Wikipedia

Jordanon

Jordanon – termin z dziedziny taksonomii botanicznej, określający pewną grupę drobnych taksonów (gatunki, podgatunki, odmiany), przeciwstawianych linneonom („dużym gatunkom”). Słowo pochodzi od nazwiska lyońskiego botanika Alexisa Jordana.

Historia pojęcia

edytuj

Termin "jordanon" został wprowadzony przez holenderskiego botanika Johannesa Paulusa Lotsy'ego, który zdefiniował jordanony jako „formy, które rozmnażają się, pozostając w obrębie swojego typu” (forms that breed true to type)[1], to znaczy formy, których potomstwo jest takie samo jak pokolenie rodzicielskie. Zawarta w tej samej pracy definicja linneonu to „całość osobników, które są bardziej podobne do siebie nawzajem niż do innych osobników”[1].

Wyróżnianie jordanonów ma swój początek w pracach Alexisa Jordana, który w swoim ogrodzie eksperymentalnym[2] hodował rośliny, sprawdzając stałość cech poszczególnych linii. W odniesieniu do tych wyników można zdefiniować jordanon jako podrzędne wydzielenie gatunku roślinnego (linneonu, od nazwiska Linneusza), które nie ulega zmianie w hodowli i jest rozpoznawalne na podstawie szczegółów morfologicznych, chemicznych, ekologicznych lub chromosomowych[3]. Jordanony wyróżniane są w przypadku roślin samopłodnych, często w przypadku populacji dodatkowo izolowanych ekologicznie lub geograficznie. Są nietrwałą jednostką taksonomiczną – w przypadku nastąpienia zapłodnienia krzyżowego i powstania typów rekombinacyjnych nie zachowują one już dotychczasowego zestawu cech diagnostycznych[4].

Jordanony mogą być klasyfikowane w randze gatunków, podgatunków lub odmian[5], pojęcie to jest więc szersze od drobnych gatunków i mikrogatunków. W niektórych ujęciach terminów jordanon i mikrogatunek używano wymiennie[6].

Obecny stan wiedzy

edytuj

W obecnej systematyce botanicznej samo pojęcie jest rzadko używane, natomiast status poszczególnych jordanonów jest różny. Poniższy przegląd wybranych taksonów wyróżnionych przez Jordana ilustruje możliwe przypadki.

  • Z 27 jordanonów opisanych przez Jordana i Fourreau w obrębie rodzaju bukwica (Betonica) 25 uznaje się za synonimy Betonica officinalis L., a 2 za synonimy Betonica hirsuta L.[7]
  • W rodzaju wiosnówka (Erophila), w obrębie którego Jordan wyróżnił około 200 jordanonów, stwierdzono istnienie kilku cytotypów, jednak badania prowadzone na większym obszarze wykazały (w przeciwieństwie do wyników Jordana) brak korelacji między liczbą chromosomów, ekologią, rozmieszczeniem i morfologią[8]. W związku z tym obecnie albo traktuje się wszystkie te jordanony jako synonimy wiosnówki pospolitej Erophila verna (L.) DC. s. latiss.[9], albo wyróżnia się trzy gatunki, E. verna (L.) DC., E. majuscula Jord. i E. glabrescens Jord.[10]
  • Niektóre jordanony współcześnie wyróżnia się w randze podgatunków, np. Ranunculus acris subsp. friesianus (Jord.) Rouy & Fouc.[11], Armeria arenaria subsp. praecox (Jord.) Kerguélen ex Greuter, Burdet & G.Long[12].
  • Niektóre jordanony, odpowiadające mikrogatunkom apomiktycznym, wyróżnia się w randze gatunków, np. mniszek Taraxacum udum Jord. (sekcja Palustria)[13], opisany z okolic Lyonu, w Polsce znany z jednego stanowiska[14].
  • Interpretacja niektórych jordanonów jest sporna, np. klon Acer martinii Jord. według Flora Gallica jest formą A. monspessulanum L., u której osobniki dorosłe wykazują utrwalone cechy młodociane[9], natomiast według Flora Iberica jest mieszańcem (Acer × martini Jord. = A. monspessulanum subsp. monspessulanum × A. opalus subsp. opalus)[15].

