
dom czynszowy przy ul. św. Marka 8 (Kamienica Pod Pszczółkami),
przebudowa Teatru Bagatela, 1938,
Fabryka Porcelany Boguchwała (obecnie Zakłady Porcelany Elektrotechnicznej „ZAPEL” w Boguchwale), 1938-1939^[6],
Kamienica Fabryki Ćmielów przy placu Matejki 2, 1938-1940,
budynek poczty dworcowej, 1947
budynek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przy ul. Pędzichów 27, 1947-48.

Kraków pl. Inwalidów 7-8
Kamienica Będzikiewicza, 1931
Kraków pl. Szczepański 5
Kamienica czynszowa KKOPK, 1932 (wspólnie ze Stefanem Strojkiem)
Kraków al. Słowackiego 18a-20
Starostwo powiatowe, 1935 (wspólnie ze Stefanem Strojkiem)
Kraków ul. św. Marka 8
Kamienica Pod Pszczółkami, 1937
Kraków pl. Matejki 2
Kamienica, 1938

Z tym tematem związana jest kategoria: Budynki projektu Fryderyka Tadaniera.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v BarbaraB. Zbroja BarbaraB., Leksykon architektów i budowniczych pochodzenia żydowskiego w Krakowie w latach 1868-1939, Kraków: Wysoki Zamek, 2023, s. 224-236, ISBN 978-83-966500-2-3 .
↑ ^a ^b ^c Fryderyk Tadanier. Krakowski Szlak Modernizmu. [dostęp 2015-09-19]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Barbara Zbroja: Architektura międzywojennego Krakowa 1918-1939. Kraków: Wysoki Zamek, 2013, s. 320. ISBN 978-83-936117-7-5.
↑ ^a ^b Encyklopedia Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 1135. ISBN 83-01-13325-2.
↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], www.zck-krakow.pl [dostęp 2021-06-18] .
↑ WaldemarW. Bałda WaldemarW., Siła Wyższa w COP-ie. Fabryka porcelany elektrotechnicznej w Boguchwale, historia.interia.pl, 27 maja 2014 .

[:0-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v BarbaraB. Zbroja BarbaraB., Leksykon architektów i budowniczych pochodzenia żydowskiego w Krakowie w latach 1868-1939, Kraków: Wysoki Zamek, 2023, s. 224-236, ISBN 978-83-966500-2-3 .

[szlak-2] Fryderyk Tadanier. Krakowski Szlak Modernizmu. [dostęp 2015-09-19]. (pol.).

[Zbroja-3] Barbara Zbroja: Architektura międzywojennego Krakowa 1918-1939. Kraków: Wysoki Zamek, 2013, s. 320. ISBN 978-83-936117-7-5.

[encyklopedia-4] Encyklopedia Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 1135. ISBN 83-01-13325-2.

[5] Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], www.zck-krakow.pl [dostęp 2021-06-18] .

[6] WaldemarW. Bałda WaldemarW., Siła Wyższa w COP-ie. Fabryka porcelany elektrotechnicznej w Boguchwale, historia.interia.pl, 27 maja 2014 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]