Wikipedia

Marian Dorotycz-Malewicz

Marian Michał Dorotycz-Malewicz, ps. „Hańcza”, „Ryszard Hańcza”, „Roch”, „Strzemię”, „Topór” (ur. 4 lipca?/16 lipca 1895 w majątku Manhejm w Rosji, zm. 10 października 1945 w Rzymie) – podpułkownik łączności Wojska Polskiego.

Marian Dorotycz-Malewicz
„Hańcza”, „Ryszard Hańcza”, „Roch”, „Strzemię”, „Topór”
podpułkownik łączności podpułkownik łączności
Pełne imię i nazwisko

Marian Michał Dorotycz-Malewicz

Data i miejsce urodzenia

16 lipca 1895
Manhejm, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

10 października 1945
Rzym, Włochy

Przebieg służby
Lata służby

1914–1945

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Wojsko Polskie

Jednostki

13 Kresowa Dywizja Piechoty
1 Batalion Telegraficzny
2 Batalion Telegraficzny
5 Batalion Telegraficzny
28 Dywizja Piechoty

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
II wojna światowa
Kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Złoty Krzyż Zasługi (II RP)

Życiorys

edytuj

Urodził się 16 lipca 1895 w majątku Manhejm, który znajdował się w Rosji. Po wybuchu I wojny światowej przerwał naukę w gimnazjum humanistycznym w Odessie i przeniósł się do szkoły oficerskiej, w której uczył się od sierpnia do grudnia 1914. W grudniu jako chorąży Armii Imperium Rosyjskiego służył w 136 batalionie zapasowym, w 149 pp i w 11 batalionie kolejowym na froncie rumuńskim[1][2]. W październiku 1917 po zdemobilizowaniu pełnił służbę w formacjach polskich. Najpierw został adiutantem 1 pułku piechoty, który wchodził w skład Oddziału Polskiego w Odessie pod dowództwem kpt Stanisława Skrzyńskiego a następnie od listopada 1918 pełnił służbę w 4 Dywizji Strzelców Polskich, z którą w czerwcu 1919 przybył do Polski[1][2].

W Wojsku Polskim służył od czerwca 1919 na stanowisku dowódcy plutonu i kompanii telegraficznej, a następnie jako szef łączności 13 Dywizji Piechoty. W 1921 został dowódcą kompanii w 1 batalionie telegraficznym. W następnym roku został wyznaczony na stanowisko komendanta Kadry 2 batalionu telegraficznego. W 1924 zajmował stanowisko kierownika Referatu Organizacyjno-Mobilizacyjnego i Wyszkoleniowego Szefostwa Łączności Dowództwa Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie[1][2]. 18 lutego 1928 został awansowany do stopnia majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 i 6. lokatą w korpusie oficerów łączności[3][4]. W 1929 został szefem łączności 28 Dywizji Piechoty w Warszawie, a w marcu 1932 zastępcą dowódcy 5 batalionu telegraficznego w Krakowie[5][6]. W grudniu 1934 roku został zwolniony z zajmowanego stanowiska i oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr V w Krakowie z zachowaniem dotychczasowego dodatku służbowego[7]. W październiku 1935 został szefem łączności 19 Dywizji Piechoty w Wilnie. W marcu 1939 pełnił służbę w Inspektoracie Armii w Wilnie na stanowisku referenta łączności[8].

W czasie kampanii wrześniowej 1939 był oficerem dowództwa łączności Armii „Prusy”, a następnie Frontu Północnego[9][2].

W lipcu 1940 rozpoczął działalność konspiracyjną wstępując do Związku Walki Zbrojnej. W lipcu 1941 został szefem sztabu Komendy Obszaru Armii Krajowej Białystok. W połowie 1942 został przeniesiony do Oddziału V Łączności Komendy Głównej Armii Krajowej na stanowisko szefa Wydziału Zrzutów. W tym samym roku został awansowany rozkazem L.65/BP z 11 listopada do stopnia podpułkownika[2].

W nocy 15/16 kwietnia 1944 odleciał z okupowanej Polski do Wielkiej Brytanii, w operacji lotniczej SOE o kryptonimie „Wildhorn I” (polski kryptonim Most 1)[2], wraz z gen. Stanisławem Tatarem, por Andrzejem Pomianem, wysłannikiem Delegata Rządu Zygmuntem Berezowskim oraz przedstawicielem Stronnictwa Ludowego Stanisławem Ołtarzewskim, po starcie z polowego lądowiska „Bąk” (N51°11′ E22°22′), w okolicach miejscowości Matczyn, 35 km od Lublina, samolotem Dakota FD-919 „I” z brytyjską załogą 267 Dywizjonu RAF, współpilotowanym przez Bolesława Koprowskiego z polskiej 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia[10].

