Wikipedia

Kościół św. Wojciecha w Gawłuszowicach

Kościół św. Wojciecha w Gawłuszowicach – zabytkowy, drewniany kościół w Gawłuszowicach, w województwie podkarpackim, w powiecie mieleckim, w gminie Gawłuszowice. Do rejestru zabytków został wpisany 06.04.1934 r. pod numerem A-536[1]. Był uznawany za zabytek klasy 0[2]. Należy on także do budynków Szlaku Architektury Drewnianej (trasa IX)[3]. Kościół jest jednonawowy, konstrukcji zrębowej. Zbudowany jest z drzewa modrzewiowego i kryty gontem.

Kościół św. Wojciecha w Gawłuszowicach
Zabytek: nr rej. A-536 z dnia 06.04.1934 r.
kościół parafialny
Ilustracja
Elewacja boczna
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Miejscowość

Gawłuszowice

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

pw. św. Wojciecha w Gawłuszowicach

Wezwanie

św. Wojciech

Położenie na mapie gminy Gawłuszowice
Mapa konturowa gminy Gawłuszowice, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Gawłuszowice, kościół parafialny”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Gawłuszowice, kościół parafialny”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Gawłuszowice, kościół parafialny”
Położenie na mapie powiatu mieleckiego
Mapa konturowa powiatu mieleckiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Gawłuszowice, kościół parafialny”
Ziemia50°24′45,7″N 21°22′52,3″E/50,412700 21,381200
Multimedia w Wikimedia Commons

Położenie

Kościół znajduje się centrum wsi, w pobliżu skrzyżowania drogi wojewódzkiej nr 982 z drogą z Gawłuszowic do Mielca. Przed kościołem znajduje się duży parking, przy nim pomnik św. Wojciecha[2]. W pobliżu znajduje się także plebania z 1863, wpisana do rejestru zabytków województwa podkarpackiego 2.09.2009 pod numerem A-340[1]. Podczas powstania styczniowego była ona punktem zbornym, z którego major Edward Dunajewski wyruszył na pomoc powstańcom[4].

Historia

Kościół fundacji Maksymiliana Hieronima i Michała Sieciecha Ossolińskich zbudowany został w 1677[5]. Prace ciesielskie wykonali Stanisław Karkutowicz z Cichej oraz Stanisław Praskowic, snycerskie zaś Woyciech Maykowski[6]. Jest trzecim kościołem w historii parafii[5]. Pierwszy kościół zbudowano w 1215 w miejscu, w którym według legendy nauczał św. Wojciech[7]. Biskup Mikołaj Oborski pobłogosławił go 2 października 1685 r. W 1871 r. kościół przebudowano: Zbudowano wolnostojącą, trójarkadową dzwonnicę parawanową, a pełniącą do tej pory tę funkcję wieżę kościoła rozebrano i postawiono w jej miejscu kruchtę. W latach 1968–1975 kościół przeszedł generalny remont.

  •  
    Elewacja frontowa
  •  
    Wnętrze
  •  
    Widok od strony prezbiterium
  •  
    Widok kościoła przed 1904

Architektura

Bryła budynku

Jednonawowy kościół o konstrukcji zrębowej, kryty gontem zbudowany jest z drzewa modrzewiowego[2].

