Wikipedia

Olchowce (Sanok)

Olchowce – dzielnica miasta Sanoka przy drodze krajowej nr 28, niegdyś samodzielna wieś.

Olchowce
Dzielnica Sanoka
Ilustracja
Zabytkowa dawna cerkiew
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

sanocki

Miasto

Sanok

Data założenia

XV wiek

W granicach Sanoka

1 listopada 1972[1]

Kod pocztowy

38-500

Tablice rejestracyjne

RSA

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Olchowce”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Olchowce”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Olchowce”
Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Olchowce”
Ziemia49°33′14″N 22°14′02″E/49,553889 22,233889
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia

edytuj

Jako wieś zostały wspomniane w dokumencie z 18 sierpnia 1444 w którym Władysław III Warneńczyk król Polski i Węgier nadaje Piotrowi Czeszykowi z Ryterowic pusty łan we wsi królewskiej Olchowce w ziemi sanockiej, na której siedzieli kmiecie Subal i Szymko, a który był uprzednio uprawiany przez starostę sanockiego na potrzeby zamku, .. Datum per manus Iohannis Rey s. Michaelis in castro Crac(oviencis) praepositi suae maiestatis sigilliferi[2]. Była to zapewne królewska wieś służebna zamku sanockiego. W dokumencie z roku 1699 występuje jako Posada Olchowska[3]. Termin ten obowiązuje potocznie do dnia dzisiejszego.

Wieś królewska położona na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi sanockiej województwa ruskiego[4], w drugiej połowie XVII wieku wieś Olchowcze należała do folwarku zasańskiego starostwa krośnieńskiego[5].

W 1812 władze austriackie ustanowiły w Olchowcach „Beschäl- und Remontierungsdepartament”, który w 1822 przeniesiono do Drohowyża[6]. Podczas swojej podróży po Galicji cesarz Austrii Franciszek Józef I zbliżając się do Sanoka od strony wschodniej 31 października 1851 wyraził życzenie odwiedzenia stadniny w Olchowcach; w tym celu przekroczył postawiony naprędce most na rzece San, wizytował olchowiecką stadninę, prowadzoną przez rtm. Kaspra Müllera, obejrzał stado i sam wykonał kilka ewolucji konnych, po czym powrócił na drugą stronę rzeki i powozem ruszył w stronę pobliskiego Sanoka[7][8].

W drugiej połowie XIX wieku (lata 50. i 60.) posiadłości tabularne (czyli dawne dobra szlacheckie, ziemskie) Olchowce z Międzybrodziem i Olchowce Posada stanowiły własność rządową[9][10]. W latach 70. i 80. właścicielami tamtejszych dóbr byli sanoccy bankierzy Abisch i Sosie (wzgl. Zosie lub Zofia) Kanner[11][12][13]. W 1886 podano, że W lustracyi (l. c. str. 44) czytamy: „Dwór w Olchowcach. We wszystkiem starostwie (krośnieńskiem) dworu nie masz, tylko w Olchowcach jest dwór dawno zbudowany, lecz dotychczas nie dokończony, z osovna rożne budynki, folwark, stajnie, obory i gumna”[14]. 9 sierpnia 1889 poinformowano, że dobra w Olchowcach i przyległościami o powierzchni 5000 morgów nabyli Józef i Stanisław Nowakowie za cenę 350 tys. złr.[13]. Mimo tego w ewidencji z 1890 A. i S. Kannerowie nadal figurowali jako właściciele własności tabularnej w Olchowcach[15]. Potem w latach 90. jako właściciel dóbr w Olchowcach figurował ww. Józef Nowak[16][17]. Zmarł on w 1901, po czym na początku XX wieku własność przejęli jego spadkobiercy[18][19][20]. Według stanu z 1911 właścicielami Olchowiec byli synowie Józefa, Tadeusz i Eugeniusz Nowakowie[21]. Potem, w latach 1914 i 1918 dobrami władali spadkobiercy Józefa Nowaka[22][23]. W latach niepodległej II Rzeczypospolitej przed 1930 własność Józefa i Antoniego Nowaków[24]. Do 1939 właścicielem tamtejszych dóbr był Roman Nowak[25].

W 1910 w Olchowcach otwarto urząd pocztowy[26]. Na początku drugiej dekady XX wieku Olchowce uchodziły za letnisko, a domy do wynajęcia posiadał tam Karol Niedzielski z Krosna[27].

