Kunstgewerbemuseum

Muzeum Rzemiosła Artystycznego
Kunstgewerbemuseum
	; Kunstgewerbemuseum – elewacja wejściowa od strony Kulturforum
Państwo	Niemcy
Miejscowość	Berlin
Adres	Tiergartenstraße 6; 10785 Berlin
Data założenia	1868
Zakres zbiorów	VIII-XXI w.
Dyrektor	Dr. Sabine Thümmler
	Położenie na mapie Niemiec Muzeum Rzemiosła Artystycznego
	Położenie na mapie Berlina Muzeum Rzemiosła Artystycznego
	52°30′35″N 13°22′03″E/52,509722 13,367500
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Muzeum Rzemiosła Artystycznego (niem. Kunstgewerbemuseum) – jedno z ważniejszych muzeów sztuki w stolicy Niemiec, Berlinie. Powołane w 1868 roku muzeum stanowi część Berlińskich Muzeów Państwowych pod opieką Fundacji Pruskiego Dziedzictwa Kultury, gromadzi dzieła rzemiosł artystycznych od wczesnego średniowiecza po współczesność.

Muzeum wielokrotnie zmieniało swoją lokalizację; obecnie ma dwie siedziby. Pierwsza z nich znajduje się w historycznym zamku Köpenick, druga położona jest na terenie nowoczesnego centrum kultury znanego jako Kulturforum nieopodal placu Poczdamskiego w obrębie dzielnicy Tiergarten.

Dzieje

Puchar nautilus z herbem opata Aleksandra Kęsowskiego autorstwa Andreasa I Mackensena, 1643-1667, Muzeum Rzemiosła Artystycznego w Berlinie^[1]

Berlińskie Kunstgewerbemuseum jest najstarszą w Niemczech placówką przechowującą dzieła rzemiosła artystycznego. Powstało w 1868 roku jako Deutsches Gewerbe-Museum. Początkowo znalazły się tam eksponaty wystawione rok wcześniej na Wystawie Światowej w Paryżu. Misją muzeum było wówczas nie tylko prezentowanie zbiorów rzemiosła, lecz także nauczanie i wychowanie osób trudniących się rozmaitymi rzemiosłami, a także kiełkującym wówczas wzornictwem przemysłowym. Dla spełniania naukowo-szkoleniowej misji z inicjatywy niemieckiego Stowarzyszenia Niemieckich Rzemieślników Berlina powołano również w 1868 roku Unterrichtsanstalt des Kunstgewerbemuseums Berlin. Do 1921 roku szkoła i muzeum niezależnie od zmian lokalizacji stanowiły zintegrowany organizm. Obecna nazwa Kunstgewerbemuseum funkcjonuje od 1879 roku. Lata 1874-1875 były przełomowe dla dziejów zbiorów Kunstgwerbemuseum ze względu na spektakularne nabytki. Do najważniejszych należał monumentalny zespół sreber, pierwotnie stanowiący dobra Rady Miejskiej w Lüneburgu. Władze pruskie ofiarowały aż 7 tysięcy dzieł pochodzących z kolekcji Hohenzollernów, których większość była zgromadzona w królewskiej Kunstkammer. W 1881 roku nową siedzibą muzeum został Martin-Gropius-Bau. Dokonano tu uporządkowania zbiorów; podzielono na szereg kategorii wyszczególniających techniki rzemiosł oraz chronologię. W tym samym budynku znalazł się tymczasowo Skarb Priama znaleziony podczas prac archeologicznych w Grecji prowadzonych przez Heinricha Schliemanna. W 1921 roku muzeum przeniesiono do zamku berlińskiego, gdzie dokonano połączenia Kunstgewebemuseum z umiejscowionym w zamku Schlossmuseum. Podczas II wojny światowej pomimo ewakuacji zbiorów znaczna część uległa zniszczeniu lub zaginęła. W ramach podziału Berlina i Niemiec podzielono zachowane zabytki. W 1963 roku dla zbiorów pozostałych w Berlinie Wschodnim udostępniono zamek w Köpenick. Część zachowana w Berlinie Zachodnim trafiła do pałacu Charlottenburg. W 1985 roku rozpoczęto budowę nowej placówki przy Kulturforum. Gmach zaprojektował Rolf Gutbrod.

