Filharmonia Narodowa
Filharmonia Narodowa – polska instytucja kultury, funkcjonująca w gmachu znajdującym się przy ulicy Jasnej 5 w Warszawie, który został wzniesiony w latach 1900–1901 pod kierunkiem Karola Kozłowskiego, a następnie przebudowany w 1955 przez Eugeniusza Szparkowskiego. Dyrektorem naczelnym jest Wojciech Nowak, a funkcję dyrektora artystycznego sprawuje dyrygent Andrzej Boreyko[1].
 Budynek Filharmonii Narodowej w Warszawie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny |
socrealizm, dawniej eklektyzm |
| Architekt |
pierwotny – Karol Kozłowski, przebudowa 1955 – Eugeniusz Szparkowski |
| Rozpoczęcie budowy |
1900 |
| Ukończenie budowy |
1901 |
| Zniszczono |
spłonęła w 1939, zbombardowana w 1944 |
| Odbudowano |
1955 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′03″N 21°00′40″E/52,234167 21,011111
| |
| Strona internetowa | |
Od 1955 w instytucji organizowany jest Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.
W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się festiwal Warszawska Jesień.
Historia
edytuj
Pierwszy gmach Filharmonii Warszawskiej zaprojektował Karol Kozłowski[2]. Został wzniesiony w latach 1900–1901 w kwartale ulic Jasnej, Moniuszki i Nowosiennej (Sienkiewicza)[3]. Uroczysta inauguracja odbyła się 5 listopada 1901, orkiestrą dyrygował dyrektor muzyczny i I dyrygent Filharmonii, Emil Młynarski. Jako solista wystąpił Ignacy Jan Paderewski (grał własny Koncert fortepianowy z towarzyszeniem orkiestry, oraz szereg utworów Fryderyka Chopina). Śpiewak Wiktor Grąbczewski (bas)[4] wykonał partię solową w kantacie Władysława Żeleńskiego.
Budynek z lat 1901–1945 wzorowany był na europejskich filharmoniach i operach XIX wieku, przede wszystkim na Operze Paryskiej. Otrzymał bardzo bogaty wystrój eklektyczny, z wpływami neorenesansu i neobaroku europejskiego w nowoczesnej na owe czasy interpretacji. Został wzniesiony na działce o wymiarach ok. 58 x 44 metry i posiadał trzy elewacje[5]. Główne wejście pierwotnie znajdowało się od strony ul. Jasnej[5]. Rzeźby na fasadzie wykonali Stanisław R. Lewandowski i Władysław Mazur.
Fundatorami Filharmonii Warszawskiej byli m.in. bankier Leopold Julian Kronenberg i pianista Ignacy Jan Paderewski.
Wśród rzeźb zdobiących fasadę pierwotnego budynku Filharmonii znalazły się postacie Wolfganga Amadeusza Mozarta, Ludwiga van Beethovena, Fryderyka Chopina i Stanisława Moniuszki[6]. Główna sala koncertowa miała powierzchnię 730 m² i mogła pomieścić ok. 2000 osób[7]. Plafon w sali koncertowej wykonał Henryk Siemiradzki.
Napaść Niemców na Polskę i związana z tym II wojna światowa przerwała działalność Filharmonii. Gmach został spalony w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939[8]. W trakcie walk powstania warszawskiego w 1944 uległ zbombardowaniu i dalszemu znacznemu zniszczeniu.
Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z 25 października 1949 utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „Filharmonia Narodowa w Warszawie”[9].
Nowy, odbudowany budynek koncertowy został otwarty 21 lutego 1955[2], w dniu inauguracji V Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina[10]. Tego samego dnia, z okazji inauguracji sezonu w nowej własnej siedzibie, Filharmonii Warszawskiej nadano nazwą Filharmonii Narodowej[2][10]. Budynek FN w Warszawie, odbudowany według projektu Eugeniusza Szparkowskiego i Henryka Białobrzeskiego, utracił swój pierwotny bogato zdobiony wystrój, został zastąpiony stylistyką architektury socrealizmu[11]. Dla poprawy komunikacji wewnętrznej główne wejście do budynku przeniesiono na stronę ul. Sienkiewicza[12].