Wystrój wnętrza

Polichromia

Pokrywająca cały strop oraz ściany świątyni polichromia ornamentalna została wykonana w 1924 roku przez Vlastimila Hofmana[5], odnowiona zaś w latach 1975–1976 przez Marię Cichorzewską-Drabik, Kompozycja polichromii jest ciągła, bez podziału na część ołtarzową i nawową[8]. Dominujące kolory: brązy, ugry, zieleń chromowa oraz spłowiałe błękity tworzą zgaszoną kolorystykę harmonizującą z zabytkowym wnętrzem świątyni. Większość namalowanych ornamentów i symboli jest mocno uproszczona, schematyczna, malowana jakby z użyciem szablonów[8]. Wyjątek stanowi umieszczony na północnej ścianie prezbiterium wizerunek Chrystusa stojącego w wypełnionej krwią kamiennej, czworobocznej studni, z której trzema kanalikami wypływa woda. Chrystus przedstawiony jest z rozłożonymi ramionami, na głowie ma koronę cierniową oraz perizonium na biodrach. Otoczony jest pnączami winnego grona, nad znajduje się napis: „Dla ciebie człowiecze dał Bóg przekłuć sobie ręce, nodze obie krew święta szła z Boga na zbawienie Tobie”. Wizerunek ten nawiązuje do uważanych za starotestamentową zapowiedź eucharystii wersetów z Księgi Izajasza (Iz, 63, 2) oraz Księgi Rodzaju (Ks. Rodz., 49, 11)[8]. Na ścianach prezbiterium znajdują się także medaliony z symbolami ewangelistów. Po stronie północnej są to anioł i byk, a po stronie południowej: lew i orzeł[8]. Tematykę polichromii pokrywającej strop kościoła stanowią symbole związane z prawdami wiary. Od ołtarza głównego w kierunku chóru, po stronie północnej są to: grecka litera alfa, monogram AMR (Ave Maria Regina), gołębica (symbol Ducha Świętego), korona (symbol Marii jako królowej), trzy kłosy zboża (symbolizują one przemianę ciała w chleb oraz zmartwychwstanie), kotwica (nawiązuje do Navis Ecclesiae, statku symbolizującego Kościół), a po stronie południowej: grecka litera omega, monogram IHS, kielich pomiędzy słońcem i księżycem (symbol Ostatniej Wieczerzy, a także jako kielich cierpienia modlitwy Chrystusa w Ogrójcu), skrzyżowane klucze (symbol pełnomocnictwa, jakiego udzielił św. Piotrowi Jezus Chrystus), dłoń w geście błogosławieństwa, róża z napisem CARITAS (symbolizują cierpienie i miłosierdzie Matki Bożej)[8]. Symbole te umieszczone są w ciemnych, zaokrąglonych na bokach medalionach, obwiedzione są dookoła koronkowymi obłokami oraz wychodzącymi z nich promieniami. Medaliony znajdują się w 12 prostokątnych polach obwiedzionych bordiurami z przekształconego ornamentu astragalowego. W narożnikach pól znajdują się stylizowane kwiaty oraz liście akantu[8]. Zarówno w nawie, jak i w prezbiterium ściany między pilastrami ozdobione są stanowiąca obramowanie dla okien ostrołukową arkadę, ściętą na szczycie, w górnej części ozdobionej gwiazdą, po bokach zaś bluszczopodobną wicią roślinną[8].

Ołtarze

W kościele znajdują się trzy rokokowe ołtarze z drugiej połowy XVIII wieku oraz obraz Chrystusa na krzyżu z XVIII wieku[2].

  • Ołtarz główny z obrazem przedstawiającym św. Wojciecha w części centralnej
  • Ołtarz z obrazem przedstawiającym św. Rozalię
  • Ołtarz z obrazem przedstawiającym św. Wincentego z Ferrary.

Ambona

Podwieszana ambona, której korpus w kształcie dzwonu podzielony jest lizenami pochodzi z II połowy XVIII wieku. Przykryta jest baldachimem z lambrekinami[4][9]. Krzyż, znajdujący się na ambonie został dodany w XIX wieku[9].

Chrzcielnica

Drewniana chrzcielnica została wykonana w II połowie XVII wieku. Ma kształt kielicha z puklowaną czarą. Na pokrywie chrzcielnicy znajduje się rzeźbą przedstawiająca chrzest Chrystusa w Jordanie[4].

Chór

Chór muzyczny pochodzi z XVIII wieku. Wsparty jest na sześciu słupach, dwa z nich posiadają rzeźbione kapitele. Parapet chóru z płycinami, w części centralnej jest półkoliście wygięty.

Organy

Prospekt organowy pochodzi z XIX wieku. Organy były gruntownie remontowane w latach dziewięćdziesiątych XX wieku[8]. Ostatni remont organy przeszły w 2019 roku.

Dyspozycja instrumentu[10]

Manuał Pedał
1. Pryncypał 8' 1. Subbas 16'
2. Octava 4'
3. Flauto major 8'
4. Flauto minor 4'
5. Viola de gamba 8'
6. Super octava 2'

Dzwonnica i dzwony

Przy bramie na przykościelnym placu znajduje się wolnostojąca dzwonnica parawanowa z 1871 r. o trzech arkadach, na której wiszą 3 dzwony. Przeszła ona gruntowny remont w 1977 r. W czasie II wojny światowej dzwony zostały zabrane przez Niemców. Pierwszy dzwon wykonany z brązu miał szerokość 95 cm i był wykonany w Odlewni dzwonów Karol Schwabe w 1921 r. Nosił imię św. Wojciech i na górnym pasie ozdobnym miał wybity napis „Gawł”. Drugi dzwon brązowy miał 70 cm szerokości i wykonany był w tej samej odlewni co i pierwszy. Miał wybity napis ,,Dar rodaków z Ameryki" i również na górnym pasie ozdobnym „Gawł”. Trzeci dzwon brązowy o szerokości 45cm odlany został w 1738 r. i nosił imię „Zygmunt”. Poświęcenie nowych dzwonów odbyło się 10 VI 1946 r. w drugi dzień Zielonych Świąt. Nowe Dzwony zostały odlane w Odlewni Dzwonów Ludwika Felczyńskiego w 1946 r.

