Wikipedia

Konklawe 1503 (Pius III)

Konklawe 16-22 września 1503 – konklawe, które po śmierci Aleksandra VI wyniosło na tron papieski Piusa III.

Konklawe 1503 (pierwsze)
Ilustracja
Daty i miejsce
16 – 22 września 1503
Pałac Apostolski, Rzym
Główne postacie
Dziekan

Oliviero Carafa

Kamerling

Raffaele Sansoni Riario

Protoprezbiter

Luis Juan del Mila y Borja (nieobecny)

Protoprezbiter elektorów

Giovanni Antonio Sangiorgio

Protodiakon

Francesco Piccolomini (do wyboru 22 września)
Raffaele Sansoni Riario (w dniu 22 września)

Wybory
Liczba głosowań

2

Liczba elektorów
• uczestnicy
• nieobecni


37
8

Wybrany papież
Zdjęcie papieża
Francesco Piccolomini
Przybrane imię: Pius III

Śmierć Aleksandra VI

edytuj

Papież Aleksander VI zmarł 18 sierpnia 1503 roku w wieku 72 lat, prawdopodobnie z przyczyn naturalnych, choć jego śmierci od początku towarzyszyły pogłoski o rzekomej truciźnie. Papież ten słynął z rozwiązłego trybu życia i nepotyzmu, w tym zwłaszcza szczególnych względów, jakimi obdarzał swego okrutnego syna Cezara. W ostatnich latach jego pontyfikatu 27-letni Cezar Borgia, książę Romanii i dowódca wojsk papieskich, odgrywał niezwykle istotną rolę w polityce Stolicy Apostolskiej. Po śmierci ojca zamierzał przeforsować przychylnego sobie kandydata, nie przewidział jednak, że również będzie w tym czasie ciężko chory (w Rzymie szalała epidemia malarii)[1].

Sytuacja polityczna w okresie sediswakancji

edytuj

Śmierć Aleksandra VI nastąpiła w bardzo dramatycznym dla Włoch momencie. Na Półwyspie Apenińskim toczyła się hiszpańsko-francuska wojna o koronę królestwa Neapolu oraz o ks. Mediolanu. W walki były zaangażowane niemal wszystkie ważniejsze państwa włoskie, łącznie z papiestwem, które w zależności od okoliczności popierały raz jedną, raz drugą stronę. Na terytoriach papieskich narastał sprzeciw wobec rządów papieża i jego syna, buntowały się zwłaszcza rzymskie rody arystokratyczne Colonna i Orsini oraz lokalni baronowie na prowincji, którzy w minionych latach zostali pozbawieni wielu swych dóbr i władzy na rzecz Borgiów. Zaraz po śmierci papieża zarówno w Rzymie jak i w prowincjach doszło do krwawych zamieszek. W samym Rzymie siłami zbrojnymi dysponowały aż trzy stronnictwa (Colonnów, Orsinich oraz Cezara Borgii), a w pobliżu stacjonowały hiszpańskie wojska pod dowództwem Gonsalvo de Cordoba oraz francuskie, dowodzone przez Francesco Gonzagę. Sam Cezar miał dyspozycji 12 tysięcy zbrojnych i mógł liczyć na lojalność hiszpańskich kardynałów, którzy, jak powiadano, poprzysięgli dążyć do wyboru kardynała Juana de Very, nawet za cenę schizmy. Ponadto Borgia podjął kroki mające na celu zapobieżenie powrotowi do Rzymu kardynała Giuliano della Rovere, jego osobistego wroga, co mu się jednak nie udało. Baron Fabio Orsini miał w mieście około półtora tysiąca żołnierzy, a Prospero Colonna ponad trzy tysiące. W tej sytuacji powszechnie obawiano się, że może dojść do narzucenia wyboru nowego papieża siłą[2].

Lista elektorów

edytuj

W konklawe wzięło udział 37 z 45 żyjących kardynałów[3]:

Wśród elektorów było dwudziestu dwóch Włochów, jedenastu Hiszpanów, dwóch Francuzów (d’Amboise i d’Albret), a nadto Portugalczyk (da Costa) i Grek (Podocator). Aż dwudziestu pięciu z nich było nominatami Aleksandra VI. Czterech mianował Innocenty VIII, sześciu Sykstus IV, a po jednym Paweł II (Carafa) i Pius II (Piccolomini).