W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się festiwal Warszawska Jesień.
Sala koncertowa Filharmonii Narodowej w Warszawie ma 1072 miejsca. Sala kameralna dysponuje 378 miejscami.
Orkiestra Filharmonii Narodowej
edytuj
Pierwszy koncert w wykonaniu Filharmoników Warszawskich odbył się 5 listopada 1901 w nowo wybudowanym gmachu.
Orkiestra koncertowała z wieloma najsłynniejszymi artystami tamtej doby. Dyrygowali nią m.in. Edvard Grieg, Siergiej Prokofjew, Siergiej Rachmaninow, Maurice Ravel, Camille Saint-Saëns, Richard Strauss i Igor Strawinski.
Soliści
edytujNa estradzie Filharmonii Narodowej w Warszawie wystąpili także soliści tej miary, co Martha Argerich, Kathleen Battle, Teresa Berganza, Rafał Blechacz, Nelson Freire, Nigel Kennedy, Evgeny Kissin, Midori Gotō, Arturo Benedetti Michelangeli, Shlomo Mintz, Anne-Sophie Mutter, Garrick Ohlsson, Dawid Ojstrach, Murray Perahia, Jean-Pierre Rampal, Swiatosław Richter, Mstisław Rostropowicz, Henryk Szeryng, Emmanuel Pahud, Ingolf Wunder i Krystian Zimerman.
Chór Filharmonii Narodowej
edytujZespół rozpoczął profesjonalną działalność artystyczną w 1953 roku pod kierunkiem Zbigniewa Soi. Kolejnymi kierownikami byli: Roman Kuklewicz (1955-71), Józef Bok (1971-74), Antoni Szaliński (1974-78), Henryk Wojnarowski (1978-2016). W styczniu 2017 roku kierownictwo objął Bartosz Michałowski.
Chór Filharmonii Narodowej koncertował w Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Grecji, Hiszpanii, Islandii, Izraelu, Niemczech, Rosji, Szwajcarii, Turcji, na Litwie, Łotwie, we Francji i Włoszech, w Wielkiej Brytanii. Zapraszany jest na wspólne koncerty przez orkiestry Berliner Philharmoniker, Muncher Philharmoniker, Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin, RIAS Symphonie-Orchester Berlin, Bamberger Symphoniker, orkiestry symfoniczne w Tel Awiwie i Jerozolimie, Orchestra dell’Accademia Nazionale di Santa Cecilia, Orchestre Symphonique de la Monnaie, Orchestra Sinfonica Siciliana, Orchestra del Teatro alla Scala.
Repertuar
edytujRepertuar Chóru FN obejmuje ponad 400 dzieł oratoryjnych i utworów a cappella różnych epok – od średniowiecza do współczesności. Szczególne miejsce zajmuje w nim muzyka polska, a zwłaszcza twórczość Krzysztofa Pendereckiego.
Nagrody
edytuj2020 – Fryderyk za nagranie opery Hagith (wraz z Polską Orkiestrą Radiową pod dyrekcją Michała Klauzy).
2018 – Fryderyk za album z Litanią do Maryi Panny, Stabat Materi III Symfonią „Pieśń o nocy” (wraz z Orkiestrą Filharmonii Narodowej pod batutą Jacka Kaspszyka).
2017 – Grammy w kategorii Best Choral Performance za płytę z cyklu Penderecki conducts Penderecki (Dies illa, Psalmy Dawida i Hymny do św. Daniiła i Wojciecha).
2011 – Fryderyk za pochodzące z 1989 roku nagranie Requiem. Missa pro defunctis Romana Maciejewskiego.
2010 – „Złoty Orfeusz” francuskiej Academie du Disque Lyrique w kategorii „Najlepsza inicjatywa fonograficzna”, za jaką uznano promocję twórczości Stanisława Moniuszki.
2009 – Fryderyk w kategorii Album Roku - Muzyka Chóralna i Oratoryjna za płytę roku z mszami Stanisława Moniuszki (DUX).
2005 – Record Academy Award (przyznawana przez japoński magazyn „Record Geijutsu”)[13].