Po 1914 na terenie Posady znajdowała się stadnina koni dla garnizonu ułanów (K.k. Hengsten Depot).

W okresie II Rzeczypospolitej do 1939 w Olchowcach działały: oddział Związku Strzeleckiego, koło Obozu Zjednoczenia Narodowego, czytelnia Kaczkowskiego[28].

W okresie od września 1939 do czerwca 1941 Olchowce znalazły się pod okupacją sowiecką, oddzielone od reszty miasta Linią Mołotowa. Po ataku Niemiec na ZSRR z połowy 1941 hitlerowcy utworzyli w Sanoku–Olchowcach obóz dla jeńców sowieckich. Obóz zlokalizowany był na terenie tamtejszych koszar wojskowych. Funkcjonował do lipca 1944, przebywało w nim 20000 jeńców sowieckich[29]

Olchowce zostały spalone przez UPA wiosną 1946[30]. Obecnie w tym miejscu pomiędzy zabudowaniami osiedla mieszkaniowego znajduje się cmentarz jeńców radzieckich[31].

Po II wojnie światowej miejsce stadniny i koszar zajęła jednostka wojsk pancernych WP (26 Pułk Czołgów). Od 8 lutego 1990 obiekty byłych koszar zostały zaadaptowane na potrzeby Wojskowej Komendy Uzupełnień w Sanoku przy ulicy Przemyskiej 1[32], od 2006 komendy powiatowej policji przy ul. Witkiewicza[33].

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Olchowcach (Sanok).

W 1972 Olchowce zostały przyłączone do Sanoka[34].

W 1976 w Olchowcach powstał jeden z najnowocześniejszych zakładów przetwórstwa chemicznego – Sanockie Zakłady Przemysłu Gumowego Stomil Sanok.

W Olchowcach w latach PRL utworzono Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną (RSP), zaniechaną po kilku miesiącach działania, Spółdzielnię Kółek Rolniczych (SKR), a obok Olchowieckie Przedsiębiorstwo Obrotu Zwierzętami Hodowlanymi (OPOZH), które w przeciwieństwie do spółdzielni działały przez długie lata.

21 sierpnia 1993 w Olchowcach uroczyście otwarto schronisko dla bezdomnych, które poświęcił arcybiskup Józef Michalik[35][36], które pod auspicjami sanockiego koła Towarzystwa Pomocy im. Św. Brata Alberta podjęło działalność przy ulicy Hetmańskiej 11[37].

W Olchowcach znajduje się Sala Królestwa dla trzech miejscowych zborów Świadków Jehowy: Sanok-Centrum, Sanok-Południe, Sanok-Zachód (w tym grupy polskiego j. migowego)[38].

