Koriat

Książę Nowogrodu, Wołkowyska i Mścibochowa

Michał Koriat, przed chrztem: Koriat (starorus. Корят[a][1], ur. ok. 1305/1308, zm. po 1358) – książę nowogrodzki, wołkowyski i mścibochowski. Jeden z synów Giedymina.

Koriat
Michał Koriat Giedyminowicz
Ilustracja
Koriat, autorstwa Bartosza Paprockiego (1578)
Wizerunek herbu
Herb Giedyminowiczów
Książę nowogrodzki
Okres

od 1341
do śmierci

Książę wołkowyski
Okres

od 1341
do śmierci

Książę mścibochowski
Okres

od 1341
do śmierci

Dane biograficzne
Dynastia

Giedyminowicze

Data urodzenia

ok. 1305/1308

Data śmierci

po 1358

Ojciec

Giedymin

Matka

Jewna?

Rodzeństwo

Narymunt, Olgierd, Jawnuta, Kiejstut, Lubart, Monwid, Witold

Dzieci

Borys, Leon, Dymitr, Jerzy, Teodor, Aleksander, Konstanty, Wasyl, Anastazja?, Żedywid?

Z danych genealogicznych, które przytacza Józef Wolff, był szóstym z kolei synem Giedymina[2]. Działalność dziejowa Koriata ograniczała się w dużej mierze na poselstwie odbytym do chana tatarskiego, kiedy to został uwięziony, a następnie wydany w ręce Szymona Pysznego, wielkiego księcia moskiewskiego[3].

Po śmierci Koriata jego synowie zostali wysiedleni z Nowogródka, którym władał ich ojciec. Zostali wówczas przeniesieni na świeżo zdobyte od Tatarów Podole[4].

Koriat jest protoplastą Koriatowiczów i przodkiem Czartoryskich[4].

Historia

edytuj
 
Koriat, alternatywny szkic Aleksandra Tarasowicza (1675)

Początki

edytuj

Nic nie wiadomo na pewno o pierwszej połowie jego życia. Według polskiego historyka, Jana Tęgowskiego, Koriat urodził się prawdopodobnie między 1305 a 1308 rokiem[5].

Do dziś zachowała się nazwa miejscowości Koriatiszki koło Trok, co z uwagi na badania topograficzne, zdaje się sugerować, że Koriat przez jakiś czas rezydował w Trokach[6].

Chrzest

edytuj

Najprawdopodobniej przyjął chrzest jeszcze za życia swojego ojca, Giedymina. Udowadniać to może notatka z 1329 roku; „koronatia kniazia Nowohrudskoho”[b], znajdująca się na marginesie starego mszału (jedna z ksiąg liturgicznych) klasztoru ławrzyszewskiego. Owa koronacja w cerkwi nie mogłaby dojść skutku, gdyby nawiązujący do niej Koriat był poganinem[7].

Ważną rolę odgrywają w tym również świadectwa Jana Długosza, a przede wszystkim Jana z Czarnkowa, polskiego kronikarza, starszego od Długosza o sto lat, a także kronikarzy ruskich, którzy Koriata mianują Michałem. Koriat nie mógłby nosić chrześcijańskiego imienia, bez wcześniejszego przybrania chrztu[8].

Inni historycy opisują, że chrzest przyjął w 1349 roku, a więc po śmierci jego ojca[2][9].

Testament Giedymina

edytuj

W grudniu 1341 roku Giedymin zdążył przed śmiercią podzielić swoje państwo pomiędzy synów. Jewnuta otrzymał tron Wielkiego Księstwa w Wilnie. Kiejstut dostał Troki, Olgierd, będący już księciem witebskim, dostał Krewo. Narymunt zasiadł w Pińsku[10][11], a Koriat – jak świadczy Kronika Litewska(inne języki) – miał dostać Nowogródek, Wołkowysk i Mścibochów i rozciągające się do rzeki Słuczy[2], a więc całe późniejsze województwo nowogrodzkie, z wyjątkiem Słonimia na Rusi, który rzekomo miał dziedziczyć jego brat Monwid wraz z Kiernowem[7]. Wreszcie Lubart dziedziczył Wołyń po swoim teściu, nieznanym księciu włodzimierskim[10][11].

