Malbim
Malbim Meir (Majer) Weiser (ur. 7 marca 1809 w Wołoczyskach na Wołyniu, zm. 18 września 1879 w Kijowie)[1][2] – rabin, kaznodzieja, konserwatywny działacz religijny i komentator Biblii – przeciwnik Haskali. „Czołowy uczony Tory i jeden z wyróżniających się komentatorów swoich czasów. Napisał monumentalny, analityczny komentarz do Tory – HaTora wehamicwa, opublikowany w Warszawie w latach 1860–1876” (Wikipardes). Za życia znany był pod akronimem Malbim (hebr. מלבי”ם, Meir Löb ben Jehiel Michae Weiser, hebr. מאיר ליבוש בן יחיאל מיכאל וייזר). Zwany też Lajbusiem Malbimem.
| Rabin | |
| |
| Data i miejsce urodzenia |
7 marca 1809 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
18 września 1879 |
| Wyznanie | |
Uczył się w Warszawie. W dokumentach określany jako poddany pruski. Być może wynikało to z jego działalności, jako rabina, we Wrześni i Kępnie w ówczesnych Prusach. Z Poznańskiego Malbim trafił do Bukaresztu na stanowisko naczelnego rabina Rumunii. Następnie przeniósł się do Konstantynopola, a później do Paryża. Po pracy w tak wielkich miastach przyjął posadę w niegdyś wojewódzkiej Łęczycy. Wikipedia podaje 1866 jako rok objęcia funkcji rabina w Łęczycy, po sławnym rabinie i uczonym Chaimie Auerbachu. Chodzi zapewne o Izaaka Chaima Auerbacha – syna Chaima Auerbacha – obaj byli rabinami Łęczycy i pisarzami religijnymi. Po pobycie w Łęczycy Malbim trafił do Chersonia i Mohylewa.
Brak w biogramach Malbima wiadomości o objęciu przez niego funkcji rabina Łęczycy około 1870 r. Trudno ustalić kiedy formalnie przyjął tę funkcję – propozycję objęcia otrzymał od łęczyckiej Gminy w grudniu 1869 r. Malbim przyjął ją i napisał własnoręcznie krótki życiorys, z którego wynika, że uprawnienia rabinackie uzyskał 12 czerwca 1840 r. w regencji poznańskiej. Był żonaty z córką rabina Łęczycy Chaima Auerbacha (Urbacha vel Orbacha).
Malbimowi zaproponowano dochód w wysokości 1650 rubli rocznie. Ponowny wybór Malbima związany był prawdopodobnie z jego kolejnym małżeństwem, tym razem z córką Fajwela Opoczyńskiego z Łęczycy. Akt wyboru na rabina Łęczycy podpisali w imieniu Gminy żydowskiej: Hersz Kowalewski, Mordka Cygler, Szlama Piątkowski, Lajbuś Wilk, Icek Goldmann, Mosiek Krośniewicki, Abram Dawid Chabański, Izrael Wilk, Abram Goldman, L. Puterkowski lub Petrykowski oraz członkowie Dozoru Bóżniczego – M.D. Landau i Opoczyński. Rabin Malbim występuje w dokumentach jeszcze w 1872 r., lecz nie wiadomo dokładnie do kiedy pełnił swoją funkcję. Można w przybliżeniu założyć, że do lata 1872 r., gdyż we wrześniu 1872 r. określano Malbima byłym rabinem.
W lipcu 1871 r. rabin Malbim wynajął „służbowe” mieszkanie przy ul. Bóżniczej 35 (Mała Synagoga) Chaimowi Goldbergowi. Mieszkanie Malbima istnieje do dziś w budynku Małej Synagogi w Łęczycy przy zbiegu ulic Kaliskiej i Szpitalnej.
W lutym 1872 r. doszło do konfliktu między rabinem Malbimem a rytualnymi rzezakami.
Jeszcze w styczniu 1878 r. zajmowano się zmianami dokonanymi przez byłego rabina Malbima. Władze gubernialne uznały go winnym wykroczeń – Malbim zakazał żydowskim rzeźnikom sprzedaży mięsa w jatkach miejskich. Nakazał robić to w synagodze. Ten, kto się nie podporządkował nie otrzymywał od rabina „certyfikatu” koszerności.
Malbim po wyjeździe z Łęczycy pracował w Wilnie, Królewcu i Krzemieńczuku na Ukrainie. Odmówił przyjęcia funkcji rabina Nowego Jorku.
Kontrowersyjny rabin pozostawił po sobie wiele publikacji drukowanych m.in. we Wrocławiu, Warszawie, Paryżu i Krotoszynie. Najważniejsze dzieła wydał za pieniądze pochodzące od łęczyckiej rodziny swojej drugiej żony.
Najważniejsze publikacje Malbima
edytuj- Archot ha-Hayyim, Wrocław 1837
- Archot ha-Shalom, Krotoszyn 1839
- Ha-Torah v’ha Mikvah, Warszawa 1874 – 1880
- Mikra’e Kodesh, 1874
- Mashal u-Melikah, Paryż 1867
W 2005 r. w Krakowie ukazała się nakładem Stowarzyszenia Pardes „Księga Rut z komentarzem Malbima oraz esej o Dziesięciu Przykazaniach”. Redaktorem wydania był rabin dr Sacha Pecaric.
W 2006 r. to samo wydawnictwo opublikowało „Księgę Estery z komentarzem Malbima” (wyd. zredagowane przez rabina dr. Sachę Pecarica).
Przypisy
edytuj- ↑ Malbim, Meïr Löb ben Jehiel Michael, Jewish Encyclopedia, 1906 [dostęp 2021-01-19] (ang.).
- ↑ Mirosław Pisarkiewicz, Z dziejów Gminy Zydowskiej w Łęczycy w latach 1869–1914 /w:/ „Kwartalnik Historii Żydów”, 1/2004, s. 60–74.