Wikipedia

Koszary przy ul. Adama Mickiewicza w Sanoku

Koszary przy ul. Adama Mickiewicza w Sanoku – zabudowania stanowiące byłe koszary wojskowe w Sanoku, położone przy ulicy Adama Mickiewicza w dzielnicy Śródmieście.

Koszary przy ul. Adama Mickiewicza w Sanoku
Ilustracja
Widok na budynki przy ulicy Mickiewicza 21 i 23 (2013)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Sanok

Adres

ul. Adama Mickiewicza 21 i 23
(Śródmieście)

Typ budynku

budynek

Rozpoczęcie budowy

styczeń 1912

Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Koszary przy ul. Adama Mickiewicza w Sanoku”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Koszary przy ul. Adama Mickiewicza w Sanoku”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Koszary przy ul. Adama Mickiewicza w Sanoku”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Koszary przy ul. Adama Mickiewicza w Sanoku”
Ziemia49°33′50,07″N 22°12′10,80″E/49,563908 22,203000
Multimedia w Wikimedia Commons
Koszary 45. r.p. oraz batalionu Ladwehry, widok z góry Aptekarki (1911-1912)

W okresie autonomii galicyjskiej w ramach Austro-Węgier na przełomie XIX/XX w Sanoku z infrastruktury korzystał 45 Pułk Piechoty c. i k. armii; pod koniec XIX wieku szereg budynków w posiadaniu jednostki stanowiło realność miejską, od których pobierano czynsz: dwa domy na Stawisku (koszary 45pp), 6 domów na Wójtostwie (4 koszar, 2 aresztu, 1 kuchni), nowe koszary obrony krajowej z magazynem i barakami, dom murowany (szpital wojskowy), magazyn 45pp, prochownia 45pp i prochownia obrony krajowej położone na folwarku w Posadzie Olchowskiej[1][2][3][4][5][6][7].

Kwestia budowy koszar wojskowych w Sanoku była podnoszona na początku XX wieku, zaś zabudowania były planowane na potrzeby batalionu 45 Pułku Piechoty c. i k. armii (w tym celu na przełomie 1904/1905 rady miejska w Sanoku podjęła uchwałę, zatwierdzoną następnie przez radę powiatu sanockiego, o zaciągnięciu pożyczki w kwocie 300 tys. koron na budowę koszar wojskowych w Sanoku)[8][9][10]. Budowę prowadzono za kadencji burmistrza Sanoka, Feliksa Gieli; po kilku latach starań w 1910 przystąpiono do rozpoczęcia pracy budowlanych, których koszt szacowano na ok. pół miliona koron[11]. Budynki zostały oddane do użytku w styczniu 1912[12]. Celem oddania do użytku koszar powołano komisje wojskową, miejską i polityczną 28 grudnia 1911, wprowadzenie wojsk do budynków zaplanowano na 15 stycznia 1911, a kontrakt zapisano na 25 lat[13]. Zgodnie z planem w koszarach stacjonował w nich austriacki 45 Pułk Piechoty[14]. Pierwotnie budynki koszary były pod numerami 540, 541, 542, 543[15]. W 1909 szpital zyskał pobliskie budynki koszar wojskowych 4 i 5 Pułku Piechoty Liniowej im. księcia Zygmunta w 1909 zostały przeznaczone na rzecz Szpitala Powszechnego w Sanoku[16].

U kresu I wojny światowej 1 listopada 1918 delegacja sanockiej Rady Miejskiej (w jej składzie byli m.in.: burmistrz Paweł Biedka, kpt. Franciszek Stok, kpt. Antoni Kurka, Feliks Giela, Michał Słuszkiewicz, Karol Zaleski, adwokaci Wojciech Ślączka, dr Adolf Bendel i dr Jonasz Spiegel, działacze sokoli Adam Pytel i Marian Szajna, Tomasz Rozum, Michał Guzik) podjęła rozmowy z komendantem wojskowej załogi c. i k. w Sanoku płk. Iwanem Maksymowiczem i mimo jego oporu dokonano rozbrojenia stacjonującego wówczas w koszarach – pochodzącego z ziemi czeskiej – 54 Pułku Piechoty, po czym ok. 1000 żołnierzy jednostki (ok. 600 narodowości czeskiej i 300 narodowości niemieckiej) opuściło miasto[17][18][19]. Po zakończeniu wojny, w listopadzie 1918 ulokował się w nich ochotniczy 3 Batalion Strzelców Sanockich i zajmował do 1919[12].