Wykonawcy gościnni
edytujPrzed I wojną światową i w okresie międzywojennym XX w. Filharmonia Warszawska stała się głównym ośrodkiem życia muzycznego w zaborze rosyjskim, a potem w Polsce oraz jedną z najbardziej liczących się instytucji muzycznych w Europie. Wystąpili tutaj niemal wszyscy słynni dyrygenci i soliści tamtych czasów, m.in.: Claudio Arrau, Edvard Grieg, Arthur Honegger, Vladimir Horowitz, Bronisław Huberman, Wilhelm Kempff, Otto Klemperer, Siergiej Prokofjew, Siergiej Rachmaninow, Maurice Ravel, Artur Rodziński, Artur Rubinstein, Pablo Sarasate, Richard Strauss.
Orkiestry
edytujW sali Filharmonii Narodowej w Warszawie gościnnie występowały najsłynniejsze orkiestry z całego świata, m.in.:
- Academy of St. Martin in the Fields (dyrygent: Neville Marriner)
- Academy of Ancient Music (Christopher Hogwood)
- BBC Symphony Orchestra (Pierre Boulez)
- Berliner Philharmoniker (Daniel Barenboim, Simon Rattle)
- Chicagowska Orkiestra Symfoniczna (Riccardo Muti)
- City of Birmingham Symphony Orchestra (Simon Rattle)
- Cleveland Orchestra (George Szell, Christoph von Dohnányi)
- Gewandhausorchester Leipzig (Kurt Masur)
- Los Angeles Philharmonic Orchestra (Zubin Mehta)
- Münchener Philharmoniker (Sergiu Celibidache)
- Sankt-Petersburska Akademicka Filharmonia (Jewgienij Mrawinski)
- Filharmonia Nowojorska (Leonard Bernstein, Lorin Maazel)
- Orkiestra Filadelfijska (Eugene Ormandy)
- Kammerakademie Potsdam (Trevor Pinnock)
Organy
edytujW 2001 w sali koncertowej stanęły nowe organy, wybudowane przez berlińską firmę organmistrzowską Karl Schuke, Berliner Orgelbau Werkstatt. Instrument muzyczny posiada 3 manuały z pedałem i 71 głosów. Wyposażony jest w mechaniczną trakturę gry i elektryczną trakturę rejestrów.
Inne informacje
edytujNa bocznej ścianie gmachu Filharmonii znajduje się tablica upamiętniająca Emila Młynarskiego[14].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Informacja na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp:22.10.2019]
- ↑ a b c Historia [online], Filharmonia Narodowa [dostęp 2022-02-21].
- ↑ Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 195.
- ↑ Filharmonia Narodowa w Warszawie [online], Culture.pl [dostęp 2013-02-14].
- ↑ a b Grzegorz Mika. Dwa budynki, jedna Filharmonia. „Skarpa Warszawska”, s. 17, listopad 2021.
- ↑ Maria Bychawska, Henryk Schiller, 100 lat Filharmonii w Warszawie 1901-2001, 2001, ISBN 83-912670-8-3.
- ↑ Grzegorz Mika. Dwa budynki, jedna Filharmonia. „Skarpa Warszawska”, s. 18, listopad 2021.
- ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 20.
- ↑ M.P. z 1949 r. nr 82, poz. 1010.
- ↑ a b Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
- ↑ Jerzy S. Majewski: Warszawa na starych pocztówkach. Warszawa: Agora, 2013, s. 129. ISBN 978-83-268-1238-5.
- ↑ Grzegorz Mika. Dwa budynki, jedna Filharmonia. „Skarpa Warszawska”, s. 21, listopad 2021.
- ↑ Chór Filharmonia Narodowa [online], filharmonia.pl [dostęp 2022-05-31].
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 105. ISBN 83-912463-4-5.
Linki zewnętrzne
edytuj- Filharmonia Narodowa w Warszawie – oficjalna witryna
- Historia Filharmonii w portalu culture.pl
- Wirtualny spacer. filharmonia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)].
- Skład Orkiestry na stronie Filharmonii Narodowej w Warszawie. filharmonia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)].
- Skład Chóru na stronie Filharmonii Narodowej w Warszawie. filharmonia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)].