54 Pułk Piechoty (austro-węgierski)
Morawski Pułk Piechoty Nr 54 (IR. 54) – pułk piechoty cesarskiej i królewskiej Armii.
 Odznaka noszona na czapce polowej | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Nazwa wyróżniająca | |
| Tradycje | |
| Święto |
24 lipca |
| Działania zbrojne | |
| I wojna światowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
_Prinz_Emil_von_Hessen_und_bei_Rhein.jpg)
_in_Dienstadjustierung.png)
Historia pułku
edytujPułk kontynuował tradycje pułku utworzonego w 1661 roku[1].
Kolejnymi szefami pułku byli:
- FM Ernst Rüdiger von Starhemberg (1669 – †4 VI 1701),
- FM Lothar Joseph von Königsegg-Rothenfels (1720 – †8 XII 1751),
- książę Emil Maximilian Leopold von Hessen und bei Rhein (1831 – †30 IV 1856),
- FML Wilhelm von Grueber (1857 – †8 VIII 1877),
- FZM Franz von Thun und Hohenstein (1877 – †30 VII 1888)[1].
Od 1888 roku pułk nosił imię marszałka polnego Ernsta Rüdigera von Starhemberg[1].
Swoje święto pułk obchodził 24 lipca w rocznicę bitwy pod Sommacampagna stoczonej w 1848 roku, w trakcie wojny austriacko-piemonckiej[1].
Barwy pułku: zielone jabłko (apfelgrün), guziki srebrne.
Skład narodowościowy w 1914 roku 64% - czesi, 30% - Niemcy[2].
Okręg uzupełnień nr 54 Ołomuniec (niem. Olmütz) na terytorium 1 Korpusu.
W 1873 roku komenda pułku, batalion zapasowy oraz batalion uzupełnień stacjonowały w Ołomuńcu.
W latach 1903–1905 komenda pułku oraz II batalion i batalion zapasowy stacjonowały w Cieszynie (niem. Teschen), natomiast I i III batalion w Ołomuńcu.
W latach 1906–1908 komenda pułku, II i III batalion oraz batalion zapasowy stacjonowały w Pljevlji, natomiast I batalion w Ołomuńcu.
W 1909 roku komenda pułku, II i III batalion oraz batalion zapasowy stacjonowały w Sarajewie, natomiast I batalion w Ołomuńcu.
W latach 1910–1914 komenda pułku razem z 1,. 3. i 4. batalionem stacjonowała w Ołomuńcu, natomiast 2. batalion w Karniowie (niem. Jägerndorf)[1].
W 1914 roku pułk wchodził w skład 9 Brygady Piechoty należącej do 5 Dywizji Piechoty.
W październiku 1918 pułk stacjonował w koszarach w Sanoku[a] (wcześniej zajmowane przez 45 pułk piechoty), gdzie od 1 listopada 1918 został rozbrojony przez Polaków (komendantem załogi był wtedy płk Iwan Maksymowycz)[3]. Wcześniej przyjaźnie nastawieni wobec sprawy polskiej czescy wojskowi z pułku (oficerowie, podoficerowie, szeregowi) utworzyli rewolucyjny Komitet Żołnierski, na czele którego stanął por. Viktor Nopp-Rudolf, który był patriotycznie usposobiony i szczególnie oddany dla sprawy polskiej[4][5][6]. Zamiarem Komitetu było wypowiedzenie posłuszeństwa komendzie pułku oraz powrót do Czech[6]. Na dzień podjęcia działań ustalono 1 listopada 1918 i wtedy plutony i kompanie złożone z czeskich żołnierzy wymaszerowały pod kierunkiem por. Noppa na sanocki rynek, gdzie on sam objaśnił podkomendnym sytuację i nakazał zdjęcie z czapek „bączków austriackich” oraz złożenie przysięgi na wierność państwu czeskiemu (wzgl. czechosłowackiemu)[7]. Do zgromadzonych Czechów dołączyli się polscy przedstawiciele władz miasta i główni działacze niepodległościowi[8]. Tego samego 1 listopada 1918 do koszar udała się skierowana rankiem tego dnia przez sanocką Radę Miejską delegacja z żądaniem wobec płk. Maksymowicza rozbrojenia załogi wojskowej i oddania władzy Polakom[9][10][11][12]. W składzie delegacji byli: burmistrz Sanoka dr Paweł Biedka, były burmistrz Feliks Giela, adwokaci dr Wojciech Ślączka, dr Adolf Bendel i dr Jonasz Spiegel, działacze sokoli Adam Pytel i Marian Szajna, Michał Słuszkiewicz, lekarz dr Karol Zaleski, H. Sobol, Tomasz Rozum, Michał Guzik oraz wojskowi kpt. Antoni Kurka (kmdt POW na Sanok), kpt. Franciszek Stok, kpt. Eugeniusz Hoffman i – jak po latach określił historyk Wojciech Sołtys – „pozyskany dla sprawy polskiej Czech” por. Viktor Nopp-Rudolf[9][8][10][11][12]. Pułkownik Maksymowycz wyraził opór, jednak mimo tego ostatecznie uległ (także wskutek presji czeskich żołnierzy pojawiających się w gabinecie komendanta) i Polacy kontynuowali przejmowani władzę w mieście i powiecie[9][13][8][10][12]. Podczas spotkania presję na pułkownika wywarli także czescy żołnierze 54 pułku, którzy stanęli po stronie polskiej[10]. W tym samym dniu Maksymowycz został internowany, początkowo odprowadzony do swojej kwatery, a potem w asyście dwóch oficerów wywieziony do Krakowa[13][8]. Czescy żołnierze postanowili pozostać w mieście w kolejnych dniach w czasie przejmowania władzy przez Polaków[14], wobec czego ich wyjazd z miasta przesunął się o kilka dni[8]. W dniu 4 listopada 1918 pułk nr 54 w sile ok. 1000 żołnierzy pułku wyjechał z Sanoka (ok. 600 narodowości czeskiej i 300 narodowości niemieckiej)[5][15].