W okresie II Rzeczypospolitej (1920-1939) w obiektach stacjonował II batalion 2 Pułku Strzelców Podhalańskich. Ok. 1920 budynki koszar zostały poświęcone[20]. Według stanu z 1931 przy ul. Adama Mickiewicza koszary były zlokalizowane pod numerami: 15, 15a, 17, 17a, 19 - baraki wojskowe, 21, 23[21]. Przed 1939 obiekty były określane jako „Koszary Jagiellonów”[22] bądź „Koszary Jagiellońskie”[23].

Tuż po II wojnie światowej 12 lipca 1945 do Sanoka przybył I batalion 34 Pułku Piechoty Ludowego Wojska Polskiego i został zakwaterowany w koszarach, do 1939 należących do 2 Pułku Strzelców Podhalańskich[24][25]. W okresie PRL do 1952 stacjonował 26 Pułk Piechoty (wówczas koszary istniały pod numerem 15 ulicy A. Mickiewicza), a do 1991 były siedzibą oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza (WOP)[12].

Na północnym krańcu nieruchomości koszar istniał dworek rodziny Tchorznickich (Aleksander Mniszek-Tchorznicki), gdzie później powstały magazyny wojskowe (miejsce to znajduje się naprzeciw wejścia głównego na stadion „Wierchy” przy ul. Żwirki i Wigury 6)[26].

Pod koniec XX wieku zdecydowano o zagospodarowaniu obiektów. Obiekty zlokalizowane topograficznie wyżej, pod adresem ulicy Mickiewicza 21 samorząd lokalny przekazał je na rzecz powstałej uczelni, Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Sanoku[27]. Jeszcze przed decyzją powołującą uczelnię podjęto remont zabudowań byłych koszar, trwający od 10 lipca 2000 do 2001[28][29][30]. Budynki zostały odremontowane i na nowo dostosowane dla potrzeb dydaktycznych[31][32]. Od 2004 był remontowany, a na przełomie 2005/2006 oddany do użytku został budynek byłego arsenału, zlokalizowany przy ul. Żwirki i Wigury (w strukturze uczelni PWSZ określony jako F)[33][34] (w przeszłości istniał przy nim staw[35]). Budynek położony przy ulicy Mickiewicza 23, przejęła sanocka placówka Straży Granicznej, przynależna do Bieszczadzkiego Oddziału SG.

