Wikipedia

Pampuchy

duże kluski drożdżowe gotowane na parze

Pampuchy[3][4][5][6][7] (pyzy[8][9], pyzy drożdżowe[4], pączki[10]/bułki[7]/kluski na parze, kluski parowe[3]/parowane, parzaki[10], parowańce[3][11][12][13], parowce[3][14], paruchy[3], ruchańce[3][15], ruchane kluski[3], śl. buchty[16]) – w kuchni polskiej, rodzaj dużych klusek[6][8] (pączków[5], pyz) wyrabianych z ciasta drożdżowego i gotowanych na parze. Ugotowana kluska ma kształt kulisty, płaski od spodu, a konsystencję sprężystą, pulchną i miękką[7][16].

Pampuchy
Dwie pyzy drożdżowe, które gotują się na parze albo właśnie zostały ugotowane. Kluski ułożone są na gazie rozciągniętej nad garnkiem. Garnek jest emaliowany, postawiony na kuchni gazowej.
Pampuchy w trakcie gotowania na parze
Inne nazwy

pyzy drożdżowe, pączki/bułki/kluski na parze, kluski parowe/parowane, parzaki, parowańce, parowce, paruchy, ruchańce, ruchane kluski, kluchy na łachu, buchty

Rodzaj

kluski

Kuchnia

polska

Miejsce powstania

Polska

Składniki

mąka pszenna, drożdże, mleko, masło, jaja

Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Książki w Wikibooks
Wartość odżywcza
Pampuchy
(100 g)
Wartość energetyczna 1043 kJ (249 kcal)
Białka 7,8 g
Węglowodany 46,9 g
Tłuszcze 3,3 g
Dane liczbowe na podstawie: Ile waży.pl[1]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[2]
Zdjęcie pyzy drożdżowej z nadzieniem truskawkowym. Kluska polana jest różowym sosem jogurtowym, jest w połowie zjedzona, z jej wnętrza wypada rozgotowana truskawka. Nadzienie ma intensywny czerwony kolor. W tle inne pyzy polane sosem.
Pyza drożdżowa z nadzieniem z truskawek, polana jogurtem owocowym.
Głęboki talerz z porcją zupy owocowej. Lekko gęsta zupa o intensywnym, ciemnoczerwonym kolorze, z widocznymi rozgotowanymi śliwkami. W zupie odznacza się zanurzona w niej duża, okrągła, jasna kluska drożdżowa. Talerz jest biały, niezanurzona część kluski jest nieco ubrudzona zupą.
Zupa śliwkowa podana z pyzą drożdżową

Pyzy z ciasta drożdżowego podaje się na ciepło[9]. Na słodko, jako legumina: serwowane z twarogiem, owocami, dżemem lub cukrem, polane śmietaną lub roztopionym masłem[9][17]. Na słono: jako dodatek do mięs duszonych z sosami[9] lub jako indywidualne danie gdy okraszone są np. stopionym masłem, skwarkami ze stopionej słoniny lub wędzonym boczkiem[4][17].

Mogą być przygotowywane z nadzieniem[9][17][12][18][19][11][13]. Regionalnie nazywane również pierogami lub warenikami[12][17].

Pyzy w postaci półproduktu do przygotowania w kuchennej łaźni parowej można kupić w sklepach spożywczych.

Kujawy

edytuj

Wyrób z Kujaw, nazwany „Bułki na parze / Pampuchy z Kujaw”, znajduje się od 1 lutego 2017 na „Liście produktów tradycyjnych” Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi[7].

Potrawa ta należała dawniej do codziennego menu kuchni kujawsko-pomorskiej jako danie obiadowe lub przekąska[7]. Podawane z sosami, na słono także z mięsem oraz na słodko z kwaśną śmietaną i cukrem lub z owocami[7].

Lubelszczyzna

edytuj

Na „Liście produktów tradycyjnych” Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi znajdują się:

  • „Parowańce / wareniki – kluski gotowane na parze z Bubel Granny” – pyzy z okolic wsi Bubel-Granna w gminie Janów Podlaski[17]
  • „Parowańce z kaszą jaglaną” – pochodzące z okolic wsi Kąkolewnica pyzy z mało słodkim nadzieniem z kaszy jaglanej[13];
  • „Parowańce brzozowickie z kapustą i grzybami” – pochodzące z okolic wsi Brzozowica Mała w gminie Kąkolewnica pyzy z lekko słonym nadzieniem z leśnych grzybów i kapusty[11].
  • „Parowańce z serem” – pochodzące z okolic wsi Kąkolewnica pyzy ze słodkawym lub słonym nadzieniem z białego sera, o aromacie wanilii lub mięty[12].
  • „Parowańce skromowskie z serem” – pochodzące z okolic wsi Wola Skromowska w gminie Firlej pyzy z nadzieniem z białego sera, żółtek i cukru waniliowego[18].
  • „Parowańce żakowolskie z soczewicą” – pochodzące z okolic wsi Żakowola Poprzeczna w gminie Kąkolewnica pyzy z lekko słonym nadzieniem z ugotowanej, zmielonej soczewicy z dodatkiem smażonej cebuli[19].