Zbiory

Mimo wojennych uszczerbków Kunstgewerbemuseum w Berlinie posiada jedną z największych na świecie kolekcji dzieł rzemiosła artystycznego. Zarówno sztukę dawną jak współczesną reprezentują dzieła o szerokim spektrum w zakresie technik. Największą część kolekcji stanowią dzieła metaloplastyki (złotnictwa, ludwisarstwa, konwisarstwa), wyroby ze szkła, emalii, kości słoniowej, ceramiki, porcelany, nadto liczny zespół mebli oraz wyposażenia pokojów. Zakres zbiorów sztuki tekstylnej obejmuje nie tylko tapiserie lecz także bogaty zbiór kostiumów. Prezentowane są tu również dawne i współczesne dzieła codziennego użytku.

Skarbiec Świętego Dionizego

Skarbiec Świętego Dionizego tworzy zespół średniowiecznych dzieł metaloplastyki pochodzących z opactwa Świętego Dionizego w Enger. Po skasowaniu klasztoru trafiły do kościoła Świętego Jana w pobliskim Herford, stamtąd zaś drogą zakupu do ówczesnego Gewerbe Museum w stolicy Niemiec. Zespół tworzy kilkanaście dzieł, jednakże reprezentują one niemal wszystkie nurty sztuki średniowiecznej. Z czasów karolińskich pochodzi relikwiarz w typie sakwowym z VIII w. Okres przedromański egzemplifikuje krzyż w typie crux gemmata z przełomu X/XI wieku, zaś romański – srebrny relikwiarz z wielkim kryształem górskim na wierzchu, srebrna oprawa ewangelistarza oraz brązowa akwamanila. Gotyk reprezentują XIV-wieczna srebrna brosza z przedstawieniem Matki Bożej z Dzieciątkiem i św. Anną Samotrzeć oraz z następnego stulecia dwie okrągłe pokrywy relikwiarzy.

Pursa relikwiarzowa,
VIII w.
info
Krzyż relikwiarzowy,
XI w.
info
Relikwiarz z kryształem górskim,
ok. 1220 r.
Akwamanile,
ok. 1230 r.
info

Skarbiec katedry w Bazylei

Skarbiec katedralny w Bazylei należał do największych zbiorów średniowiecznych dzieł złotniczych. W 1833 roku w pokłosiu konfliktu pomiędzy półkantonami Basel-Stadt i Basel-Landschaft skarbiec został podzielony między zwaśnione strony i następnie rozsprzedany. Dzieła trafiły do największych zbiorów muzealnych. Kilka dzieł trafiło do książąt pruskich, a w konsekwencji od 1917 r. do Kunstgewerbemuseum. Są to crux gemmata Henryka II datowany na ok. 1015 r., wczesnogotycka korona grobowa królowej Gertrudy (Anny) z 1288 r., późnogotycka monstrancja z wizerunkami św. Henryka i św. Kunegundy oraz ostensorium z wizerunkiem Agnus Dei z XV w.

Skarbiec Welfów

Osobny artykuł: Skarb Welfów.

Wzniesiona z inicjatywy Liudolfa i Gertrudy Brunszwickiej z rodu Brunonów, a następnie zbudowana na nowo przez księcia Henryka Lwa katedra w Brunszwiku posiadała niegdyś bogaty skarbiec, który wzbogacał się dzięki darom wspomnianych książąt i kolejnym władcom i notablom z dynastii Welfów. Po przejęciu katedry przez gminę protestancką skarbiec trafił do lokalnych książąt. Ich potomkowie byli właścicielami zbiorów aż do lat 20. XX stulecia, kiedy zostały one spieniężone z woli spadkobiercy Welfów, Ernesta Augusta III. Trafiły w ręce żydowskich kupców i następnie częściowo go rozsprzedano, w rezultacie niektóre zabytki trafiły do amerykańskich muzeów m.in. Cleveland Museum of Art, Art Institute of Chicago czy Nelson-Atkins Museum of Art. W 1935 r. z woli m.in. Hermanna Göringa nakazano zakupić skarb na rzecz Rzeszy. Istnieją jednak przesłanki, iż żydowscy właściciele zostali zmuszeni do sprzedaży zabytków znacznie poniżej ich wartości. Stało się to zarzewiem trwającego do dziś sporu o pozyskane do Berlina 42 dzieła, pośród nich romański krzyż Welfów z XI w., relikwiarz kopułowy z ok. 1175 r., ołtarzyk przenośny Eilbertusa z XI w., brachium św. Zygmunta z XII w., tablicę relikwiarzową (plenarium) księcia Ottona Łagodnego z ok. 1330 r.