Upamiętnienie

edytuj
  • Przed budynkiem przy ulicy Adama Mickiewicza 21 (później PWSZ) ustanowiono kamień pamiątkowy upamiętniający 2 Pułk Strzelców Podhalańskich[36]. Został odsłonięty 3 października 1993[37]. Upamiętnia żołnierzy 2 Pułku Strzelców Podhalańskich oraz AK. Projektantem obelisku był st. chorąży Andrzej Siwiec. Pomnik zawiera herb 2 PSP oraz tablicę z inskrypcją o treści: Pamięci żołnierzy 2 PSP i ich kontynuatorom z AK Obwodu „SAN” w walce o niepodległość Polski. Społeczeństwo Ziemi Sanockiej[38].
  • Na fasadzie budynku przy ulicy Adama Mickiewicza 23 (SG) została odsłonięta tablica pamiątkowa[39]. Inskrypcja informuje: W hołdzie oficerom i strażnikom Straży Granicznej II RP służącym w Sanoku w Małopolskim Inspektoracie Okręgowym i Komendzie Obwodu w 20. rocznicę reaktywowania formacji. Funkcjonariusze Placówki SG w Sanoku oraz rodziny byłych strażników. Sanok, maj 2011.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Budżet miejski na r. 1895. „Gazeta Sanocka”. Nr 7, s. 3, 31 marca 1895. 
  2. ↑ Budżet miejski na r. 1896. „Gazeta Sanocka”. Nr 38, s. 3, 22 grudnia 1895. 
  3. ↑ Budżet m. Sanoka. „Gazeta Sanocka”. Nr 5, s. 2, 31 stycznia 1904. 
  4. ↑ Preliminarz budżetu m. Sanoka na rok 1905. „Gazeta Sanocka”. Nr 51, s. 1, 18 grudnia 1904. 
  5. ↑ Z Rady miejskiej. „Gazeta Sanocka”. Nr 91, s. 2, 25 grudnia 1896. 
  6. ↑ Z Rady miejskiej. „Gazeta Sanocka”. Nr 108, s. 2, 28 stycznia 1906. 
  7. ↑ Z Rady miejskiej. „Gazeta Sanocka”. Nr 156, s. 2, 23 grudnia 1906. 
  8. ↑ Z Rady miejskiej. „Gazeta Sanocka”. Nr 88, s. 2, 3 września 1905. 
  9. ↑ Wyjdziemy znowu jak Zabłocki na mydle. „Gazeta Sanocka”. Nr 95, s. 3, 22 października 1905. 
  10. ↑ Budżet Rady powiatowej w Sanoku. „Gazeta Sanocka”. Nr 108, s. 3, 21 stycznia 1906. 
  11. ↑ Ze spraw miejskich. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 2, s. 1, 8 maja 1910. 
  12. ↑ a b c Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 310. ISBN 978-83-60380-26-0.
  13. ↑ Oddanie koszar. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 54 z 31 grudnia 1911. 
  14. ↑ Zabytki, muzea i ciekawostki miasta. sanok.pl. [dostęp 2013-02-10].
  15. ↑ Alojzy Zielecki, Budownictwo i gospodarka komunalna, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 398.
  16. ↑ Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. zozsanok.pl. s. 20. [dostęp 2014-05-15].
  17. ↑ Juliusz Zaleski. Z dziejów III Baonu strzelców sanockich (garść wspomnień w rocznicę). „Ziemia Sanocka”. Nr 30, s. 2, 7 grudnia 1919. 
  18. ↑ Wojciech Sołtys: Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939. Pierwsze miesiące wolności. Życie gospodarcze społeczne i polityczne. W: Feliks Kiryk (red.): Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 1995. ISBN 83-86077-57-3.
  19. ↑ Edward Zając: Jak Sanok wybił się na niepodległość. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1995, s. 16-17. ISBN 83-901466-3-0.
  20. ↑ Andrzej Romaniak: Pamiątki po 2 Pułku Strzelców Podhalańskich z Sanoka. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2003, s. 21, 63. ISBN 83-919305-0-5.
  21. ↑ Akta miasta Sanoka. Wykaz ulic i mieszkań w mieście Sanoku 1931 r. (zespół 135, sygn. 503). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 126.
  22. ↑ Edmund Słuszkiewicz: Przewodnik po Sanoku i Ziemi Sanockiej. Sanok: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, 1938, s. 68.
  23. ↑ Maria Łapiszczak: Sanok na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. II. Sanok: 2001, s. 12. ISBN 83-915388-1-8.
  24. ↑ Mieczysław Juchniewicz, Stanisław Rzepski: Szlakiem 34 Budziszyńskiego Pułku Piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961, s. 320.
  25. ↑ Benedykt Gajewski: Walka z ukraińskim podziemiem na południowo-wschodnim obszarze Polski w latach 1944-1948. Publikacje, raporty, relacje, zeznania. Sanok: 2005, s. 347-348.
  26. ↑ Edward Zając. Zostało ich tak niewiele. „Gazeta Bieszczadzka”, s. 8, Nr 9 (136) z 9 maja 1997. 
  27. ↑ Uczelnia w pigułce. pwsz-sanok.edu.pl. [dostęp 2013-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-02)]. (pol.).
  28. ↑ Sanocka uczelnia. Za rok?. „Tygodnik Sanocki”. Nr 29 (454), s. 11, 21 lipca 2000. 
  29. ↑ Maria Boczar. Zabrzmi gaudeamus. „Tygodnik Sanocki”. Nr 15/16 (492/493), s. 1, 13-20 kwietnia 2001. 
  30. ↑ Joanna Kozimor. W zasięgu ręki. „Tygodnik Sanocki”. Nr 25 (502), s. 1, 22 czerwca 2001. 
  31. ↑ Baza dydaktyczna. W: Tomasz Chomiszczak (red.): Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku. Kronika XV-lecia. Sanok: 2016, s. 65. ISBN 978-83-618-02-18-1.
  32. ↑ 10 lat sanockiej PWSZ! Warto studiować w mieście kultury?. esanok.pl. [dostęp 2013-02-10].
  33. ↑ Jolanta Ziobro. Uczelnia w arsenale. „Tygodnik Sanocki”. Nr 35 (668), s. 2, 27 sierpnia 2004. 
  34. ↑ Baza dydaktyczna. W: Tomasz Chomiszczak (red.): Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku. Kronika XV-lecia. Sanok: 2016, s. 70. ISBN 978-83-618-02-18-1.
  35. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 316. ISBN 978-83-60380-26-0.
  36. ↑ 1 września 1939. Pamiętamy!. isanok.pl. [dostęp 2013-02-10]. (pol.).
  37. ↑ Andrzej Romaniak. Podhalańczycy. „Tygodnik Sanocki”, s. 10, Nr 17 (100) z 6 października 1993. 
  38. ↑ Franciszek Oberc, Pomniki i tablice pamiątkowe Sanoka, Sanok 1998, s. 14-15.
  39. ↑ Krystyna Chowaniec: 100 lat sanockiego harcerstwa 1911–2011. Suplement. Sanok: 2011, s. 121. ISBN 978-83-62960-05-7.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Koszary_przy_ul._Adama_Mickiewicza_w_Sanoku&oldid=75166528”