Kadra pułku
edytuj- Komendanci pułku
- płk Carl Pehm (1873)
- płk Otto von Bonelli (1903–1907)
- płk Otto Edler von Schmid (1908–1909)
- płk Joseph Hrozný von Bojemil (1911–1914[1])
- płk Anton Rada (1914)
- płk Josef Hutter von Bahmannshoven (1918)[16].
- Oficerowie
- ppłk Juliusz Wolny (komendant II baonu w 1913)
- mjr Stefan Witkowski
- kpt. Teodor Osman †7 VI 1915, pośmiertnie odznaczony Krzyżem Zasługi Wojskowej 3 klasy z dekoracją wojenną[17]
- por. Oswald Frank
- por. Viktor Nopp-Rudolf
Uwagi
edytuj- ↑ We wspomnieniach Roman Ślączka podał „56 pułk piechoty”, zob. Ślączka. Pamiętniki ↓, s. 157
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Rocznik oficerski c. i k. Armii i Marynarki Wojennej 1914 ↓, s. 486.
- ↑ Infanterie-Regimenter 1 - 102 as at July 1914.. [dostęp 2010-02-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-10)].
- ↑ Wojciech Sołtys: Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939. Pierwsze miesiące wolności. Życie gospodarcze społeczne i polityczne. W: Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 505. ISBN 83-86077-57-3.
- ↑ Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 630.
- ↑ a b Juliusz Zaleski. Z dziejów III Baonu strzelców sanockich (garść wspomnień w rocznicę). „Ziemia Sanocka”. Nr 30, s. 2, 7 grudnia 1919.
- ↑ a b Ślączka. Pamiętniki ↓, s. 157.
- ↑ Ślączka. Pamiętniki ↓, s. 157-158.
- ↑ a b c d e Ślączka. Pamiętniki ↓, s. 158.
- ↑ a b c Zaleski 1919 ↓, s. 1.
- ↑ a b c d Sołtys 1995 ↓, s. 505.
- ↑ a b Pytel 1920 ↓, s. 8-9.
- ↑ a b c Zając 1995 ↓, s. 16.
- ↑ a b Pytel 1920 ↓, s. 9.
- ↑ Adam Pytel: Szanowni druhowie!. W: Sprawozdanie Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za lata 1914., 1915., 1916., 1917., 1918. i 1919. Sanok: 1920, s. 9.
- ↑ Edward Zając: Jak Sanok wybił się na niepodległość. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1995, s. 16-17. ISBN 83-901466-3-0.
- ↑ Ranglisten des Kaiserlichen und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 630.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1915/16. Kraków: Nakładem Funduszu Naukowego, 1916, s. 66.
Bibliografia
edytuj- Kais. Königl. Militär-Schematismus für 1873. Wiedeń: K. K. Hof- und Staatsdruckerei, 1873. (niem.).
- Schematismus für das Kaiserliche und Königliche Heer und für das Kaiserliche und Königliche Kriege-Marine für 1895. Wiedeń: K. K. Hof- und Staatsdruckerei, 1894. (niem.).
- Schematismus für das Kaiserliche und Königliche Heer und für das Kaiserliche und Königliche Kriege-Marine für 1900. Wiedeń: K. K. Hof- und Staatsdruckerei, 1889. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1914. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, luty 1914.
- Österreich-Ungarns bewaffnete Macht 1900 - 1914
- Austro-Hungarian Land Forces 1848-1918 By Glenn Jewison & Jörg C. Steiner
- Roman Ślączka: Pamiętniki Romana Ślączki. s. 156-161.