Botanik nowozelandzki Leonard Cockayne(inne języki) był zdania, że najwłaściwszą konwencją opisu tamtejszej flory jest wyróżnianie złożonych linneonów (grup składających się z większej liczby jordanonów). Obecnie większość takich jordanonów wyróżnia się w randze gatunków; są to taksony powstałe w geologicznej skali czasu niedawno i w związku z tym różniące się jedynie drobnymi szczegółami morfologicznymi[16].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b J.P. Lotsy, Evolution by means of hybridization, The Hague: Martinus Nijhoff, 1916, s. 22–23.
  2. ↑ Interfaces/fonds anciens BU Lyon, Alexis Jordan: un jardin expérimental pour la flore de France [online], Interfaces. Livres anciens de l'Université de Lyon [dostęp 2023-03-09] (fr.).
  3. ↑ jordanon | FloraQuebeca [online], floraquebeca.qc.ca, 13 listopada 2014 [dostęp 2023-03-09] (fr.).
  4. ↑ Clive A. Stace, Taksonomia roślin i biosystematyka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, s. 200-202, ISBN 83-01-11251-4, OCLC 749179387.
  5. ↑ Allan, H, H, The importance of the jordanon in problems of geographical distribution, [w:] F.T. Brooks, T.F. Chipp, International Botanical Congress, Cambridge 1930, Report of Proceedings, Cambridge University Press, 1931, s. 106–111.
  6. ↑ P.J. Garnock-Jones, New Zealand botanical heritage, sub-disciplines and Leonard Cockayne’s views on species, „Journal of the Royal Society of New Zealand”, 47 (3), 2017, s. 232–243.
  7. ↑ M. Thiébaut, F. Labussière, Typification des espèces de Betonica L. (Lamiaceae) de l'herbier Jordan, „Candollea”, 68 (2), 2013, s. 285-299.
  8. ↑ P.H. Davis, V.H. Heywood, Principles of angiosperm taxonomy, Edinburgh–London: Oliver & Boyd, 1963.
  9. ↑ a b J.-M. Tison, B. de Foucault, Flora Gallica. Flora de France., Biotope Editions., 2014, ISBN 978-2-36662-012-2.
  10. ↑ Clive A. Stace, New flora of the British Isles, Fourth edition, Suffolk 2019, ISBN 978-1-5272-2630-2, OCLC 1089196503 [dostęp 2023-03-08].
  11. ↑ S.M. Coles, The Ranunculus acris L. complex in Europe, „Watsonia”, 8, 1971, s. 237–261.
  12. ↑ M. Tiburtini i inni, Integrative taxonomy of Armeria arenaria (Plumbaginaceae), with a special focus on the putative subspecies endemic to the Apennines, „Biology”, 11 (7), 2022, s. 1060, DOI: 10.3390/biology11071060.
  13. ↑ Jan Kirschner, Jan Štěpánek, A monograph of Taraxacum sect. Palustria, Průhonice: Academy of Sciences of the Czech Republic, Institute of Botany, 1998, ISBN 80-86188-00-0, OCLC 40091876.
  14. ↑ J. Marciniuk, Taraxacum sect. Palustria w Polsce, Siedlce: Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, 2012, ISSN 2082-5684.
  15. ↑ P. Sánchez Gómez, J. Güemes, Acer L., [w:] Flora Iberica. Volumen IX: Rhamnaceae–Polygalaceae., 2015, s. 77–93.
  16. ↑ M. McGlone, Leonard Cockayne: his contribution to ecological, biogeographic and evolutionary thought in New Zealand, „Canterbury Botanical Society Journal”, 49, 2018, s. 36–49.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Jordanon&oldid=70319544”