Mathias Zdarsky

Mathias Zdarsky (cz. Matyáš Žďárský, ur. 25 lutego 1856 w Kožichovicach koło Třebíča na Morawach, zm. 20 czerwca 1940 w St. Pölten, Austria) – Austriak, pionier alpejskiego narciarstwa zjazdowego, uważany również za twórcę nowoczesnych technik zjazdowych. Nazywany „Ojcem narciarstwa alpejskiego”. Był prawdopodobnie pierwszym austriackim instruktorem narciarskim. Był również nauczycielem, filozofem, malarzem, rzeźbiarzem.

Mathias Zdarsky

Mathias Zdarsky, 1908
Data i miejsce urodzenia	25 lutego 1856 Kožichovice
Data i miejsce śmierci	20 czerwca 1940 St. Pölten

Mathias Zdarsky prezentujący technikę zjazdu

Zdarsky był najmłodszym z dziesięciorga dzieci. W latach 1874–1878 zdobywał wykształcenie nauczyciela w Brnie. Następnie pracował jako nauczyciel w Wiedniu, Elsenreith i w więzieniu Stein. W Monachium uczył się malarstwa na Akademii Sztuk Pięknych, a na Politechnice w Zurychu malarstwa i rzeźby. Dużo podróżował – był we Włoszech, Bośni i w północnej Afryce. Niektóre z jego prac olejnych są dzisiaj wystawione w muzeum Lilienfeld, które jest poświęcone jego pamięci.

Zainspirowany przez Fridtjofa Nansena, który w roku 1888 przeprawił się na nartach przez Grenlandię, a w roku 1891 wydał książkę Auf Schneeschuhen durch Grönland (Przez Grenlandię na nartach). Wzorem Nansena, Zdarsky nauczył się zjeżdżać na nartach w terenie alpejskim, gdyż w ten sposób mógł w zimie w najprostszy sposób dostać się do wioski Lilienfeld z wyżej położonych terenów w Habernreith, które zakupił w 1889 roku.

W roku 1890 skonstruował pierwsze stalowe wiązanie tzw. „Lilienfelder Stahlsohlenbindung”, dzięki któremu but był stabilnie przymocowany do narty, co umożliwiło pokonywanie alpejskich stromizn. To jednak nie wystarczało i Zdarski skonstruował jeszcze mocniejsze stalowe wiązanie, które stało się prototypem nowoczesnego wiązania narciarskiego. Podobnie jak Norwegowie, używał tylko jednego kijka, a skręty wykonywał za pomocą łokci.

W 1904 roku uzyskał honorowe członkostwo w Klubie Narciarskim Wielkiej Brytanii.

19 marca 1905 roku Zdarsky zorganizował pierwsze zawody w narciarstwie alpejskim tzw. Torlauf (czyli zjazd z bramkami) na górze Muckenkogel, niedaleko Lilienfeld w Austrii. Trasa o długości 2 km z 85 bramkami przypominała dzisiejszy slalom gigant. W zawodach brało udział 24 zawodników. Zwyciężył Zdarsky stając się tym samym pierwszym zwycięzcą zawodów narciarskich. Zawody nie zyskały jednak większego rozgłosu, a w roku 1922 Anglik Arnold Lunn wymyślił krótszy, ale trudniejszy zjazd – slalom.

W czasach, kiedy żył Zdarsky nikt nie przypuszczał, że stworzył on podwaliny narciarstwa alpejskiego. Był raczej uważany za ekscentryka. Podczas I wojny światowej uczył żołnierzy stacjonujących na terenach górskich narciarstwa oraz zachowania się podczas lawin. W 1916 roku, podczas akcji ratowniczej zastała go lawina. Doznał wtedy licznych złamań.

Techniki narciarskie opisał w książce: Die Lilienfelder Skilauf-Technik (Styl zjazdowy Lilienfelder). Opublikowana po raz pierwszy w 1897 roku doczekała się siedemnastu edycji do roku 1925.

Zdarsky i Polacy

Zdarsky miał wielu przyjaciół wśród Polaków. Jednym z nich był Henryk Bobkowski (1879–1945), oficer armii austro-węgierskiej i generał Wojska Polskiego. Obaj znali się z czasów służby w bośniackim pułku c.k. armii. W późniejszym czasie Zdarsky został ojcem chrzestnym syna swojego przyjaciela – Andrzeja (1913–1961), pisarza i eseisty paryskiej „Kultury”. Zdarsky znał także brata Henryka, Aleksandra Bobkowskiego, wiceministra komunikacji, prekursora polskiego narciarstwa i działacza sportowego, inicjatora budowy kolei linowych na Kasprowy Wierch i Gubałówkę. Innym znajomym Zdarskyego był natomiast pisarz polski Ferdynand Goetel.

Linki zewnętrzne

• Zdarsky ski museum in Lilienfeld, Austria (niem.)
• Zdarsky archives (niem.)
• Zdarsky biography, annotated. skiinghistory.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-13)]. (ang.)