Zobacz też

edytuj
Przemysł

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 43, poz. 274
  2. ↑ 1444, 18 VIII, Waradyn, „Metryka Litewska” IV B, 9, k.83-83v, AGAD.
  3. ↑ Janusz Rieger Gewässernamen im Flussgebiet des San. 2004. tom. 2 str. 29 ISBN 3-515-08308-1; op. cit. ADPrzemyskiej.155, s. 1.
  4. ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 4.
  5. ↑ Lustracja województwa ruskiego 1661-1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 284.
  6. ↑ Witold Pruski, Początki hodowli konia angielskiego w Polsce, „Hodowca Koni”, Nr 8, 1946, s. 111.
  7. ↑ Sprawy krajowe. Sanok. „Gazeta Lwowska”. Nr 259, s. 1031-1032, 10 listopada 1851. 
  8. ↑ 1851 r. (d. 11 października) wjazd najjaśniejszego Franciszka Józefa I, cesarza Austryi, do Krakowa, tudzież podróż J. Ces. Król. Apost. Mości po Galicyi i Bukowinie. Kraków: 1853, s. 96.
  9. ↑ Hipolit Stupnicki: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 149.
  10. ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. Lwów: 1868, s. 149.
  11. ↑ Konrad Orzechowski: Przewodnik statystyczno topograficzny i skorowidz obejmujący wszystkie miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi W.X. Krakowskiem i X. Bukowinie, według najświeższych skazówek urzędowych. Kraków: 1872, s. 57.
  12. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielk. Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Złoczów: 1886, s. 135.
  13. ↑ a b Sanok. „Kurjer Lwowski”. Nr 221, s. 2, 11 sierpnia 1889. 
  14. ↑ Olchowce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 449.
  15. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 142.
  16. ↑ Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”. Nr 264, s. 10, 19 listopada 1893. 
  17. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1897, s. 133.
  18. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1904, s. 122.
  19. ↑ W 1905 został wymieniony ponownie Józef Nowak. Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem. Kraków: 1905, s. 104.
  20. ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
  21. ↑ Skorowidz powiatu sanockiego. Wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 14.
  22. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1914, s. 116.
  23. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1918, s. 116.
  24. ↑ Spis ziemian Rzeczypospolitej Polskiej w roku 1930. Województwo stanisławowskie, województwo lwowskie, opr. Tadeusz Epsztein i Sławomir Górzyński, Oficyna Wydawnicza „Blitz-Print, Warszawa 1990.
  25. ↑ Książka telefoniczna. Warszawa: 1939, s. 706.
  26. ↑ Otwarcie urzędu pocztowego w Olchowcach, „Kurjer Lwowski”, Nr 496, 26 października 1910, s. 9.
  27. ↑ Nasze letniska. Urocze letnisko Olchowce pod Sanokiem. „Kurjer Lwowski”. Nr 290, s. 3-4, 28 czerwca 1911. 
  28. ↑ Stanisław Rąpała: Kwestionariusze z badania środowiska. Olchowce. 1939, s. 1.
  29. ↑ C. Cyran, A. Rachwał, Eksterminacja ludności na Sanocczczyźnie w latach 1939–1944, [w:] „Rocznik sanocki” 1979, s. 72-74, K. Konkol, Obóz w Olchowcach, [w:] „Podkarpacie” 15/1974, s. 6; Tadeusz Kowalski, Obozy hitlerowskie w Polsce południowo-wschodniej 1939-1945, Książka i Wiedza, 1973, s. 39, 239.; Stanisław Zabierowski, Szebnie, dzieje obozów hitlerowskich: dzieje obozów hitlerowskich, KAW, 1985, ISBN 83-03-01046-8, s. 24, 40.
  30. ↑ „Mieszkając przy ul. Głowackiego, byliśmy świadkami pożaru Olchowiec spalonych przez jedną z band UPA. Słychać było wyraźne strzały i wybuchy granatów ręcznych. Ani wojsko, ani UB z Sanoka nie ruszyło ręką, by tym palonym ludziom przyjść z pomocą. Różnie, bardzo różnie o tym wtedy mówiono. Uczyłem jakiegoś oficera prywatnie i ten mi odpowiedział, że gdy polskie wojsko weźmie do niewoli członków UPA, władze wojskowe sowieckie twierdząc, że są to ich ziomkowie wezwą do zwolnienia jeńców.”, [w:] Józef Stachowicz Miniony czas, s. 215.
  31. ↑ Sanok – cmentarz jeńców radzieckich [online], mpn.rzeszow.uw.gov.pl [dostęp 2020-01-24].
  32. ↑ Monika Wójcik, Historia WKU w Sanoku [online], wku.wp.mil.pl [dostęp 2016-01-09].
  33. ↑ [1] KPP w Sanoku.
  34. ↑ Dz.U. 1972 nr 43, poz. 274. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 6 października 1972 r. w sprawie zmiany granic miasta Sanoka w województwie rzeszowskim. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2014-03-12].
  35. ↑ Dorota Mękarska, Ludzie są lepsi niż myślimy, „Tygodnik Sanocki”, 25 sierpnia 1993, s. 5.
  36. ↑ Adam Sudoł, Wybór z Księgi Ogłoszeń Parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku (lata 1967–1995), Sanok 2001, s. 387, ISBN 83-914224-7-X.
  37. ↑ Kontakt [online], tpba.sanok.pl [dostęp 2016-08-30].
  38. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-04-17].

Bibliografia

edytuj
  • Adam Fastnacht, Słownik historyczno-geograficzny Ziemi Sanockiej w średniowieczu, Anna Fastnacht-Stupnicka (oprac.), Antoni Gąsiorowski (oprac.), Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, 2002, ISBN 83-88385-14-3, OCLC 749354870.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Olchowce_(Sanok)&oldid=74663459”