Jasiel (województwo podkarpackie)
Jasiel (także Jasełka) – nieistniejąca wieś w gminie Jaśliska, powiecie krośnieńskim, w województwie podkarpackim. Mimo to miejscowość figuruje w rejestrze TERYT[2]. Do 31 grudnia 2016 miejscowość należała do gminy Komańcza w powiecie sanockim w tymże województwie[3].
| wieś | |
_2.jpg)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności |
0 |
| SIMC |
1043218 |
Położenie na mapie gminy Jaśliska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego  | |
 49°22′11″N 21°54′32″E/49,369722 21,908889[1]
| |
Historia
edytujWieś królewska położona na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi sanockiej województwa ruskiego[4], w drugiej połowie XVII wieku należała do tenuty Besko starostwa sanockiego[5].
Wieś u zbiegu źródłowych potoków rzeki Jasiołki, pod granicznym grzbietem Beskidu Niskiego, powstała w 1559 r.[6] Iasziel, wyesz na wierzchowinie rzeki Iasła ...tha wyesz od sesczi lyath poczeła się szadzicz (1561), Jasieł 1591, wieś Jasiel alias Jasło 1665, łem. Jasełko (1860). W okresie I Rzeczypospolitej Jasiel należała do dóbr koronnych, wchodził w skład klucza beskiego. Po 1772 r. dobra kameralne rządu austriackiego. W 1779 r. rząd austriacki sprzedał wieś w ręce osób prywatnych. W okresie zaborów wieś Jasiel leżała na granicy Węgier i Galicji, pod Beskidem, po obu stronach potoku Jasiel. Graniczyła z wsiami Rudawka Jaśliska oraz Wisłok Wielki (na szczycie góry Kanasiówka, 823 m n.p.m., punkt triangulacyjny do pomiaru Galicji). Pod koniec XIX w. Jasiel należała do księcia Władysława Czartoryskiego. Do 1914 r. starostwo powiatowe w Sanoku, powiat sądowy Bukowsko. W 1898 r. wieś liczyła 347 osób oraz 58 domów. Zamieszkana była głównie przez społeczność łemkowską.
W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Jasielu był Józef Kłopotowski[7]. Na początku XX wieku obszar leśny dóbr książąt Czartoryskich we wsi wynosił 561 ha[8].
W okresie międzywojennym wieś w powiecie sanockim województwa lwowskiego. W miejscowości stacjonowały placówka Straży Celnej „Jasiel” oraz placówka Straży Granicznej I linii „Jasiel”[9].
We wrześniu 1944 w walkach z Niemcami w Jasielu zginęło 52 żołnierzy Armii Czerwonej[10]. 20 marca 1946 miała miejsce Zbrodnia w Jasielu, dokonana przez UPA na polskich żołnierzach Wojsk Ochrony Pogranicza i funkcjonariuszach Milicji Obywatelskiej. Nacjonaliści ukraińscy zamordowali także 8 tutejszych Polaków[11].
Mieszkańców Jasiela wysiedlono w ramach operacji „Wisła”.
W latach sześćdziesiątych XX wieku w Jasielu znajdowało się schronisko PTTK. Obecnie przy drodze widoczne są pozostałości budynków gospodarstwa, prowadzonego tu w latach osiemdziesiątych XX w. przez więźniów. Jasiel należał do parafii łacińskiej w Jaśliskach. Na miejscu znajdowała się drewniana cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła z 1825.
Na terenie wsi ustanowiono pomniki:
- obelisk z tablicą upamiętniający kurierów beskidzkich działających podczas II wojny światowej[12]. Została ufundowana przez Oddział PTTK w Brzozowie, odsłonięcia dokonali byli kurierzy Jan Łożański i Stanisław Marusarz 13 września 1981[13].
- monument upamiętniający ofiary zbrodni dokonanej przez UPA 20 marca 1946, odsłonięty 17 czerwca 1985[14] (projekt drugiego wykonał Stanisław Bik[15]).
We wsi powstało pole namiotowe.
Szlaki piesze
edytuj
Barwinek – Przełęcz Dukielska (500 m n.p.m.) – Czeremcha – Jasiel – Kanasiówka (823 m n.p.m.) – Garb Średni (822 m n.p.m.)
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 44766
- ↑ Rejestr TERYT.
- ↑ Dz.U. z 2016 r. poz. 1134.
- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 4.
- ↑ Lustracja województwa ruskiego 1661-1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 248.
- ↑ Artykuł „Jasiel”, „Beskid Niski – od Komańczy do Bartnego – przewodnik turystyczny” / Witold Grzesik, Tomasz Traczyk, Warszawa, Kraj, 1997. – 336 s., ISBN 83-7005-401-3.
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 71.
- ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 406.
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 28. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ Arnold Andrunik: Rozwój i działalność Związku Bojowników o Wolność i Demokrację na Ziemi Sanockiej w latach 1949-1984. Sanok: 1986, s. 106.
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 944, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ Rajd „Szlakiem Kurierów Beskidzkich”. „Nowiny”, s. 4, Nr 131 z 6 czerwca 1986.
- ↑ Jan Łożański: W więzieniach PRL. Powojenne wspomnienia kuriera z Sanoka. Brzozów-Rzeszów: Muzeum Regionalne PTTK im. Adama Fastnachta w Brzozowie, Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich – Instytut Pamięci Narodowej w Rzeszowie, 1991, s. 85-86. ISBN 83-900130-0-2.
- ↑ W 40-lecie WOP. W hołdzie poległym z placówki granicznej w Jasielu. „Nowiny”, s. 1-2, Nr 139 z 17 czerwca 1985.
- ↑ Bogumiła Koszela, Marian Jarosz. Ambitne plany sanockiego koła ZBoWiD. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 3, nr 7 (298) z 1–20 marca 1984. Sanocka Fabryka Autobusów.
Linki zewnętrzne
edytuj- Jasiel, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 467.
- Jasiel, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 9.