2 czerwca 1944 na wniosek gen. Tatara mianowany szefem dowództwa „Elba”, struktury nadzorującej włoskie placówki Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza: Główną Bazę Przerzutową (Bazę nr 11) w Latiano, ośrodek szkolenia cichociemnych (Bazę nr 10) w Ostuni, placówkę „Capri” w Bari oraz centralę łączności „Mewa” w Mesagne. Wymienione bazy i placówki znajdowały się nieopodal lotniska Campo Casale pod Brindisi we Włoszech, skąd startowały samoloty m.in. 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia w lotach specjalnych SOE m.in. ze zrzutami cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej[11].

Od początku stycznia 1945, w związku z likwidacją Oddziału VI (Specjalnego), szef niejawnej placówki „Niebo” (Rzym) w centrali konspiracyjnej „Hel” założonej przez gen. Tatara. Na jego polecenie przechowywał część tzw. funduszu „Drawa”, tj. ponad 1,1 mln USD w skrzynkach zawierających sześciokieszeniowe parciane pasy z paczkami banknotów, oklejone impregnowanym płótnem z okienkami, pozwalającymi sprawdzić zawartość bez otwierania. Paczki banknotów były opieczętowane, kieszenie przeszywano grubą, mocną, jedwabną nicią, której końce plombowano. Każdy pas posiadał numer; jeśli zawierał banknoty 10-dolarowe, jego wartość wynosiła 18 tys.; jeśli 20-dolarowe – 36 tys. USD. Jeśli w pasie były złote monety 10-dolarowe, mieścił 2,4 tys. USD; jeśli złote monety 20-dolarowe – 3,6 tys. USD. Pasy te były używane przez cichociemnych do przerzutu pieniędzy na potrzeby Armii Krajowej[11].

W związku z prowadzeniem nielegalnej (wbrew brytyjskiemu zakazowi) łączności radiowej z Włoch, związanej z działalnością centrali konspiracyjnej „Hel”, po interwencji gen. Harolda Alexanda 2 października 1945 wezwany przez gen. Władysława Andersa do kwatery 2 Korpusu Polskiego w Porto San Giorgio, osadzony w areszcie domowym, po kilku dniach uciekł. Gen. Anders ściśle tajnym rozkazem L.dz. 5745 z 5 października 1945 powołał komisję do przejęcia przez 2 Korpus wszystkich aktywów i dokumentów dawnej Głównej Bazy Przerzutowej (Baza nr 11); wcześniej 29 września 1945 rozkazał mjr dypl. Janowi Jaźwińskiemu byłemu komendantowi Bazy nr 11 jednostronne przejęcie jej akt, szyfrów, radiostacji oraz wszelkich skrytek[11]. 5 października 1945 komisja Jaźwińskiego znalazła skrytkę założoną przez ppłk Dorotycz-Malewicza na strychu szpitala i klasztoru Bonifratrów Fatebenefratelli na Wyspie Tyberyjskiej w Rzymie (Włochy). W skrzyni zamkniętej na dwie kłódki znajdowały się dwie skrzynki oznaczone numerami "4" oraz "5", a w nich walizki z tymi samymi numerami[12][11]. Po komisyjnym otwarciu walizek okazało się, że znajdowały się w nich dolary papierowe (głównie w pasach, łącznie na kwotę 1.136.638 (milion sto trzydzieści sześć tysięcy sześćset trzydzieści osiem)[13][11].

