Piestruszka stepowa
Piestruszka stepowa[9], dawniej: piestruszka[10][11] (Lagurus lagurus) – gatunek ssaka z podrodziny karczowników (Arvicolinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae), zamieszkujący stepy i półpustynie Azji wschodniej (Chiny i Mongolia), środkowej i zachodniej, po Dniepr we wschodniej Europie (Ukraina)[12][8][10].
| Lagurus lagurus[1] | |||
| (Pallas, 1773) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
piestruszka stepowa | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8] | |||
 | |||
Nazwa zwyczajowa
edytujW polskiej literaturze zoologicznej dla oznaczenia gatunku używana była nazwa zwyczajowa „piestruszka”[10][11]. Ostatecznie w wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi Lagurus lagurus przypisano oznaczenie piestruszka stepowa, rezerwując nazwę piestruszka dla rodzaju Legurus[9].
Taksonomia
edytujGatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1773 roku niemiecki przyrodnik Peter Simon Pallas nadając mu nazwę Mus lagurus[2]. Holotyp pochodził z ujścia rzeki Ural, z Inderska, w obwodzie atyrauskim, w Kazachstanie[12]. Jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju Lagurus[13].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają pięć podgatunków[13].
Etymologia
edytuj- Lagurus: gr. λαγως lagōs „zając”; -ουρος -ouros „-ogonowy”, od ουρα oura „ogon”[14].
- abacanicus: rzeka Abakan, Chakasja, Rosja[6].
- agressus: łac. agressus „agresywny”, od aggredi „zaatakować”[15].
- altorum: łac. altus „wysoki”, od alere „odżywiać”[16].
- occidentalis: łac. occidentalis „zachodni”, od occidens, occidentis „zachód”, od occidere „ustawić”[16].
Morfologia
edytujPiestruszka stepowa osiąga maksymalne wymiary do 8 miesiąca życia. Średnia masa ciała zwierząt w tym wieku wynosi zazwyczaj około 17,8 g, choć sporadycznie można spotkać osobnika o masie do około 33 g. Długość ciała (tułów i głowa) osiąga wówczas 73–125 mm. Ogon krótki od 6 do 16 mm[17][18]. Długość ucha wynosi 5–7 mm, natomiast tylnej stopy 11–16 mm[17]. Ubarwienie sierści – z wierzchu tułowia szarobrunatne, w części brzusznej jaśniejsze. Wzdłuż grzbietu przebiega czarna smuga. Uszy krótkie, zaokrąglone. Zęby rosną przez całe życie[10].
| Część ciała | zakres wymiarów | wymiar średni |
|---|---|---|
| tułów z głową (mm) | 77,5-102,5 | 90,5 |
| ogon (mm) | 8,2-14,8 | 11,3 |
| tylne łapy (mm) | 12-15 | 13,2 |
| ucho (mm) | 5,6-8 | 15 |
| masa ciała (g) | 18,3 |
Występowanie
edytujPiestruszka stepowa zamieszkuje stepy i półpustynie w Azji wschodniej (Chiny i Mongolia), środkowej i zachodniej, i dalej na zachód aż po Dniepr we wschodniej Europie (Ukraina)[12][8][10]. W plejstocenie zasięg gatunku był większy, w interglacjale eemskim i podczas zlodowacenia północnopolskiego piestruszki stepowe zamieszkiwały stepy ciągnące się w Europie aż po południową Anglię[12].
Zasięg występowania w zależności od podgatunku[13]:
- L. lagurus lagurus – południowa część europejskiej Rosji, równiny Kazachstanu i południowo-zachodnia Syberia na zachód od rzeki Ob.
- L. lagurus abacanicus – południowo-środkowa Syberia (Kotlina Minusińska w Chakasji i południowym Kraju Krasnojarskim).
- L. lagurus agressus – środkowa i południowo-wschodnia część europejskiej Rosji (od Riazania, Lipiecka i Woroneża na wschód do Baszkortostanu).
- L. lagurus altorum – kilka małych izolowanych populacji we wschodnim Kazachstanie, północno-zachodniej Chińskiej Republice Ludowej (północny Sinciang) i południowej Rosji (południowa Tuwa), w tym góry Tarbagataj, Ałatau Dżungarski, Tienszan, kotlina Uws-nur, Baytik Shan i mongolski Ałtaj.
- L. lagurus occidentalis – Ukraina i południowa część europejskiej Rosji między rzekami Dniepr i Don.
Rozmnażanie
edytujNa wolności samica piestruszki stepowej rodzi rocznie nawet 6-krotnie. Po trwającej około 25 dni ciąży na świat przychodzi średnio 5–6 młodych. Rosną przez pierwsze 8 miesięcy życia. Dojrzewają szybko – dojrzałość płciową osiągają po około 45 dniach. W kolejnych latach populacja piestruszek stepowych podlega znacznym wahaniom liczbowym[10].
Ekologia
edytujPiestruszka stepowa jest roślinożercą – żywi się zielonymi i podziemnymi częściami roślin, ale przygodnie zjada też owady. Jest uznawana za szkodnika, bowiem niszczy uprawy rolne[10].
Piestruszka stepowa mieszka w norach, gdzie spędza większą część życia, a na powierzchni pojawia się na krótko w różnych porach doby. Na okres zimowy gromadzi zapasy. W zimie zachowuje aktywność życiową[10].
Hodowla
edytujPiestruszki stepowe są hodowane hobbystycznie. Są także wykorzystywane do badań laboratoryjnych[10]. W hodowli piestruszki stepowe mogą żyć dłużej (do około 39 miesięcy), niż na wolności (około 12–18 miesięcy)[18].
Potocznie są też nazywane lemingami stepowymi[19][20], co jest kalką z języka angielskiego (steppe lemming).
Przypisy
edytuj- ↑ Lagurus lagurus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b P.S. Pallas: Reise durch verschiedene Provinzen des Rußischen Reichs. Cz. 2. St. Petersburg: Kayserl. Akademie der Wissenschaften, 1773, s. 704. (łac.).
- ↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 97. (niem.).
- ↑ O. Thomas. On mammals from central Asia, collected by Mr. Douglas Carruthers. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 9, s. 401, 1912. (ang.).
- ↑ С.И. Огнев: Звери СССР и прилежащих стран. T. 7: Грызуны (продолжение). Москва–Ленинград: Издательство Академии Наук СССР, 1950, s. 576. (ros.).
- ↑ a b c М.К. Серебренников. Материалы по систематике и экологии грызунов (Маmmаliа, Rodentia) Южного Зауралья. „Ежегодникъ Зоолoгическаго Музея Імператорсуй Академіи Наукъ”. 30 (2), s. 267, 1929. (ros.).
- ↑ O.O. Migulin: Zviri URSR (materiali do faunii). Kijów: Vidavn AN URSR, 1938, s. 298. (ros.).
- ↑ a b c K. Tsytsulina i inni, Lagurus lagurus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-11-26] (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 236. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e f g h i K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 364, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b piestruszka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2013-01-19].
- ↑ a b c d D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lagurus lagurus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-11-26].
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 352. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, 1904. (ang.).
- ↑ aggress. Merriam-Webster. [dostęp 2021-11-26]. (ang.).
- ↑ a b The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
- ↑ a b U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 316. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ a b c Zofia Gębczyńska. Morphologic variability of Lagurus lagurus (Pallas, 1773) in laboratory conditions. „Acta Theriologica”. XII (38), s. 533–543, 1967. (pol.).
- ↑ Polska hodowla lemingów [dostęp 2014-09-21].
- ↑ Lemingi stepowe – piestruszki: Informacje podstawowe [dostęp 2014-09-21].