Parafia ma nietypową tradycję dzwonienia - dzwoni się w godzinach 6.00, 12.00, 18.00 na wszystkie trzy dzwony aż do dnia pogrzebu, a w dniu w którym został zgłoszony pogrzeb zaraz włącza się je by oznajmić śmierć. Dzwony są poruszane napędami łańcuchowymi założonymi w latach 50 ubiegłego wieku[11][12].

Dane dzwonów
Imię Waga (kg) Ton uderzeniowy Rok odlania Odlewnia
Mały dzwon Św. Jan 215 kg d" 1946 Odlewnia Dzwonów Ludwik Felczyński, Przemyśl
Średni dzwon Św. Stanisław 300 kg h'(+) 1946 Odlewnia Dzwonów Ludwik Felczyński, Przemyśl
Duży dzwon Św. Wojciech 505 kg a' 1946 Odlewnia Dzwonów Ludwik Felczyński, Przemyśl

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego. [dostęp 2015-04-11].
  2. ↑ a b c d Zespół redakcyjny: Ziemia Mielecka, przewodnik. Wyd. III. Mielec: Agencja Wydawniczo-Reklamowa KORSO, 2015, s. 90. ISBN 978-83-60849-74-3.
  3. ↑ Zespół redakcyjny: Polska niezwykła. Województwo podkarpackie. Warszawa: Demart SA, 2008, s. 103. ISBN 978-83-7427-433-3.
  4. ↑ a b c Czesław Kulczycki: Mielec i okolice. Krosno: P.U.W. „ROKSANA”, 2004, s. 89. ISBN 83-7343-147-0.
  5. ↑ a b c Krzysztof Kamiński. Modrzewiowa świątynia. „Skarby Podkarpackie”. 2 (9)/2008, s. 9, 2008. Rzeszów: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”. ISSN 1898-6579. 
  6. ↑ Włodzimierz Gąsiewski: Leksykon Ziemi Mieleckiej, przewodnik historyczno-turystyczny. Mielec: Agencja Wydawnicza „Promocja”, 2006, s. 165. ISBN 83-87549-23-1.
  7. ↑ Katarzyna Kownacka. Parafia młoda – mimo upływu lat. „Gość Sandomierski”. 28/563, s. VIII, 2005-07-10. Sandomierz. 
  8. ↑ a b c d e f g h Kościół Parafialny. Parafia p.w. św. Wojciecha w Gawłuszowicach. [dostęp 2015-04-26].
  9. ↑ a b Krzysztof Kamiński. Modrzewiowa świątynia. „Skarby Podkarpackie”. 2 (9)/2008, s. 10, 2008. Rzeszów: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”. ISSN 1898-6579. 
  10. ↑ Gawłuszowice ( Kościół św. Wojciecha) [online], musicamsacram.pl [dostęp 2021-06-10].
  11. ↑ Parafia Gawłuszowice » Kościół Parafialny [online] [dostęp 2021-06-10] (pol.).
  12. ↑ Jan Rzepa, Dzwony Diecezji Tarnowskiej, 2001.

Bibliografia

  • Zespół redakcyjny: Polska niezwykła. Województwo podkarpackie. Warszawa: Demart SA, 2008, s. 103. ISBN 978-83-7427-433-3.
  • Zespół redakcyjny: Ziemia Mielecka, przewodnik. Wyd. III. Mielec: Agencja Wydawniczo-Reklamowa KORSO, 2015, s. 90. ISBN 978-83-60849-74-3.
  • Włodzimierz Gąsiewski: Leksykon Ziemi Mieleckiej, przewodnik historyczno-turystyczny. Mielec: Agencja Wydawnicza Promocja, 2006, s. 165. ISBN 83-87549-23-1.
  • Czesław Kulczycki: Mielec i okolice. Krosno: P.U.W. „ROKSANA”, 2004, s. 87-89. ISBN 83-7343-147-0.
  • Krzysztof Kamiński. Modrzewiowa świątynia. „Skarby Podkarpackie”. 2 (9)/2008, s. 9-11, 2008. Rzeszów: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”. ISSN 1898-6579. [dostęp 2015-04-11]. (pol.). 
  • Katarzyna Kownacka. Parafia młoda – mimo upływu lat. „Gość Sandomierski”. 28/563, s. VIII, 10. [dostęp 2015-04-11]. (pol.). 
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Kościół_św._Wojciecha_w_Gawłuszowicach&oldid=74839501”