Wielkopolska

edytuj

W Poznańskiem (gw. kluchy na łachu[20], parowce[14], parowańce, kluchy z łacha, kluchy na lumpie) ciasto przyrządza się z zaczynu drożdżowego (drożdże z dodatkiem niewielkich ilości mleka, mąki, cukru i soli), który następnie mieszany jest z właściwymi składnikami ciasta (mąka, jaja, mleko). Do wyrobionego ciasta dodaje się roztopioną margarynę[20]. Garnek z wrzącą wodą obwiązywany jest lnianą ściereczką, na którą układane są kulki z przygotowanego ciasta drożdżowego – po przykryciu są gotowane przez ok. 20 minut[20]. Tradycyjnie polegało to na obwiązaniu garnka z wodą fragmentem niezbyt napiętego kawałka płótna, na który układało się pyzy (stąd nazwa "z łacha"), całość zaś przykrywało się pokrywką.

Typowy dla Wielkopolski uroczysty obiad to kaczka domowa pieczona z jabłkami i majerankiem, podawana wraz z pyzami drożdżowymi i modrą kapustą[21].

W Kaliskiem (pyzy, parówki, pampuchy) ciasto na pyzy przygotowuje się z zaczynu drożdżowego z dodatkiem mleka, cukru i mąki wyrabianego z mąką, jajami, masłem i dodatkiem soli. Tradycyjnie podaje się je do pieczonego schabu i słodko-kwaśnej zasmażanej białej kapusty lub nadziewane owocami z topionym masłem, cukrem i cynamonem.

Górny Śląsk

edytuj

Na Górnym Śląsku (buchty[16], porównaj ciasto „buchty”) podawane są zazwyczaj z kompotem z jagód (czarnych borówek), powidłami, wieprzowiną, kapustą kiszoną lub polane topionym masłem i posypane cukrem.

Wyrób ze Śląska Opolskiego, nazwany „Buchty śląskie, czyli kluski drożdżowe gotowane na parze”, znajduje się od 6 marca 2007 na „Liście produktów tradycyjnych” Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi[16].

Zobacz też

edytuj
  • pyzy
  • pampuszki – potrawa kuchni ukraińskiej
  • knedliki – potrawa kuchni czeskiej i słowackiej
  • baozi – potrawa kuchni chińskich
  • idli – potrawa kuchni południowoindyjskiej

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Izabela Soja-Raczkowska, Ile waży Pyza drożdżowa - sprawdź kalorie i wagę, obejrzyj zdjęcia [online], www.ilewazy.pl [dostęp 2017-11-25].
  2. ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g Stanisław Cygan. Gwara regionu (wersja rozszerzona). „Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe.”. Zakład Historii Języka Polskiego i Dialektologii UW, Towarzystwo Kultury Języka. ISBN 978-83-62844-10-4. [dostęp 2021-10-13]. 
  4. ↑ a b c Maciej E. Halbański: Leksykon sztuki kulinarnej. Warszawa: Wydawnictwo „Watra”, 1987, s. 129,150. ISBN 83-225-0106-4.
  5. ↑ a b hasło „pampuch”. [w:] Słownik języka polskiego [on-line]. Wydawnictwo Naukowe PWN SA. [dostęp 2014-08-30].
  6. ↑ a b   pampuch [w:] Wielki słownik języka polskiego [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2021-10-13].
  7. ↑ a b c d e f Bułki na parze / Pampuchy z Kujaw. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. kujawsko-pomorskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2017-03-03)].
  8. ↑ a b   pyza [w:] Wielki słownik języka polskiego [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2021-10-12].
  9. ↑ a b c d e V.9. „Ciasta drożdżowe”, podrozdział „Wyroby z ciasta drożdżowego”. W: Krystyna Flis, Aleksandra Procner: Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem: podręcznik dla technikum. Część 2. Wyd. osiemnaste. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2009, s. 170. ISBN 978-83-02-02862-5 (część 2), ISBN 978-83-02-03170-0 (całość).
  10. ↑ a b Mariola Tymochowicz. Kusaki, czyli świat na opak. Mazowiecki przegląd zespołów obrzędowych. „Twórczość ludowa”. R. XVII, NR 3 (52) 2002, s. 26. Zarząd Główny Stowarzyszenia Twórców Ludowych (ZG STL). ISSN 0860-4126. Cytat: „(…) tradycyjne potrawy ostatkowe, takie jak (…) parzaki, czyli pączki na parze, (…)”. 
  11. ↑ a b c Parowańce brzozowickie z kapustą i grzybami. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2015-08-29)].
  12. ↑ a b c d Parowańce z serem. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2015-08-29)].
  13. ↑ a b c Parowańce z kaszą jaglaną. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2015-08-29)].
  14. ↑ a b Wstęp. [w:] Kuchnia wielkopolska [on-line]. Poznań — Miejski Informator Multimedialny. [dostęp 2013-04-29].
  15. ↑ hasło „ruchańce”. W: Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Komisja Językowa: Rozprawy Komisji Językowej, Tom 27. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich we Wrocławiu, 1981, s. 268?. ISSN 0076-0390.
  16. ↑ a b c d Buchty śląskie, czyli kluski drożdżowe gotowane na parze. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. opolskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2017-03-03)].
  17. ↑ a b c d e Parowańce / wareniki – kluski gotowane na parze z Bubel Granny. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [dostęp 2021-12-04].
  18. ↑ a b Parowańce skromowskie z serem. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [dostęp 2021-12-04].
  19. ↑ a b Parowańce żakowolskie z soczewicą. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2015-08-29)].
  20. ↑ a b c Pyzy poznańskie (kluchy na łachu). [w:] Kuchnia wielkopolska [on-line]. Poznań — Miejski Informator Multimedialny. [dostęp 2013-04-29].
  21. ↑ Kaczka pieczona po wielkopolsku. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. wielkopolskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [dostęp 2021-12-04].
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Pampuchy&oldid=73333018”