Każdy z nich oprócz dzielnicy miał również prowadzić coś w rodzaju ściślejszej polityki. Do Jawnuty, jako nowego władcy, należało dźwiganie ciężaru spraw ogólnopaństwowych. Olgierd miał kierować polityką wielkolitewską wobec północno-wschodniej Rusi. Koriat działał wraz z Narymuntem i Lubartem na Rusi południowej, utrzymywał stosunki, głównie z Tatarami. Lubart przede wszystkim z Zjednoczonym Królestwem Polskim, Kiejstut z Mazowszem, a zwłaszcza z zakonem krzyżackim. Monwidowi przypadała prawdopodobnie rola rzecznika wielkolitewskiego wobec zakonu inflanckiego[12].

Poselstwo

edytuj

Znaczniejszą rolę odegrał jedynie podczas poselstwa do Tatarów, dokąd udał się z ramienia Olgierda wraz z kniaziem Szymonem Swisłockim w 1348 roku[3][13]. Celem tej podróży było wyjednanie pomocy przeciwko księciu moskiewskiemu, Szymonowi Pysznemu. Poselstwo skończyło się zresztą niepomyślnie, ponieważ wskutek intryg moskiewskich, Koriat został przez Tatarów uwięziony, a następnie wydany księciu moskiewskiemu[13]. Książę Szymon zmusił Olgierda do zapłacenia okupu w zamian za powrót jego brata, Koriata, do Wielkiego Księstwa Litewskiego[3].

Podole

edytuj

Podole jako ziemia, odgrywająca pewną rolę historyczną, wstępuje na widownię w XIV w. łącznie z nazwiskiem Koriatowiczów, jako pierwszych jego właścicieli, wyłączając oczywiście Tatarów. O losach Podola i koriatowiczach latopis opowiada następujące dzieje. Koriatowicze mieli dokonać podboju Podola, względnie jego zaboru, po bitwie Olgierda z Tatarami, stoczonej nad Sinymi Wodami. Władzę na Podolu Tatarzy wykonywali w ten sposób, że ustanowieni z ich ramienia naczelnicy (atamanowie) zbierali od ludności daninę, którą z kolei oddawali wysłańcom tatarskim, baskakom. Synowie koriata, którzy przy pomocy i za zezwoleniem Olgierda wyprawili się na Podole, weszli z tymi atamanami w porozumienie i z tą chwilą zaczęli bronić kraju od Tatarów, zaprzestając równocześnie płacenia im daniny. koriatowiczom według latopisu zawdzięczają też powstanie Smotrycz, Bakota, Kamieniec i inne grody, których przedtem na Podolu nie było. Tak przedstawiają się dzieje Podola w opowiadaniu latopisu[13].

Śmierć

edytuj

Michał Koriat umarł gdzieś po roku 1358, pozostawiając kilku synów, z których część, władając Podolem, w mniejszym lub większym stopniu zetknęła się z Polską, Węgrami, czy Mołdawią[2]. Albowiem jeszcze w 1358 roku widać jego podpis na jednym z dokumentów, sporządzonych przez jego brata Olgierda z książętami mazowieckimi, ponieważ jego podpis nie znajduje się na innym traktacie z 1366 roku, między Zjednoczonym Królestwem Polskim, a kniaziami wielkolitewskimi, przypuszczać można, że wtedy już nie żył[8].

Po śmierci Koriata, jego synowie zostali wysiedleni z Nowogródka, którym władał ich ojciec. Zostali wówczas przeniesieni na świeżo zdobyte od Tatarów Podole[4].

