HMS Tipperary
HMS Tipperary – brytyjski niszczyciel z okresu I wojny światowej. Pierwotnie okręt został zamówiony w Wielkiej Brytanii przez rząd Chile jako jedna z sześciu jednostek typu Almirante Lynch i zwodowany 5 marca 1915 roku jako „Almirante Riveros” w stoczni J. Samuel White w Cowes. W trakcie wyposażania jednostka została zarekwirowana i zakupiona przez Wielką Brytanię, wchodząc w skład Royal Navy w maju 1915 roku, już jako HMS „Tipperary”. Okręt wziął udział w bitwie jutlandzkiej, podczas której został zatopiony 1 czerwca 1916 roku z większością załogi ogniem artylerii niemieckich pancerników SMS „Westfalen” i „Nassau”.
 Bliźniaczy niszczyciel HMS „Botha” | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
1912 |
| Wodowanie |
5 marca 1915 |
Zamówiony dla  Armada de Chile
| |
| Nazwa |
„Almirante Riveros” |
 Royal Navy
| |
| Nazwa |
HMS „Tipperary” |
| Wejście do służby |
maj 1915 |
| Zatopiony |
1 czerwca 1916 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
normalna: 1610 ton |
| Długość |
100,8 metra całkowita |
| Szerokość |
9,91 m |
| Zanurzenie |
3,53 m |
| Napęd | |
| 3 zespoły turbin parowych Parsonsa o łącznej mocy 30 000 KM 6 kotłów, 3 śruby | |
| Prędkość |
31 węzłów |
| Zasięg |
2750 Mm przy prędkości 15 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 6 dział kal. 102 mm (6 x I) 1 działko plot. kal. 40 mm 2 km kal. 7,7 mm (2 x I) | |
| Wyrzutnie torpedowe |
4 × 533 mm (2 x II) |
| Załoga |
197 |
Projekt i budowa
edytujNiszczyciele typu Almirante Lynch zostały zamówione przez rząd Chile w Wielkiej Brytanii na początku 1911 roku[1]. W momencie budowy okręty te należały do największych i najsilniej uzbrojonych jednostek tej klasy na świecie[1][2]. Z zamówionych sześciu niszczycieli tylko dwa zostały ukończone do wybuchu I wojny światowej i odebrane przez Armada de Chile; pozostałe cztery zostały zarekwirowane przez rząd brytyjski i wcielone do Royal Navy jako HMS „Faulknor”, HMS „Broke”, HMS „Botha” i HMS „Tipperary”[1][2][a]. Przejęte przez Brytyjczyków niszczyciele zostały lekko zmodyfikowane w stosunku do pierwowzoru: zamontowano na nich wyrzutnie torpedowe o kalibrze 533 mm i pojedyncze działko przeciwlotnicze kal. 40 mm (zamiast dwóch karabinów maszynowych kal. 7,7 mm), a większa masa zainstalowanego uzbrojenia spowodowała wzrost wyporności okrętów[3].
Przyszły HMS[b] „Tipperary” zbudowany został w stoczni J. Samuel White w Cowes[1][4]. Stępkę okrętu pod nazwą „Almirante Riveros” położono w 1912 roku, a zwodowany został 5 marca 1915 roku[3][5].
Dane taktyczno-techniczne
edytujOkręt był dużym niszczycielem o długości całkowitej 100,8 metra (97,5 metra między pionami), szerokości 9,91 metra i zanurzeniu 3,53 metra[3][6]. Wyporność normalna wynosiła 1610 ton, zaś pełna 2000 ton[3][6]. Siłownię okrętu stanowiły trzy zestawy turbin parowych systemu Parsonsa o łącznej mocy 30 000 KM, do których parę dostarczało sześć kotłów White-Forster[3][7]. Prędkość maksymalna napędzanego trzema śrubami okrętu wynosiła 31 węzłów[3][6]. Okręt zabierał zapas 433 ton węgla i 83 tony paliwa płynnego, co zapewniało zasięg wynoszący 2750 Mm przy prędkości 15 węzłów[3][6].
Na uzbrojenie artyleryjskie okrętu składało się sześć pojedynczych dział kalibru 102 mm (4 cale) L/40 Armstrong, pojedyncze działko przeciwlotnicze Vickers kal. 40 mm L/39 Mark II i dwa pojedyncze karabiny maszynowe kal. 7,7 mm L/94[3][6]. Broń torpedową stanowiły dwa podwójne aparaty kal. 533 mm (21 cali)[3][6].
