Morawica (wapień)

Morawica, wapień morawicki – górnojurajski wapień tuberoidowy wydobywany w dwóch kamieniołomach w okolicach Morawicy, w gminie Morawica, w powiecie kieleckim, w województwie świętokrzyskim, w Polsce.

Kopalnia wapienia Morawica

Położenie na mapie Polski

wapień Morawica; widoczne belemnity, gąbki i szwy stylolitowe

W obrocie handlowym pojawia się także jako marmur Morawica lub marmur morawicki. Nazwa ta jest petrologicznie nieprawidłowa i związana jest z potocznym nazywaniem marmurami wapieni dających się łatwo polerować.

Ze względu na bardzo korzystne warunki eksploatacji, łatwość obróbki oraz dobre parametry fizyczne, należy do jednych najbardziej popularnych polskich kamieni dekoracyjnych.

Geneza, mineralogia i paleontologia

Wapień Morawica powstał w głębokim (od kilkudziesięciu do kilkuset metrów p.p.m.) i ciepłym morzu podzwrotnikowym 160 mln lat temu, w oksfordzie. Głównym minerałem go budującym jest kalcyt, pochodzący ze zwapniałych szczątków gąbek (tuberoidów) i mikroorganizmów.

W wapieniu morawickim występują dobrze zachowane skamieniałości, cenione ze względów dekoracyjnych. Zaliczają się do nich:

• amonity – spiralnie zwinięte muszle,
• belemnity – ciemne, o podłużnym kształcie,
• gąbki – dobrze zachowane w postaci owalnych (bulastych) kształtów lub ich fragmentów, z pustką w środku (w miejscu dawnego spongocelu), stosunkowo często widoczne są pory; gorzej zachowane w postaci plamek i przebarwień; z rzadka widoczne są zachowane pojedyncze igły,
• ramienionogi, otwornice, jeżowce – występują rzadko i przeważnie w fragmentach.

Epizodycznie w wapieniu morawickim można spotkać także szczątki kręgowców. Znaleziono tu czaszkę i zęby oftalmozaura. To unikalne znalezisko można oglądać w Muzeum Narodowym w Kielcach.

Rzadko występują w nim krzemienie.

• 
  amonit, gąbki i szwy stylolitowe w Morawicy
• 
  belemnit, gąbki i szwy stylolitowe w Morawicy
• 
  amonit i belemnit w Morawicy

Cechy fizyczne

Struktura drobnokrystaliczna, tekstura zbita, bezładna.

Wapień Morawica w polerze dostępny jest w trzech odcieniach barwy beżowej: jasnym, średnim i ciemnym, stanowiących osobne odmiany handlowe. Występują w nim szwy stylolitowe – cienkie, zygzakowate linie, będące świadectwem selektywnego rozpuszczania wapienia pod wpływem ciśnienia kierunkowego, w dawnych okresach geologicznych.

Parametry techniczne:

• gęstość 2,64 g/cm³,
• nasiąkliwość 1,03%,
• wytrzymałość na ściskanie 152 MPa,
• ścieralność 0,31 cm.

Historia

Eksploatacja wapienia morawickiego sięga co najmniej XIX w., gdy wspomniał o niej Franciszek Maksymilian Sobieszczański. W ofercie Kieleckiej Fabryki Marmurów pojawił się na początku XX w., jednak początkowo nie był popularny, o czym świadczy brak profesjonalnego kamieniołomu i wydobycie go przez chłopów.

W 1921 powstała spółka Marmury Kieleckie posiadająca kamieniołom w Woli Morawickiej. W 1950 kopalnia wznowiła wydobycie przerwane w czasie II wojny światowej. W połowie XX w. wapień zdobył popularność. W 1967 rozpoznano nowe, znacznie większe złoże Morawica III.

Współcześnie złoże Wola Morawicka eksploatowane jest przez Kopalnię Wola Morawicka Sp. z o.o., natomiast złoże Morawica III przez Kopalnię Wapienia „Morawica” SA.

Zastosowanie

Morawicę stosuje się w budownictwie jako kamień ozdobny, zazwyczaj wewnątrz budynków. Na zewnątrz nie jest chętnie stosowany, gdyż jego poler zanika pod wpływem warunków atmosferycznych. Wytwarza się z niej także kruszywo, nawozy mineralne, wapno palone używane w cukrownictwie, sorbenty do odsiarczania spalin oraz topnik w przemyśle hutniczym.

Przykłady zastosowania

posadzka w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie (jasne płytki)

Elementy wykonane z wapienia morawickiego można odnaleźć w całej Polsce. Wybrane obiekty, w których wykorzystany był wapień Morawica:

• Kraków:
  • budynki A-0, D-1 i B-6 Akademii Górniczo-Hutniczej – posadzka,
  • Dom Handlowy „Jubilat” – posadzka,
  • Kino „Kijów” – posadzka,
  • Gmach Główny Muzeum Narodowego – posadzka,
  • Narodowy Instytut Onkologii – posadzka,
  • Szpital Miejski Specjalistyczny im. Gabriela Narutowicza – posadzka.
• Mniów – kościół św. Stanisław
• Piekoszów – kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
• Poznań:
  • bazylika archikatedralna – posadzka i płyta nagrobna z płaskorzeźbą abpa Walentego Dymka,
  • kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Różańca Świętego,
  • kościół św. Antoniego Padewskiego,
  • kościół Najświętszej Marii Panny Wspomożycielki Wiernych,
  • kościół Maryi Królowej,
  • kościół Ofiarowania Pańskiego,
  • kościół farny,
  • zbór ewangelicki,
  • hotel „Polonez”,
  • hotel „Ikar”,
  • Centrum Targowe,
  • Urząd Wojewódzki,
  • Dom Żołnierza,
  • Izba Rzemieślnicza,
  • I Oddział ZUS,
  • Biblioteka Raczyńskich,
  • Collegium Minus UAM,
  • Collegium Maius UAM,
  • Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu.
• Warszawa:
  • Zamek Królewski,
  • Pałac Prezydencki,
  • gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów,
  • gmach Narodowego Banku Polskiego – wystrój kamienny,
  • Poczta Główna – wystrój kamienny,
  • Biblioteka Narodowa – wystrój kamienny,
  • gmach Polskiego Komitetu Olimpijskiego – wystrój kamienny,
  • Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego – posadzki i parapety,
  • Teatr Narodowy,
  • metro,
  • Roma Office Center.
• Wrocław
  • Uniwersytet Wrocławski,
  • Uniwersytet Przyrodniczy.