Alexis Jordan (botanik)
Claude Thomas Alexis Jordan (ur. 29 października 1814 w Lyonie, zm. 7 lutego 1897 tamże)[1][2] – botanik francuski, przedstawiciel taksonomii eksperymentalnej. Od jego nazwiska pochodzi termin „jordanon” (drobny gatunek roślinny).
| |
| Data i miejsce urodzenia |
29 października 1814 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
7 lutego 1897 |
| Zawód, zajęcie |
botanik |
| Narodowość | |
Życiorys i prace badawcze
edytujOd 1845 członek Towarzystwa Linneuszowskiego w Lyonie. Pod wpływem botanika Marca-Antoine'a Timeroy rozpoczął badania systematyczne nad roślinami. Celem prowadzenia prac eksperymentalnych, mających wykazać niezmienność cech wyróżnianych gatunków[3], założył ogród w Villeurbanne[4][5], w którym uprawiał około 60 000 jordanonów[6]. Odbywał też liczne wycieczki herboryzacyjne, głównie na południu Francji[7].
W 1850 wybrany na członka Lyońskiej Akademii Nauk, Literatury i Sztuk[8].
Po śmierci współpracownika Julesa Fourreau[9], który zginął podczas wojny francusko-pruskiej, Jordan wycofał się z aktywnego życia i, mimo prowadzenia badań aż do śmierci, po 1873 nie opublikował już żadnej pracy[4]. W 1876 organizatorzy nadzwyczajnego posiedzenia Francuskiego Towarzystwa Botanicznego otrzymali pozwolenie na zwiedzenie ogrodu eksperymentalnego Jordana, ale uczony powierzył oprowadzanie zarządcy ogrodu, a sam nie spotkał się z gośćmi[1].
Po śmierci Jordana jego zielnik (ok. 400 000 okazów) uległ częściowemu rozproszeniu[10], a częściowo został złożony na Lyońskim Uniwersytecie Katolickim; ta część od 2007 jest zdeponowana w Zielniku Uniwersytetu Lyon 1[3].
Znaczenie Jordana w historii nauki
edytujAlexis Jordan był zdania, że wiele gatunków linneuszowskich (linneonów), odznaczających się zmiennością wewnątrzgatunkową, należy podzielić na drobne i stałe jednostki (nazwane później jordanonami[11]), co było związane z jego przeświadczeniem o stałości gatunków[12]; ten ostatni pogląd odrzucono.
Sam Jordan wyróżnił ponad 1600 jordanonów[13]. Botaników opisujących drobne gatunki określano jako przedstawicieli szkoły Jordanowskiej (czasem zwaną też „analityczną”)[14] lub jordanizmu[15], choć metody ich prac często odbiegały od metody eksperymentalnej Jordana[16]. Dotyczy to przede wszystkim Michela Gandogera, którego największe dzieło Flora Europae (27 tomów, 1883–1891)[17], w którym opisano około 150 000 nowych gatunków[18], zostało wpisane na listę Opera utique oppressa (Dodatek VI ICN), czyli dla potrzeb nomenklatury botanicznej uznawane jest za nieopublikowane. Natomiast status ważnie opublikowanych jordanonów w obecnej systematyce botanicznej jest różny, z wyróżniania wielu zrezygnowano, natomiast inne są powszechnie uznawane (w randze gatunków lub podgatunków).
Metoda taksonomii eksperymentalnej, polegająca na hodowli roślin w kontrolowanych warunkach, była używana później na przykład przez szwedzkiego ekologa Göte Turessona, twórcę pojęcia ekotypu. Eksperymenty Jordana były też jednym ze źródeł inspiracji[19] dla Hugona de Vriesa[20], którego prace doprowadziły m.in. do ponownego odkrycia zapomnianych praw dziedziczenia Mendla[21].
Upamiętnienie
edytujNa cześć Jordana nazwano rodzaj Jordania Boiss. & Heldr[22]. z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae), uznawany za synonim rodzaju łyszczec (Gypsophila L.)[23], oraz kilka gatunków, np. marzankę Asperula jordanii E.P.Perrier & Songeon ex Nyman[24].
W grudniu 1997 w Lyonie odbyła się konferencja naukowa z okazji stulecia śmierci Jordana[21].
Wybrane publikacje
edytuj- Observations sur plusieurs plantes nouvelles, rares ou critiques de la France (1846–1849)[25]
- Diagnoses d'espèces nouvelles ou méconnues, pour servir de matériaux à une flore réformée de la France et des contrées voisines (1864)[26]
- Icones ad floram Europae novo fundamento instaurandam spectantes (tom 1 – A. Jordan & J. Fourreau 1866–1868[27]; tom 2 – A. Jordan & J. Fourreau 1869–1903[28]; tom 3 – A. Jordan 1903[29])
Przypisy
edytuj- ↑ a b M. Coquillat, L'étrange figure d'Alexis Jordan, „Bulletin mensuel de la Société linnéenne de Lyon”, 16 (9), 1947, s. 188–191.
- ↑ C. Bange, Le botaniste Alexis Jordan (1814-1897), à la Société Linnéenne de Lyon, „Bulletin mensuel de la Société linnéenne de Lyon”, 73 (1), 2004, s. 7–24.
- ↑ a b M. Thiébaut, F. Labussière, Typification des espèces de Betonica L. (Lamiaceae) de l'herbier Jordan, „Candollea”, 68 (2), 2013, s. 285-299.
- ↑ a b Anon., Nécrologie: Alexis Jordan. Liste des publications de M. Jordan., „L'échange. Revue linnéenne”, 13 (147), 1897, s. 17–19.