Relikwiarz tzw. kopułowy
schyłek XII w.
info
Relikwiarz
XIII w.
Tablica relikwiarzowa Ottona Łagodnego
ok. 1330 r.
info
Krzyż Welfów
1 poł. XI w.
info

Skarbiec Rady Miejskiej Lüneburga

Srebra z ratusza w Lüneburgu (Lüneburger Ratssilber) należą do największych zachowanych do dziś zbiorów złotnictwa historycznie związanych z władzą municypalną. Wiadomo że kolekcja pierwotnie liczyła ponad 200 dzieł (w 1611 r. aż 253), do dziś zachowały się jedynie 32 dzieła ze srebra, srebra złoconego i złota. Są to relikwiarze, puchary, patery, kubki, elementy dekoracji zastawy stołowej, autonomiczne figury zwierząt etc. Czas powstania zachowanych dzieł obejmuje zasięg od 2 ćwierci XV po 1 ćwierć XVII stulecia. W 1874 roku srebra trafiły drogą zakupu do muzeum, dla ratusza w Lüneburgu wykonano kopie galwanoplastyczne wszystkich dzieł.

Skarbiec Rady Miejskiej Lüneburga - całość
XV-XVI w.
Puchary puklowane
XVI w.
Figura relikwiarzowa Madonny z Dzieciątkiem
ok. 1510 r.
info
Patera
ok. 1480 r.
info

W zamku Köpenick mieści się stała kolekcja „Raumkunst aus Renaissance, Barock und Rokoko“.

Galeria

Wyroby ze szkła

Puchar
Wenecja, XV w.
Puchar
XVI w.
Trzy puchary z czerwonego szkła
XVII w.
Pucharek wedutowy
XIX w.

Wyroby z porcelany

Lampa porcelanowa
XVIII w.
info
Johann Georg Schumann, Dama i trzech muzykantów
ok. 1775 r.
info
Johann Joachim Kändler, Dama i dwóch kawalerów
Porcelana miśnieńska, poł. XVIII w.
Adolph Amberg, Orszak weselny
Porcelana berlińska, ok. 1911

Kolekcja mebli

Barokowa konsola z lustrem
XVII w.
David Roentgen i Peter Kinzing,
Kabinet z Neuwieder
1779 r.
info
Johann Michael Hoppenhaupt I, Gabinet lustrzany z zamku w Merseburgu
1712–1715 r.
Salon Carla Bugattiego
ok. 1885 r.
info

Dzieła emalierstwa

Zapinka z orłem ze skarbca Gizeli
X w.
Plakietka z retabulum ołtarza Św. Remakla ze Stavelot
ok. 1185 r.
info
Plakietka z Madonną z Dzieciątkiem i aniołami
ok. 1330 r.
info
Zapona
pocz. XV w.

Metaloplastyka i wyroby z kości słoniowej

Antaba drzwi z Wissen an der Sieg
Nadrenia, ok. 1220-1230
Wenzel Jamnitzer, Puchar Karola V Habsburga
ok. 1565 r.
info
Diana na polowaniu
XVII w.
Puchar ze srebra złoconego i kości słoniowej
XVII w.

Miscellanea

Krzyż Henryka II
ok. 1015 r.
info
Szkatułka relikwiarzowa
ok. 1100-50 r.
Witraże z kościoła św. Klary w Kolonii
XIV w.
Witraż en grisaille z wizerunkiem tronującego księcia
2 poł. XV w.

Tapiseria z gryfem
Szwajcaria, XV w.
info
Anton Mozart, Przekazanie Kabinetu Pomorskiego księciu Filipowi II przez Filipa Hainhofera
ok. 1607 r.
info
Biedermeierowska miniatura z portretem młodej dziewczyny
ok. 1835 r.
Merry-Joseph Blondel i Louis Lafitte (proj.), manufaktura Dufour w Paryżu (wyk.), Tapeta ze sceną Psyche prezentującej biżuterię siostrze
1815/1816 r.