Poszukiwany po ucieczce przez wywiad 2 Korpusu Polskiego ppłk. „Hańcza” został odnaleziony 9 października 1945, o godz. 9:30 w wynajmowanym mieszkaniu w Rzymie, przy Fonte di Fauno. Według radiogramu rzymskiej placówki wywiadu 2 Korpusu, na widok trzyosobowego patrolu „Hańcza” strzelił sobie w głowę z pistoletu służbowego[14], w nocy 9/10 października zmarł w 104 Brytyjskim Szpitalu Wojskowym w Rzymie. W jego mieszkaniu znaleziono dwa listy pożegnalne, w tym jeden z dyspozycją co do przeznaczenia poszczególnych rzeczy osobistych. W liście do swego adiutanta por. Czesława Micińskiego napisał, że "odchodzi na skutek zdrady i podpisania fałszywego oświadczenia wobec Dowódcy Korpusu"[14]. W raporcie lekarskim o oględzinach pośmiertnych stwierdzono jedną ranę wlotową oraz jedną ranę wylotową w czaszce – "Kula przeszła przez obydwa czołowe płaty mózgu, wychodząc z lewego płata czołowego w punkcie położonym nieco wyżej i ku tulowi od rany wlotowej"[15]. Po śmierci ppłk „Hańczy” wywiad 2 Korpusu w radiogramie z 11 października 1945 meldował, że "prasa włoska wczoraj i dzisiaj podała fantastyczne okoliczności sprawy, przekręcając nazwisko. Sprawę przedstawia jako szpiegowską. Anglicy obiecali interweniować, tłumacząc samobójstwo w związku z kontrolą i stwierdzeniem nadużycia władzy"[16]. W 1963 roku Władysław Michniewicz w paryskiej „Kulturze”[17] oskarżył wywiad 2 Korpusu o zamordowanie „Hańczy”[11][11]. Jego śmierć stała się pretekstem do oskarżania gen. Andersa także później o domniemane wydanie rozkazu morderstwa[18].

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Buczek 1991 ↓, s. 10.
  2. ↑ a b c d e f Kunert 1987 ↓, s. 47.
  3. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 21 lutego 1928 roku, s. 49.
  4. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 263, w marcu 1939 był jedynym majorem ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 w korpusie oficerów łączności, grupa liniowa.
  5. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 240.
  6. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 268, 768.
  7. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 254.
  8. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 419.
  9. ↑ Głowacki 1986 ↓, s. 337.
  10. ↑ Kajetan Bieniecki, Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Kraków: Arcana, 1994, s. 203–206, ISBN 83-86225-10-6.
  11. ↑ a b c d e f g Zbigniew S. Siemaszko, Działalność generała Tatara, Lublin: Norbertinum, 2004, ISBN 83-7222-192-8.
  12. ↑ Protokół (komisji Jaźwińskiego) znalezienia, odebrania i otwarcia zawartości skrytki, założonej przez płk. Hańcza Ryszarda i por. Miciński Czesława, w Ospedale dei Fatebenefratelli na wyspie Tiberina w Rzymie, spisanego w Kancelarii Placówki „R” dnia 5.X.1945, Dokumenty z teczki „Sprawa ś.p. płk Hańcza – Studium Polski Podziemnej, sygn. SK 26/39, 5 października 1945.
  13. ↑ „Sprawozdanie końcowe” komisji mjr dypl. Jana Gorzko, Dokumenty z teczki „Sprawa ś.p. płk Hańcza – Studium Polski Podziemnej”, sygn. SK 26/39, 12 października 1945.
  14. ↑ a b Radiogram rzymskiej placówki wywiadu 2 Korpusu z godz. 15.50, Dokumenty z teczki „Sprawa ś.p. płk Hańcza – Studium Polski Podziemnej, sygn. SK 26/39, 9 października 1945.
  15. ↑ Raport o oględzinach pośmiertnych, Dokumenty z teczki „Sprawa ś.p. płk Hańcza – Studium Polski Podziemnej, sygn. SK 26/39, 13 października 1945.
  16. ↑ Radiogram rzymskiej placówki wywiadu 2 Korpusu z godz. 16.oo, Dokumenty z teczki „Sprawa ś.p. płk Hańcza – Studium Polski Podziemnej, sygn. SK 26/39, 11 października 1945.
  17. ↑ Władysław Michniewicz, Śmierć płk. Hańczy, „Kultura” (10/92), Paryż: Instytut Literacki, 1963, s. 87–103.
  18. ↑ Andrzej Fedorowicz: Gen. Anders kazał zamordować polskiego oficera? W tle wielkie pieniądze
  19. ↑ M.P. z 1939 r. nr 121, poz. 282 „za zasługi w służbie wojskowej”.
  20. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 263.

Bibliografia

edytuj
  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
  • Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
  • Roman Buczek: Rozgrywka o dolary. Kielce: 1991.
  • Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
  • Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945 T.2. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 47–48. ISBN 83-211-0758-3.
  • Marek Ney-Krwawicz: Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 431. ISBN 83-211-1055-X.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Marian_Dorotycz-Malewicz&oldid=75040483”