- ↑ Interfaces/fonds anciens BU Lyon, Alexis Jordan : un jardin expérimental pour la flore de France [online], Interfaces. Livres anciens de l'Université de Lyon [dostęp 2023-03-09] (fr.).
- ↑ Christophe Bonneuil, The Manufacture of Species: Kew Gardens, the Empire and the Standardisation of Taxonomic Practices in late 19th century Botany, [w:] M.-N. Bourguet, C. Licoppe, O. Sibum. (red.), Instruments, Travel and Science. Itineraries of precision from the 17th to the 20th century, Routledge, 2002, s. 189-215.
- ↑ A. Magnin, Prodrome d'une histoire des Botanistes lyonnais (suite et fin), „Bulletin de la Société botanique de Lyon”, 32 (1–2), 1907, s. 1–68.
- ↑ CTHS - JORDAN Alexis Claude Thomas [online], cths.fr [dostęp 2023-03-08].
- ↑ CTHS - FOURREAU Jules Pierre [online], cths.fr [dostęp 2023-03-09].
- ↑ Günter Gottschlich i inni, Typification of names in genus Hieracium based on original herbarium material of Alexis Jordan and Alexandre Boreau, „Forum geobotanicum”, 5, 2011, s. 1–107, DOI: 10.3264/FG.2011.0301.
- ↑ J.P. Lotsy, Evolution by means of hybridization, The Hague: Martinus Nijhoff, 1916.
- ↑ Jordan, (Claude Thomas) Alexis | Encyclopedia.com [online], www.encyclopedia.com [dostęp 2023-03-09].
- ↑ C. Roux, A. Colomb, Alexis Jordan et son œuvre botanique, „Annales de la Société linnéenne de Lyon”, 54, 1908, s. 181–258.
- ↑ P. Matagne, Les botanistes de l’Ouest et les « faiseurs d’espèces » (1850-1870), „Bulletin d’histoire et d’épistémologie des sciences de la vie”, 18 (2), 2011, s. 157–168, DOI: 10.3917/bhesv.182.0157.
- ↑ J.-E. Planchon, Le morcellement de l'espèce en botanique et le Jordanisme, „Revue des deux mondes”, 15 września 1874.
- ↑ A. Chevalier, A propos d'une Note sur le genre Myrica, „Bulletin de la Société botanique de France”, 67 (3), 1920, s. 366–374, DOI: 10.1080/00378941.1920.10836175.
- ↑ Flora Europae [online], bibdigital.rjb.csic.es [dostęp 2023-03-09] (hiszp.).
- ↑ A. Sennikov, Miscellaneous nomenclatural notes (II), „Komarovia”, 4, 2005, s. 138–154.
- ↑ J. Heimans, Gregor Mendel and Hugo De Vries on the species concept, „Acta Botanica Neerlandica”, 18 (1), 1969, s. 95–98.
- ↑ H. De Vries, Species And Varieties Their Origin By Mutation, Chicago: The Open Court Publishing Company, 1912.
- ↑ a b Anon., Alexis Jordan, le fixisme au XIXe siècle, et son rôle dans le développement des méthodes et des concepts en taxinomie. Colloque, Lyon, 5 et 6 décembre 1997., „Bulletin mensuel de la Société linnéenne de Lyon”, 66 (7), 1997, s. 185–186.
- ↑ E. Boissier, Diagnoses Plantarum Orientalium Novarum (8), Lipsiae: B. Herrmann, 1849.
- ↑ Gypsophila L. | Plants of the World Online | Kew Science [online], Plants of the World Online [dostęp 2023-03-08] (ang.).
- ↑ E. Perrier, A. Songeon, Indication de quelques plantes nouvelles, rares ou critiques, observées en Savoie..., Chambéry: Bachet, 1855.
- ↑ A. Jordan, Observations sur plusieurs plantes nouvelles rares ou critiques de la France. 1er fragment : genre Alyssum, Viola, Sagina, Orchis, Tulipa. 2e f. : genre Viola. 3e f. : genres Thlaspi, Helianthemum, Sagina, Dorycnium, Peplis, Galium, Filago, „Annales de la Société linnéenne de Lyon”, 1845–46, 1847, s. 65–147, 159–408, 409–443.
- ↑ Alexis (1814-1897) Auteur du texte Jordan, Diagnoses d'espèces nouvelles ou méconnues, pour servir de matériaux à une flore réformée de la France et des contrées voisines / par Alexis Jordan, 1864 [dostęp 2023-03-09] (fr.).
- ↑ Jules (1844-1871) Auteur du texte Fourreau, Alexis (1814-1897) Auteur du texte Jordan, Icones ad floram Europae novo fundamento instaurandam spectantes. Tome 1 / auctoribus Alexi Jordan et Julio Fourreau, 1866–1903 [dostęp 2023-03-09] (fr.).
- ↑ Jules (1844-1871) Auteur du texte Fourreau, Alexis (1814-1897) Auteur du texte Jordan, Icones ad floram Europae novo fundamento instaurandam spectantes. Tome 2 / auctoribus Alexi Jordan et Julio Fourreau, 1866–1903 [dostęp 2023-03-09] (fr.).
- ↑ Jules (1844-1871) Auteur du texte Fourreau, Alexis (1814-1897) Auteur du texte Jordan, Icones ad floram Europae novo fundamento instaurandam spectantes. Tome 3 / auctoribus Alexi Jordan et Julio Fourreau, 1866–1903 [dostęp 2023-03-09] (fr.).