Załoga okrętu składała się z 197 oficerów, podoficerów i marynarzy[3][6][c].
Służba
edytujBędący w trakcie prac wyposażeniowych niszczyciel został na początku wojny zakupiony przez rząd brytyjski i wszedł do służby w Royal Navy w maju 1915 roku, jako HMS „Tipperary”[3][4]. Jednostka z racji wielkości była klasyfikowana jako przewodnik flotylli[3]. Podczas służby w brytyjskiej marynarce okręt nosił numer taktyczny H6C[3].
W dniach 31 maja – 1 czerwca 1916 roku HMS „Tipperary” wziął udział w bitwie jutlandzkiej, przewodząc 4. Flotylli Niszczycieli (pod dowództwem kmdra C.J. Wintoura)[8]. Około północy niszczyciele 4. Flotylli stanęły na drodze zmierzającej do Wilhelmshaven Hochseeflotte[9][10]. Zaskoczone okręty brytyjskie, w tym płynący jako pierwszy w szyku „Tipperary”, dostały się pod ciężki ogień niemieckich pancerników i krążowników, lecz pomimo to wykonały atak torpedowy, zmuszając przeciwników do wykonywania uników („Tipperary” wystrzelił dwie niecelne torpedy)[9][10]. Ofiarą prowadzonego z odległości zaledwie 1000 metrów ostrzału został „Tipperary”, który trafiony wielokrotnie pociskami drednotów SMS „Westfalen” i „Nassau” oraz krążowników „Rostock”, „Elbing” i „Hamburg” zatonął płonąc o godzinie 2.00 1 czerwca 1916 roku[9][11][d]. Na jego pokładzie zginęło 185 członków załogi; dziewięciu rozbitków uratował i wziął do niewoli niemiecki niszczyciel SMS S 53, a lekarz okrętowy został wyłowiony przez kuter pochodzący z zatopionego krążownika „Elbing”[11][12][13].
Uwagi
edytuj- ↑ W 1920 roku Brytyjczycy zwrócili Chile zarekwirowane niszczyciele, z wyjątkiem „Tipperary”[1].
- ↑ HMS – His/Her Majesty’s Ship – Okręt Jego/Jej Królewskiej Mości.
- ↑ Moore 1990 ↓, s. 67 podaje, że załoga liczyła 205 osób.
- ↑ W starciu ucierpiał również HMS „Spitfire”, staranowany przez pancernik SMS „Nassau”[9][10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Gogin 2015A ↓.
- ↑ a b Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 409.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Gogin 2015F ↓.
- ↑ a b Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 78.
- ↑ Colledge i Warlow 2006 ↓, s. 353.
- ↑ a b c d e f g Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 77.
- ↑ Moore 1990 ↓, s. 67.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski i Wywerka Prekurat 1994 ↓, s. 503.
- ↑ a b c d Gozdawa-Gołębiowski i Wywerka Prekurat 1994 ↓, s. 297.
- ↑ a b c Klimczyk 2007 ↓, s. 94.
- ↑ a b Destroyers 2 ↓.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski i Wywerka Prekurat 1994 ↓, s. 507.
- ↑ Klimczyk 2007 ↓, s. 95.
Bibliografia
edytuj- British DESTROYERS - Part 2 of 2. Naval History Homepage. [dostęp 2018-12-10]. (ang.).
- J.J. Colledge, Ben Warlow: Ships of the Royal Navy: The Complete Record of all Fighting Ships of the Royal Navy. London: Chatham Publishing, 2006. ISBN 978-1-86176-281-8. (ang.).
- Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Ivan Gogin: ALMIRANTE LYNCH destroyers (1913-1914). Navypedia. [dostęp 2018-12-10]. (ang.).
- Ivan Gogin: FAULKNOR flotilla leaders (1914-1915). Navypedia. [dostęp 2018-12-10]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
- Tadeusz Klimczyk: Największe starcie pancerników. Bitwa jutlandzka. Warszawa: Wydawnictwo Magnum-X, 2007, seria: Biblioteka Magazynu „Morza, Statki i Okręty” nr 15. ISBN 978-83-88920-43-4. OCLC 750110342.
- John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.).