Kościeliski Potok
Kościeliski Potok – potok płynący dnem Doliny Kościeliskiej w Tatrach Zachodnich[1]. Za jego źródłowy ciek uważany jest Pyszniański Potok. Od ujścia Miętusiego Potoku Kościeliski Potok zmienia nazwę na Kirową Wodę[2]. W Roztokach (część wsi Witów) Kirowa Woda łączy się Siwą Wodą i od tego miejsca zaczyna się formalny bieg Czarnego Dunajca[3][4].
.JPG)
| |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Potok | |
| Długość | 8,5 km |
| Powierzchnia zlewni |
ok. 34 km² |
| Źródło | |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie gminy Kościelisko  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tatrzańskiego  | |
Długość potoku w obrębie Tatr wynosi 8,5 km (łącznie z Pyszniańskim Potokiem), jeśli jednak doda się jego dolny bieg (Kirową Wodę), to łączna długość wynosi 11 km[1]. Powierzchnia zlewni wynosi 35 km² – tyle, co powierzchnia Doliny Kościeliskiej[5], jednak w istocie jest większa, gdyż podziemnymi przepływami przesącza się do Kościeliskiego Potoku część wód z sąsiednich dolin. Udowodniono, że w dolnej części potoku płynie więcej wody niż wynosi zasilanie w jego zlewni – część wód jest pobieranych podziemnymi przepływami ze zlewni potoku płynącego Doliną Małej Łąki. Średni przepływ Kościeliskiego Potoku w skali roku wynosi 1500 l/s. W stosunku do innych potoków tatrzańskich jego wody mają mały spadek – średnio tylko 41 m/km[6].
Pyszniański Potok będący górnym biegiem Kościeliskiego Potoku wypływa ze źródeł na północnych zboczach Kamienistej, leżących na wysokości ok. 1320 m. Największe z tych źródeł ma wydajność kilkanaście l/s i znajduje się w rumoszu skalnym[7]. Głównymi dopływami są: Babi Potok, Dolinczański Potok, Ornaczański Potok, Iwanowski Potok, Tomanowy Potok, Miętusi Potok i Lodowe Źródło[1]. Liczba dopływów jest mniejsza niż w sąsiednim, bliźniaczym Chochołowskim Potoku – wynika to z faktu, że znaczna część skał w zlewni Kościeliskiego Potoku jest podatna na zjawiska krasowe[7].
Kościeliski Potok przepływa niemal przez wszystkie rodzaje skał budujących Tatry, w jego korycie znajdują się ogromne głazy, niewielkie wodospady i wybite pod nimi głębsze miejsca. W niektórych miejscach potok wyciął w wapiennej skale głębokie koryto, ograniczone z obu stron wysokimi, pionowymi niemal ścianami. Są to tzw. bramy: Wyżnia (Raptawicka Brama), Pośrednia (Brama Kraszewskiego) i Niżnia Kościeliska Brama (Brama Kantaka). Potok zachowuje się na trasie swojego przepływu niecodziennie: ilość płynącej nim wody w miarę oddalania się od źródeł wcale nie wzrasta proporcjonalnie do ilości zasilających go wód powierzchniowych i podwodnych. Przyczyną tego jest przepływanie wód przez wapienne podłoże i zjawiska krasowe, powodujące, że część wody znika w podziemnych szczelinach[6][7]. Poniżej Doliny Smytniej ilość płynącej wody zmniejsza się, a potem niekiedy (po wybudowaniu betonowego filara mostu na potoku) zanika zupełnie w ponorach – sporadycznie prawie aż do Polany Pisanej koryto jest suche. Tutaj ponownie pod Skałą Pisaną pojawia się woda w potoku, wypływająca z dużego wypływu krasowego – Jaskini Wodnej pod Pisaną. Niewielki strumień wody wypływa też do potoku po przeciwnej stronie z wylotu Jaskini Wodnej pod Raptawicką. Ilość wody płynącej potokiem znacznie wzrasta po zasileniu wywierzyskiem Lodowego Źródła, ale poniżej Bramy Kantaka maleje prawie czterokrotnie, niknąc w ogromnym kamienisku[7].
W wodach potoku zobaczyć można rzadkiego ptaka pluszcza – tutaj dość pospolitego. Występuje też tutaj i to niemal do samych źródeł niewielka ryba – głowacz pręgopłetwy[6].
Wzdłuż Kościeliskiego Potoku od Kir do schroniska PTTK na Hali Ornak prowadzi droga, a nią znakowany szlak turystyki pieszej. Droga ta kilkakrotnie przekracza mostkami Kościeliski Potok[1].
Szlaki turystyczne
edytuj
– wzdłuż całej długości potoku przebiega zielony szlak z Kir dnem Doliny Kościeliskiej do schroniska na Hali Ornak. Czas przejścia: 1:40 h, ↓ 1:35 h[8].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Tatry Polskie. Mapa turystyczna 1:20 000, Piwniczna: Agencja Wydawnicza „WiT” S.c., 2009, ISBN 83-89580-00-4.
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 122, ISBN 83-239-9607-5.
- ↑ Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2023-04-05].
- ↑ Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ a b c Władysław Szafer, Tatrzański Park Narodowy, Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
- ↑ a b c d Poznaj Tatry. Potoki tatrzańskie [online] [dostęp 2016-02-25].
- ↑ Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000, Warszawa: ExpressMap Polska, 2005, ISBN 83-88112-35-X.