Nieobecni

edytuj

Ośmiu kardynałów nie przybyło na konklawe, w tym trzech Francuzów, dwóch Włochów, Hiszpan, Niemiec i Węgier[3]:

Wszystkich mianował Aleksander VI, z wyjątkiem protoprezbitera del Milà y Borja, którego mianował jeszcze Kalikst III.

Przygotowania do elekcji

edytuj

Zupełnie kluczową sprawą było zapewnienie kardynałom bezpieczeństwa i swobody podczas elekcji. Za warunek konieczny dla osiągnięcia tego celu uważano wyjazd z miasta wszystkich baronów, a w szczególności Cezara Borgii i w tym kierunku włoscy kardynałowie działali od początku sediswakancji. Z uwagi na swą chorobę Cezar okazał się skłonny do układów. Najpierw wszedł w taktyczne porozumienie z rodem Colonna, a 22 sierpnia złożył uroczystą przysięgę posłuszeństwa Świętemu Kolegium. W zamian Kolegium Kardynalskie zatwierdziło go na stanowisku Kapitana Generalnego Kościoła. Jednocześnie jednak kardynałowie jednogłośnie zadecydowali, że konklawe odbędzie się w zamku św. Anioła, a nie, jak nakazywała tradycja, w Watykanie, który znajdował się pod kontrolą Borgii. Decyzję tę powszechnie odebrano jako deklarację braku zaufania do syna Aleksandra VI. Ostatecznie, z końcem sierpnia, przy pomocy ambasadorów Hiszpanii, Francji, cesarza i Wenecji, Święte Kolegium wydało zarządzenie, że wszyscy baronowie, w tym Cezar Borgia, Orsini i Colonna wraz ze swoimi wojskami mają wyjechać z Rzymu i nie powracać do niego aż do wyboru nowego papieża. Również wojska francuskie i hiszpańskie otrzymały zakaz zbliżania się do miasta. Cezar podporządkował się temu bardzo niechętnie i 1 września schronił się w Nepi pod opieką Francuzów, z którymi tego samego dnia zawarł przymierze. Święte Kolegium odzyskało kontrolę nad Watykanem i mogło przystąpić do wyboru papieża[5]. W chwili śmierci Aleksandra VI wielu kardynałów nie było obecnych w Rzymie i dopiero dowiedziawszy się o jego zgonie przybywali do miasta. 30 sierpnia przybył Soderini, 1 września Cornaro, 3 września Trivulzio oraz znienawidzony przez Cezara kardynał Della Rovere, 6 września Colonna, 9 września kamerling Riario, a 10 września Amboise, Aragona i Sforza[6].

Frakcje

edytuj

Kolegium Kardynałów było mocno podzielone, przy czym silnymi stronnictwami dysponowały dwa mocarstwa: Francja i Hiszpania. Partię francuską tworzyli kardynałowie d’Amboise i d’Albret, sprzymierzeni z nimi kardynałowie Sanseverino i Fieschi oraz florentyńczycy Medici i Soderini, a także Aragona i Sforza, choć ci ostatni raczej z przymusu niż własnej woli[7]. Jedenastu hiszpańskich kardynałów (Carvajal, Serra, Castro, Pedro Luis de Borja, Francisco de Borja, Castellar, Remolino, Desprats, Casanova, Vera i Lloris) tworzyło jednolite stronnictwo, lojalne jednak w pierwszej kolejności nie wobec króla Hiszpanii, lecz Cezara Borgii. Nominalnym liderem Hiszpanów był Carvajal. Sprzymierzony z nimi był także wpływowy kardynał Giovanni Colonna, którego ród zawarł taktyczny sojusz z Cezarem Borgią przeciwko swym odwiecznym rywalom, Orsinim. 1 września 1503 Cezar Borgia zawarł przymierze z Francuzami i obiecał im wsparcie swych sprzymierzeńców na konklawe, jednak wyjazd Borgii z Rzymu oznaczał utratę przez niego bezpośredniej kontroli nad hiszpańskimi kardynałami i postawił zawarte porozumienie pod dużym znakiem zapytania[8].

Pozostali kardynałowie (niemal bez wyjątku Włosi) tworzyli teoretycznie najsilniejszą frakcję („partia włoska”), jednak w praktyce nie stanowili oni jednolitego stronnictwa. Część z nich popierała Giuliano della Rovere, część Carafę, a jeszcze inni Pallaviciniego[9].

Kandydaci

edytuj

Najbardziej aktywną kampanię wyborczą prowadził kardynał d’Amboise, szczodrze wspierany przez swojego króla Ludwika XII. Nie przebierał w środkach, uciekając się nawet do symonii i w początkowych raportach z optymizmem informował króla o swej kandydaturze. Szybko jednak przekonał się, że nastroje zarówno w mieście jak i w Świętym Kolegium są przeciwne francuskiemu papieżowi. Jego nominalny sojusznik, Ascanio Sforza, publicznie zadeklarował, że obiecał królowi Francji oddanie głosu na kardynała Amboise wyłącznie dlatego, że było to warunkiem odzyskania wolności i choć słowa dotrzyma, nie uczyni nic więcej dla wspierania tej kandydatury[10]. Hiszpania nie miała swojego oficjalnego kandydata, ale król Ferdynand w instrukcjach dla swego ambasadora rekomendował wspieranie kandydatur Piccolominiego, Castro i Carvajala, a w dalszej kolejności Podocatora i Pallaviciniego, a blokowanie Giuliano della Rovere[11]. Włosi byli podzieleni między Carafę, della Roverę i Pallaviciniego[12]. Jako kandydata neutralnego wymieniano da Costę, ale jego zaawansowany wiek (97 lat) i portugalskie pochodzenie przemawiały przeciwko niemu[13]. Największe szanse dawano kandydatom popieranym przez Hiszpanię, zwłaszcza Piccolominiemu, Podocatorowi i Pallaviciniemu[14].

Konklawe

edytuj

Konklawe rozpoczęło się 16 września 1503. Na początku kardynałowie podpisali kapitulację wyborczą, która zobowiązywała elekta do zwołania soboru w ciągu dwóch lat i rozpoczęcia reformy Kościoła[15]. Pierwsze głosowanie odbyło się 21 września. Zgodnie z poczynionymi ustaleniami, elektorzy mogli wskazać do pięciu kandydatów, układając ich według preferencji. Sumując wszystkie oddane głosy, wyniki pierwszego głosowania przedstawiały się następująco[16]:

  • Giuliano Della Rovere – 15 głosów
  • Oliviero Carafa – 14
  • Georges d’Amboise – 13
  • Bernardino Lopez de Carvajal – 12
  • Juan de Castro – 11
  • Antoniotto Pallavicini – 10
  • Giovanni di San Giorgio – 8
  • Jorge Costa – 7
  • Jaime Serra, Francisco Borgia i Juan de Vera – po 5
  • Francesco Piccolomini – 4
  • Ludovico Podocator – 2
  • Girolamo Basso della Rovere, Domenico Grimani, Antonio Trivulzio i Francisco Desprats – po 1

Biorąc jednak pod uwagę tylko główne preferencje, wyniki były następujące[16]:

  • Oliviero Carafa – 12 głosów
  • Bernardino Lopez de Carvajal – 7
  • Giuliano della Rovere – 6
  • Georges d’Amboise – 5
  • Antoniotto Pallavicini – 3
  • Jorge da Costa – 2
  • Girolamo Basso della Rovere i Giovanni di San Giorgio – po 1

Głosowanie nie przyniosło żadnemu z kandydatów przewagi, toteż zaczęto poszukiwać kandydata kompromisowego, przejściowego. Główną rolę w tych staraniach odegrali kardynałowie z partii francuskiej, Amboise i Sforza, którzy zaproponowali 64-letniego Francesco Piccolominiego. Był to kandydat akceptowalny dla Hiszpanów, toteż bez trudu zawarto porozumienie co do jego wyboru[17].

Wybór Piusa III

edytuj

Poranne głosowanie 22 września 1503 było czystą formalnością. Na Piccolominiego zagłosowali wszyscy elektorzy z wyjątkiem jego samego, choć pięciu wskazało go tylko jako kandydata „rezerwowego”. Uwzględniając wszystkie głosy, Piccolomini otrzymał ich trzydzieści sześć (w tym trzydzieści jeden głównych preferencji i pięć „rezerwowych”), d’Amboise cztery (w tym trzy jako główne i jeden „rezerwowy”), Carafa trzy (wszystkie trzy jako główne), Giuliano della Rovere dwa (oba „rezerwowe”), a San Giorgio jeden („rezerwowy”). Sam Piccolomini zagłosował na Carafę (jako kandydata głównego) i San Giorgio (jako rezerwowego)[18].

Papież przybrał imię Piusa III, ze względu na pamięć jego wuja Piusa II. 30 września przyjął święcenia kapłańskie, a 1 października sakrę biskupią z rąk kardynała-biskupa Ostii Giuliano della Rovere. 8 października został uroczyście koronowany przez kamerlinga Raffaele Riario[19].

Wybór ten spotkał się z ogromnym poparciem ze strony Rzymian. Piccolomini uchodził za prawego człowieka, a w trakcie pontyfikatu Aleksandra VI miał odwagę krytykować jego postępowanie. Deklarował on chęć przywrócenia papiestwu prestiżu nadszarpniętego przez poprzedników. Jednakże w chwili wyboru był już ciężko chory i po 26 dniach pontyfikatu zmarł, nie zdążywszy podjąć żadnych istotnych kroków reformatorskich[20].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Pastor, s. 185-186.
  2. ↑ Pastor, s. 185-186; Sede Vacante 1503
  3. ↑ a b Eubel, s. 25.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag Od XIV do XVI wieku (a sporadycznie nawet i jeszcze później) rozpowszechniony był zwyczaj nazywania kardynałów (nawet w oficjalnych dokumentach) nie według ich imion i nazwisk, lecz według pseudonimów nawiązujących najczęściej do miejsca pochodzenia, diecezji lub kościoła tytularnego danego kardynała.
  5. ↑ Pastor, s. 187-189.
  6. ↑ Pastor, s. 189-190; Sede Vacante 1503.
  7. ↑ Sforza do niedawna przebywał we francuskiej niewoli, a jego zwolnienie na konklawe nastąpiło pod warunkiem przyrzeczenia głosowania na kandydata popieranego przez Francję. Również stanowisko kardynała Aragony wynikało z uwarunkowań politycznych, a nie z jego szczerze profrancuskich poglądów.
  8. ↑ Pastor, s. 190-191.
  9. ↑ Pastor, s. 192.
  10. ↑ Pastor, s. 189-190, 194-196.
  11. ↑ Pastor, s. 191 i 193-194.
  12. ↑ Pastor, s. 192
  13. ↑ Pastor, s. 189.
  14. ↑ Pastor, s. 194
  15. ↑ Pastor, s. 194; Thouasne (red), s. 271-273.
  16. ↑ a b Sede Vacante 1503; Thuasne (red.), s. 273-276
  17. ↑ Sede Vacante 1503; Pastor, s. 197.
  18. ↑ Sede Vacante 1503; Thuasne (red.), s. 276-277
  19. ↑ Eubel, s. 25; Thouasne (red.), s. 277-284.
  20. ↑ Pastor, s. 198 i nast.

Bibliografia

edytuj
  • Ludwig von Pastor: History of the Popes. T. 6. Londyn: 1901. (ang.).
  • Konrad Eubel: Hierarchia Catholica. T. II. Padwa: 1914. (łac.).
  • L. Thuasne (red.), Johannis Burchardi Argentinensis . . . Diarium sive Rerum Urbanum commentarii, Vol. III, Paryż 1883

Uzupełniające źródła internetowe

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Konklawe_1503_(Pius_III)&oldid=73891217”