Rodzina

edytuj
 
Alternatywne drzewo genealogiczne Giedyminowiczów, sporządzone przez Aleksandra Tarasowicza (1675)

Koriat był synem Giedymina (protoplasty wszystkich Giedyminowiczów) i prawdopodobnie Jewny[14]. Miał 7 braci; Narymunta, Witolda, Olgierda, Kiejstuta, Lubarta, Monwida i Jewnutę, a także 6 sióstr; Elżbietę, Marię, Aldonę, Augustę i dwie nieznane z imienia; N. (Eufemia?) i N. (Helena?)[14][15].

Z pierwszego małżeństwa posiadał dwójkę synów; Żedywida i Borysa. Z drugą żoną miał siedmiu synów; Leona, Dymitra, Jerzego, Teodora, Aleksandra, Konstantego i Bazyliego[14]. Jan Tęgowski przypisuje Koriatowi również córkę, Anastazję (zm. 1408 lub wcześniej), rzekomą żonę Romana I, wojewody mołdawskiego[16].

Przez swojego syna, Konstantego, Koriat jest przodkiem Czartoryskich herbu Pogoń Litewska, żyjącego do dziś polskiego rodu książęcego[4][14]. Bartosz Paprocki wyprowadzał od niego również rodzinę Rużyńskich, jednakże późniejsi historycy nie uważają tego za prawdopodobne[17]. Według Jana Tęgowskiego – syn Koriata, Dymitr Koriatowicz – jest protoplastą rodu Ostrożeckich[18].

 
 
Anastazja (?)
ur. ?
zm. ok. 1408
 
 
Hleb
ur. ?
zm. ok. 1388
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Konstanty
ur. ?
zm. ?
 
 
Wasyl
ur. ?
zm. ok. 1416
 
Czartoryscy
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Leon
ur. ?
zm. ?
 
 
Grzegorz
ur. ?
zm. ?
 
 
 
 
 
 
Giedymin
ur. ok. 1275
zm. 1341
 
Giedyminowicze
 
Koriat
ur. ?
zm. 1358
 
Koriatowicze
 
 
 
Dymitr
ur. ?
zm. 1399
 
Ostrożeccy (?)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jerzy
ur. ?
zm. ok. 1374
 
 
Iwan
ur. ?
zm. ?
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Teodor
ur. ?
zm. ?
 
 
Anna
ur. ?
zm. ?
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Wasyl
ur. ?
zm. ?
 
 
Maria
ur. ?
zm. ?
 
 
 
 
 
 
 
 
Borys
ur. ?
zm. ?
 
 
 
 
 
 
 
Aleksander
ur. ?
zm. ?
 
 
 
 
 
 
 
Żedywid (?)
ur. ?
zm. ?
 
Zofia (?)
ur. ?
zm. ?
 
 

Drzewo genealogiczne zostało sporządzone na podstawie prac Józefa Wolffa oraz Jana Tęgowskiego[4][18].

Zobacz też

edytuj
  1. Wym. pol.: Korjat.
  2. Na j. pol: „Koronacja księcia nowogrodzkiego”.

Przypisy

edytuj
  1. Narbutt 1846 ↓, s. 18.
  2. a b c d Skrzypek 1936 ↓, s. 82.
  3. a b c Rowell 2017 ↓, s. 133.
  4. a b c d e Wolff 1895 ↓, s. 177.
  5. Tęgowski 1999 ↓, s. 164–165.
  6. ELR 1986 ↓, s. 218.
  7. a b Stadnicki 1881 ↓, s. 140.
  8. a b Stadnicki 1881 ↓, s. 141.
  9. Tęgowski 1999 ↓, s. 166.
  10. a b Ochmański 1990 ↓, s. 55.
  11. a b Kuncevicius, Kiaupa, Kiaupienė 2007 ↓, s. 116.
  12. Krzyżaniakowa, Ochmański 1990 ↓, s. 35.
  13. a b c Skrzypek 1936 ↓, s. 82–82.
  14. a b c d Minakowski ↓.
  15. Tęgowski 1999 ↓, s. 45.
  16. Tęgowski 1999 ↓, s. 166–167.
  17. Wolff 1895 ↓, s. 413.
  18. a b Tęgowski 1999 ↓.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj